Generation.by
Назва ў рамана не выпадковая: падзеі разгортваюцца ў тым ліку вакол галерэі «Ў» (пр. Незалежнасці, 37а), у будынку якой некалі быў пункт прыёму пустых бутэлек.
Там мы і сустракаемся з аўтарам.
«Наша Ніва»: Як з’явілася ідэя «Шклатары»?
Артур Клінаў: Я заўжды хацеў напісаць раман пра Беларусь, пра эпоху, у якой мы жывем. Але раман пра эпоху патрабуе доўгага перыяду назіранняў, найчасцей дзеянне ў такіх кнігах адбываецца цягам дзесяцігоддзяў. З іншага боку, эпоху можна выказаць праз пэўныя значныя падзеі, якія перададуць адчуванне часу.Так супала, што тры гісторыі, якія ёсць у рамане, адбыліся ў адзін кароткі момант. Першая –
гісторыя аўтара, вельмі асабістая, якую ён бачыць знутры, супала з пераломным для Беларусі часам – канцом 2010 года: Плошча, выбары і тое, што пачалося пасля.
І трэцяя гісторыя –- фільм «Шляхціц Завальня», сцэнар якога таксама ствараўся ў той час. Да таго ж вельмі хацелася, каб кніга не была «фікшнам», была не імітацыяй жыцця, а самім жыццём.
«НН»: Раман пачынаецца з папярэджання, што ўсе персанажы выдуманыя і любое супадзенне з жыццём – выпадковае.
АК: Гэтае папярэджанне з’явілася ў апошні момант,
я ведаю, што, прачытаўшы раман, шмат хто пакрыўдзіцца, пазнаўшы сябе.
Мне хацелася адразу гэтыя крыўды зняць: маўляў, калі не трэба крыўдзіцца, гэта не вы. Раман атрымаўся дастаткова жорсткі, але аўтар, як мне падаецца, мае на гэта права, бо і да сябе ставіцца крытычна.
Няма такога, што галоўны герой прыўкрасны, а ўсе астатнія – пачвары. Аўтар у рамане шчыра распранаецца,
а таму мае права шчыра казаць і пра іншых.
«НН»: Дзеянне рамана звязана з галерэяй «Ў»…
АК: Так, шмат герояў рамана звязаныя з гэтым месцам, гэта героі мінскага падполля. Не ваеннага, а хутчэй артыстычнага, «падполле» варта браць у двукоссе. Гэтае месца ёсць цэнтрам гэтага падполля, тут знаходзіцца ягоная публічная прастора. Па-другое, тое, што такі важны цэнтр месціцца ў былой прыёмцы – у гэтым ёсць свая мастацкая прыгажосць. Да таго ж ёсць і дадатковыя канатацыі:
што такое шклатара? Кругазварот пустэчы, пустога посуду, гэта таксама цікавая рэч. У Стральцова было апавяданне з такой назвай,
інакш назваць гэты раман я не мог.
НН: Ці пазнаюць «незаангажаваныя» чытачы ў персанажах рамана іх прататыпаў?
АК: У прынцыпе
ўсе імёны змененыя, аднак у прозвішчах я імкнуўся захаваць мелодыку арыгіналаў.
Што тычыцца грамадска-палітычнай лініі, там усе падзеі вельмі пазнавальныя. Аўтар, дарэчы, не стаіць на чыімсьці баку, ён не адносіцца да лагераў — «рэвалюцыйнага» альбо «канцылярскага». Я пісаў, як думаю, без нейкай кампліментарнасці, не з мэтай камусьці спадабацца.
НН: Ці не ёсць такі крок рызыкоўным?
АК: Не, бо мы ўсе — і рэвалюцянеры, і «канцылярскія» дзеячы, і простыя грамадзяне, для якіх і тыя і тыя абякавыя, — мы ўсе плывем у адной лодцы. Гэты вобраз у кнізе таксама ёсць.
НН: Ці чытаў раман хто-небудзь ягоных прататыпаў?
