Iншага канца сьвету не бывае
Каляды
Нядобрыя анёлы,
Заплямiце вы стойла,
Хоць срэбныя ў вас крылы,
Iх густа кроў пакрыла.
О, матка, над зямлёю
З чырвонаю расою
Ляцелi мы штосiлы
I замачылi крылы.
Нядобрыя анёлы,
З абдзертых крыл упала
На лоб яму краплiца
Густая, як жывiца.
О матка, глянь, што стала,
З чала Яго зазьзяла
Крывi краплiца ўшыркi
Дзiвосным бляскам зыркiм.
О матка, глянь, што стала,
Яна ўгары зазьзяла,
Над цёмнай ноччу земскай
Ёсьць зоркай бэтлеемскай.
Gloria, gloria in excelsis Deo.
Варшава, 1942
❏
ГАЛАСЫ БЕДНЫХ ЛЮДЗЕЙ
Песенька пра канец сьвету
У дзень канца сьвету
Пчала кружляе над кветкай настурцыi,
Рыбак напраўляе блiшчастыя сеці.
Весела скачуць у моры дэльфiны,
Вераб’i маладыя чапляюцца рыны,
I вуж мае з золата скуру, якую й павiнен мець.
У дзень канца сьвету
Полем iдуць пад парасонiкамi кабеты,
Выпiвоха засынае з краю газону,
Прадаўцы гароднiны крычаць на вулiцах сонных,
I лодка зь ветразем жоўтым да выспы падплывае,
Пiлiканьне скрыпак у паветры трывае
I зорную ноч адмыкае.
А тыя, хто чакаў блiскавiц i перуноў,
Расчараваныя.
А тыя, хто чакаў знакаў i архангельскiх трубаў,
Ня вераць, што ўжо надыходзiць.
Пакуль сонца й месяц вiсяць над iгрушай,
Пакуль чмель наведвае ружу,
Пакуль родзяцца ружовыя дзецi,
Нiхто ня верыць, што ўжо надыходзiць.
Толькi стары дзядок, каторы быў бы прарокам,
Але не прарок, бо iншы занятак мае,
Кажа, падвязваючы памiдоры:
Iншага канца сьвету не бывае,
Iншага канца сьвету не бывае.
❏
Прадмесьце
З картамi рэчка ўпадае
Ў гарачы пясок,
Зьбялелае сонца нырае
Ў гарачы пясок,
Фэлек пры банку, Фэлек здае нам,
I зьлiплую талiю бляск працiнае,
Гарачы пясок.
Зламаны цень комiна. Рэдкая траўка.
Далей адамкнуты крываваю цэглаю горад.
Крушнi рудыя, сплецены дрот на прыстанках.
Сухое рабро заржавелага кузава.
Сьвецiць кар’ер.
Пустая кварта закапана
Ў гарачы пясок.
Кропля дажджу згарнула
Гарачы пясок.
Янак пры банку, Янак здае нам,
Грамы ляцяць, i лiпнi, i траўнi,
Грамы другi год, грамы i кварты,
I бляск праз чорныя сыплецца карты
Ў гарачы пясок.
Далей адамкнуты крываваю цэглаю горад,
Адзiная хвоя за домам жыдоўскiм,
Сыпучыя ў пустцы сьляды, а пустэль аж да краю.
Пыл вапняны, вагоны паўзуць.
А ў вагонах чыясьцi жальлiвая скарга.
Вазьмi мандалiну, на мандалiне
Ўсё гэта сыграеш,
Эх, пальцам аб струны.
Пекная песенька,
Поле бясплоднае,
Выпiта шклянка,
Болей ня трэба.
Вунь па дарозе йдзе весела дзiва,
З корку пантофлi, чубчык завiты,
Ходзь жа, дзяўчынка, пабаўся з намi.
Поле бясплоднае.
Сонца заходзiць.
Варшава, 1943/44
❏
Скарга паняў мiнулага часу
Нашы сукнi з брыжамi падзерлiся ўшчэнт на дарогах,
Перлы ў бездань гiсторыi ўпалi й памерклi ў зямлi,
Разагнаў рэшткi спаленых стужак вятрыска па водах,
З нашых пальцаў пярсьцёнкi нядобрыя людзi зьнялi.
Нашы дзiва-прычоскi, ў якiя майстры запляталi
Зоркi срэбныя, яркiя райскiя пёры, пiвонi,
Спрахлi й попелам паабсыпалiся ў шэры суцём.
А калi з мора ўстала зара i абсягi зазьзялi,
Галяком па прыступках мы ў новым iшлi Бабiлёне,
Штось прыпомнiць спрабуючы з зморшчаным, хмурым чалом.
Гошыца, 1944
❏
Песенька пра парцаляну
Ружовыя сподкi, гаршчэчкi,
Квяцiстыя фiлiжанкi
Ляжаць на беразе рэчкi,
Там, дзе прайшлiся танкi.
Над вамi ветрык вiецца,
Зь пярыны пух цярушыць,
На чорны сьлед кладзецца
Зламанай цень iгрушы.
Дол, куды я нi гляну,
Крохкай пенай засланы.
Нiчога мне так, прабачце,
Ня шкода, як парцаляны.
Ледзьве займецца на раньне
Над кругаглядам пляскатым,
Там, дзе гудуць раскаты,
Сподачкаў чую бражджаньне.
