Дождж па-дзуцку
Люблю дождж, ён боскі і мокры, ён гэтым летам ліе незвычайна жыва.
Люблю дождж — не якуюсь шчымлівую імжу, што можа нагнаць мэлянхолію, але добрае сапраўднае ліцьцё, калі на двары менш-больш плюс пятнаццаць і з воблака падам падае вада. Ня маю парасона, ён — дурны піжонскі атрыбут: дождж не для таго, каб ты ад яго ўкрываўся, а для таго, каб зь ім зьліўся. Неймаверна добрая Богава вада. Падчас залевы колькі сэкундаў халаднавата, бы ў халодную ваду ўбрыдаючы, але па некалькіх імгненьнях, калі сарамліва капае з падбародзьдзя — бо халодна, бо дажджыць, — зьяўляецца іншы, сьвятарны, сьвяты досьвед, пачуцьцё інакшасьці, калі хрыбет выпростваецца, пасьля яго і падбародзьдзе раўняецца на далягляд, калі ты вольны і мокры, калі ты ў вадзе. Можа, тут крыху псыхааналізу трэ было б — але вада заўсёды вада… Псыхааналітык у басэйне… дурнаваты абразок? Скажу толькі, што псыхааналітык пад дажджом — мярзотная парнаграфія.
Вёска ў Дзукіі, хутар-аднадворак. Паўкілямэтра навокал няма нікога, толькі нівы, дажджавыя чарвякі і адна-другая карова. Карова як карова…
Але жаробка!
Зграбная трохгодка, яна ідзе крокам танчыку. Зь ёй зблізіцца нібы і магчыма. Але, упрэжаная ў воз, яна скача-танчыць. Яна скача на пасьце. Яна сядзіць (так, яна ўмее сядзець), а ўбачыўшы мяне, бярэцца хіліць галаву. Яна ўмее лічыць, скакаць танга, але зь вясковымі жарабцамі не пачынае. Узровень ня той.
Прыпрацавалася ты, кажу ёй, а мая інкарнацыя апошняя.
Жаробка ганіць, але толькі трохі.
Гладжу яе, яна ўздымае нагу і спрабуе са мной павітацца — заўважаю, якую нагу яна ўзьняла. Правую. Ветлівая дзяўчынка.
Не магу табе дапамагчы, кажу, нічым не магу — хоць, можа, хочаш пратэкцыі ў цырк?
Яна смачна сплёўвае.
Я ведаю, чаго яна хоча: яна хацела б, каб да яе прыехаў парапсыхоляг, фатаграфаваў бы яе, здымаў і апытваў, колькі будзе два ў два. Новая інкарнацыя, відаць.
Нічога ня будзе, не на таго натрапіла.
Тэлевізійны прагноз надвор’я паведаміў, што заўтра ясна. Цесьць, яго ня чуўшы, пазірае на вечаровае сонца, кідае — заўтра палье, будзе навальніца. Таемна сабе кплю. Дзукі гэта, дзукі.
Назаўтра, вядома, лье. З навальніцаю. Сыноптыкі не прабачаюцца. Зь цесьцем увечары глядзім «Панараму». Ён кідае нейкія рэплікі пра Эўрапейскі Зьвяз, ганіць Карбоўскага, а Паўлоўскі, Бразоўскі і Раланд Павілёніс яму імпануюць. Дзеля апошняга хітаю: рэктар і мне імпануе, — але лічу яго абаронцам інтарэсаў інтэлектуалаў, а вось ён мае падтрымоўцаў у Слабодцы. «Калі навукі ня будзе, у Літве нічога ня будзе», — адказвае цесьць.
Памаўчаўшы, гаворыць: «Хутка выбары, а кансэрватары да нас наўрад даедуць…» Зь нейкай пакрыўджанасьцю ў голасе. Пытаю, чаму ж не прыедуць…
Разьдзяром, проста адказвае дзук, адным вухам слухаючы навіны, і яны гэта ведаюць. З дубцамі пойдзем, разьдзяром на шмацялькі…
Лічу сябе крыху лібэралам, але мой лібэралізм супраць дзяржаўнага… Цесьць — сапраўдны дзук, далікатнага складу, але адно жылы і цягліцы, як і ва ўсіх іншых мужчынаў вёскі. Не хацеў бы я быць кансэрватарам у Слабодцы…
Парыць, увесь дзень парыць да дажджу, я яго па-вар’яцку хачу. Капаю бульбу, пот рэчкамі падае на чарвякоў, на жукоў-лярваў, пыхаючы з паўгадзіны, накопваю кошыка, як дзукі кажуць. Страшна хочацца знайсьці рымскую манэту, але дзе табе.
Горача. Я зьвярына хачу дажджу. Накапаў кошыка, кажу. Нікому гэта ня робіць уражаньня. А мне рукі дрыжаць, пот жлюгае струмянямі, іду, усьпеніўшыся. Адолеў усіх жукоў, а нікому ані справы. Ці хто спрабаваў накапаць паўмяха бульбы? Піжоны.
Іду на заслужаны адпачынак, чытаю Кундэру.
Дождж, дождж гэтага лета, разрабаваў цьвет жыцьцёвасьці… Выйшлі вадзяныя зьвяры. Яны дрыжаць сваімі мокрымі целамі, імёны іхнія выклікаюць неспакой адно сваім гучаньнем — гэта гусі і качкі. Ці гусяняты і качаняты? Усе ў пуху, з шырокімі дзюбамі, ціўкаюць. Працьвілая вільготная трава зрабіла сваё, уся Слабодка абзавялася вадзянымі птушкамі. Увосень зарэжуць. Блудае сямейства індыкоў. Індычка, гэтая амбасадарка імпэрыі інкаў, сваімі дзецьмі рупячыся, яшчэ і ўсіх птушак двара абараняе ад крукоў і кабцоў.
Дождж усё бліжэе. Прыпарыла.
Маланкі, што блізгаюць надвячоркам, нішчаць напружаньне, навокал — сьцяна вады, куркі лянотна ўваходзяць у куратню, але не ідуць дрымаць, ціснуцца пры адчыненым акенцы і зь цікаўнасьцю зеўраюць на двор. Зь вільгаці прыцемкаў вынырваюць два падлеткі-дзукі, несучы валатоўскага шчупака, восем літаў, рыбу зь вялікімі ікламі, што ніяк ня можа памерці.
Пераклад зь літоўскай паводле Vilku saulute («Ваўчынае сонейка»), Вільня, 2003.
∎
ГІНТАРАС БЕРАСЬНЯВІЧУС (нар. у 1961 г.) — навуковец, публіцыст-эсэіст і рэлігіязнавец, супрацоўнік Інстытуту культуры, філязофіі і мастацтва; мае пяць выдадзеных кніг па рэлігіязнаўстве і тры зборнікі эсэ («На вастрыі часу» — пра літоўскую нацыянальную экзыстэнцыю; «Стварэньне імпэрыі» — пра мэнтальныя пэрспэктывы ў складзе ЭЗ; «Ваўчынае сонейка» — збор розных эсэ).
Дзукі — паўднёва-ўсходнія літоўцы, найбліжэйшыя да беларусаў; так называюцца, бо «дзекаюць» у адрозьненьне ад астатніх літоўцаў.
Карбоўскі, Паўлоўскі, Бразоўскі, Раланд Павілёніс — літоўскія палітыкі; прозьвішчы зьбеларусізаваныя дзеля кантэксту.