АК: Чыталі, нават шмат хто. Адзін мой сябар сказаў: «Я думаў, што ў мяне ёсць сябар, а ў мяне сябра няма». Пасля мы паразумеліся. Андрэй Кудзіненка, які ў рамане мае прозвішча Канаваленка, прачытаў кнігу яшчэ летам і сказаў, што раман класны. Канаваленка ў кнізе гэта такі маскоўскі «бухар», п’яніца, але не пазбаўлены абаяльнасці.
«НН»: Ваш папярэдні раман «Шалом» пра чалавека, які стварае з сябе мастацкі праект, можна назваць арт-раманам, ці можна тое самае казаць пра «Шклатару»?
АК: «Шалом» — гэта гісторыя з канструкцыяй: «што было б калі…», умоўна кажучы, нехта адрасціў сабе хобат ці прышыў руку да галавы. І як бы на тое адрэагавала грамадства. Тут жа, у «Шклатары», прынцыпова няма фікшна: «Шалом» гэта хутчэй твор рамантызму і постмадэрну, то тут твор эпохі рэалізму.
«НН»: «Шалом» у ягонай расійскай версіі параўналі з паэмай «Масква-Петушкі», з якой кнігай можна было б параўнаць «Шклатару»?
АК: Мяне ў свой час уразіў раман Эдуарда Лімонава «Гэта я — Эдзічка». Чалавек не засаромеўся «распранацца» публічна, адкрыць тыя рэчы, якія кожны іншы б схаваў як мага далей. Мне падаецца, што ў выпадку са «Шклатарай» мастацкія метады крыху перасякаюцца.
«НН»: Падзеі 19 снежня ў мастацтве пакуль паказвалі рэдка. Але да некаторых з іх ёсць прэтэнзія, маўляў, пасля іх не застаецца нейкага хоць прыхаванага аптымізму, надзеі на лепшае. Гаворка нават не пра хэпі-энд…
АК: «Шклатара» бліжэй да драмы ці трагедыі, што па законах жанру з хэпі-эндам не вяжацца. Аднак абвалу, правалу і безвыходнасці ў кнізе таксама няма. «Шклатара» не дэпрэсіўнае чытво, там шмат энергіі і дынамікі, што добра схоплена на вокладцы.
«НН»: Ці плануеце, як у выпадку папярэдняга рамана, выпусціць расейскі пераклад?
АК: Верагоднасць ёсць. Свой чытач і фан-клуб у «Шалома» ў Расіі знайшоўся. Я сустракаў нечаканыя рэцэнзіі на форумах. Але гэта своеасаблівае кола чытачоў. Тры дні таму мне даслалі спасылку з рэйтынгам, паводле якога «Шалом» трапіў у пяцёрку найлепшых кніг года (на першым месцы там, напрыклад, апошняя кніга Сарокіна). Канечне, у той суполцы спецыфічныя чытачы, блізкія да анархістаў.
«НН»: Аўдыторыя «Шклатары» большая?
АК: Тэматычна раман шырэйшы. Там ёсць гістарычны аспект – сцэнарый «Шляхціца Завальні», я ў літаратурнай форме ўвёў у раман.
«Шляхціц Завальня» — кніга ўнікальная тым, што там сабраны чорны беларускі фальклор, а гэта вельмі важная частка душы народа, яго жахі і комплексы.
І гэты фальклор звязаны ў новую гісторыю. Некаторых чытачоў зацікавіць гэта. Асабістая гісторыя аўтара будзе цікавай іншым, бо ў чалавека ёсць цікавасць да падглядання за іншымі, і калі гісторыя шчырая, то гэта нават цікавей, чым выдумка. У рэшце рэшт, кожны з чытачоў убачыць там і свае рысы – усё ж такі «Шклатара» гэта спроба адлюстраваць эпоху.
Аўтограф-сесія Артура Клінава пройдзе 8 студзеня (серада) ў кнігарні логвінаЎ (Незалежнасці 37а).
Урывак з «Шклатары» можна прачытаць тут.