Сны майстроў залатыя,
Застыглыя лебедзяў пёры,
Плывуць у падземныя норы,
Дзе iх забыцьцё акрые.
Мiнаю, устаўшы рана,
Гэта ўсё, ўсхваляваны.
Нiчога мне так, прабачце,
Ня шкода, як парцаляны.
Да самага сонца прастора
Скарлупкамi густа ўкрыта.
Скрыпiць пад ботам бадзёра
Пласт парцаляны разьбiтай.
Забаўкi, што колiсь кiдкай
Сваёй весялiлi барвай,
Цяпер, ах, заплямлены брыдкай
Запеклай чырвонай фарбай.
На доле сьвежаўскапаным
Ляжыць вушка, дзенца ад збана.
Нiчога мне так, прабачце,
Ня шкода, як парцаляны.
Вашынгтон, 1947
❏
Адбiткi
Стаптаны мурог, а над лугам аблокi.
Стаптаны мурог, а над iм — калёна блакiту.
А на даляглядзе сiнiя значыць крокi
Дняпро або Вiсла на ўлоньнi з гранiту.
Такi краявiд адбiваецца ў чыстай вадзе:
Зруйнаванае места, а над местам — аблокi.
Зруйнаванае места, а над iм — калёна блакiту.
А на даляглядзе мiнае свае парогi
Гiсторыi рэшта, або вясна мiту.
Мёртвая мыш-палёўка й жукi-грабары
На сьцежцы, якой сямiгодняя радасьць iмчыць.
Расьсьмяяныя твары, вясёлка на круглым мячы
I жоўты бляск красавiка або траўня, што льецца згары.
Такi краявiд адбiваецца ў чыстай вадзе:
Пабiтае племя, у панцырах далакопы,
Тысячагодняя радасьць бяжыць па сьцяжыне,
Поле валошак квiтнее там, дзе акопы,
I ўсё на сьвеце ахутана цiшаю сiняй.
Такi краявiд адбiваецца ў чыстай вадзе.
Варшава, 1942 — Вашынгтон, 1948
❏
Заiле
Гугнявiш млосна цi бярэш сызморам,
Старонкi чэрнячы пустых выданьняў,
Узвый, калi наўспак абгрунтаваньням
Сьвет бухне ружай, трэсьне мэтэорам.
Пакуль жывiце. Плён лухты зьнiкомы
I ваш спадзеў драмаць ва ўтульнай багне
Паэт, што ўласна з вас сьмяецца, прагне
Засунуць у крышталiк нерухомы.
Тады, як мухi, будзеце ў бурштыне,
Расчараваныя ўсьцяж, як вiдаць па мiне,
На пузках малiтоўна склаўшы лапкi.
Крывыя пыскi, джалы, шпагi, звады
Блiснуць знутры, калi камень з шуфляды
Хтось выне з рознай драбязы прабабкi.
Вашынгтон, 1950
❏
Нататнiк: Пэнсыльванiя
«Ва Ўсходняй Эўропе заўжды штось благое,
Ва Ўсходняй Эўропе заўжды штось ня тое,
Ва Ўсходняй Эўропе заўжды ўсё старчма,
Жыў-быў чалавек — i праз хвiлю няма.
Забудзь яе, хто б ні зьбiваў цябе з тропу,
I маўчы, што родам з Усходняй Эўропы».
Так панi Бэйкер да дачкi казала Катрыны
I каву сабе налiвала з блiшчастай машыны.
Муж панi Бэйкер празываўся Пекар,
Хоць здабываў чорны вугаль зь зямлi ўжо чвэрць веку.
Цiхi то быў чалавек, сялянскага сэрца,
А народжаны дзесьцi паблiзу Мельцу.
Бацька панi Бэйкер на саксах калiсь вандраваў,
Палi брандэнбурскiя жаў i араў.
Матка панi Бэйкер пасьвiла авечкi
У падгалянскай вёсцы ля соннай рэчкi.
Граў ёй на золку сьцюдзёным ражок пастушы,
Якi панi Бэйкер, прынамсi, не ўзварушыць.
Абпёршыся локцем на падаконьне й смакуючы каву,
Яна за акном асеньнюю бачыць аправу:
Зялёныя дахi з палоскай нэону наверсе,
Запраўка «Amoco», побач запраўка «Esso».
I там, дзе кастрычнiк зыначыў клёны,
Стаiць на гарах лес цёмна-чырвоны,
Зьлёгку зацягнуты сiняй смугою. Здаецца,
Бачны ён цераз магiчнае шкельца.
Звалаў пад лесам вялiкiя шэрыя плечы
Да занядбанай фартэцы падобныя ў нечым.
Лябёдка пад’ёмнiка кружыць няспынным рухам
I пыхкае склычаны ветрам дымок без аддухi.
Дробныя хаткi бягуць нiжэй, па ўзбоччы,
Бы выцiнанка лобзiкам, што цешыць вочы.
А ў дрэвах, дзе канчаецца ўжо навакольле,
Горнае мястэчка над рэчкай сьвiцiцца праз гольле.
Вашынгтон, 1950
З польскай пераклаў Алег Мінкін
❏
Чэслаў Мiлаш (1911, Шатэйні, Віленшчына — 2004) — вялiкi майстра лiтаратуры, польскi паэт, празаiк, эсэiст, крытык i перакладчык. Ляўрэат Нобэлеўскае прэмii (1980).
