Патэлефанаваў даўні знаёмы. «Не чуў? Зносяць Маскоўскі аўтавакзал! Трэба нешта рабіць...»
Мы сустрэліся. Трымаючыся за сэрца, мой знаёмы ледзь не плакаў, уяўляючы, з якімі пакутамі на сваім восьмым дзясятку ды пасля інфаркту будзе дабірацца на лецішча пад Лагойскам, калі на месцы вакзала ўзнімецца газпромаўскі хмарачос. «Трэба пісаць!» — заключыў ён.
Што пісаць?
Мой няшчасны знаёмы наіўна верыць, што Лукашэнка, калі з газетаў ды сайтаў даведаецца пра тое, як «падстаўляе» яго звар’яцелае ад шалёных грошай чынавенства, пашкадуе ягонае хворае сэрца і не скалупне з мапы горада мо адно з найлепшых і зручнейшых яго збудаванняў…
Я глядзеў на яго і моўчкі пытаўся: «А дзе ж ты быў, калі зносілі старадаўні чыгуначны вакзал ды руйнавалі Нямігу? Чаму не енчыў, што трэба тэрмінова пісаць?»
Але раптам, бы халодная хваля: «А дзе ж быў я?..»
Прабач мне, любімы горад, але я быў дзіцем, калі ты пачынаў пасля вайны найноўшае жыццё. Аднойчы мама павяла мяне паглядзець на цябе, бо далей за двор свайго напаўразваленага дома я цябе ніколі не бачыў. Я бадзёра крочыў побач з ёй, пакуль не ўбачыў сярод крушняў будынак казачнай прыгажосці. Нейкі мужчына ў прапыленых ботах, шэрым шынялі і з рэчмяшком за плячыма глядзеў, узняўшы галаву, на калоны і раптам спыніў нас: «Прабачце, мадамачка, які гэта тэатр?» Матчын твар адразу набыў стрыманую пільнасць: «Гэта адміністрацыйны будынак». — «А-аа», — з паразуменнем прамовіў мужчына, а я тузануў маці за руку: «Што гэта, што?» — «Сакрэт...»
І сёння, дарэчы, на галоўным уваходзе ў таямнічы «адміністрацыйны будынак», то бок КДБ, адпаведнай шыльды няма…
Прабач, мой горад, але тое, што адбываецца з табой сёння, пачыналася з першага, ажно з вясны 45-га, будынка таго «тэатра». Другім будынкам быў жылы дом насупраць, для сябе ж. Трэцім збудаваннем — «Дынама».Хто шкадаваў тады мінчукоў, што туліліся па сутарэннях, ацалелых хатках ды спехам збітых з дошак бараках? Сярод выжылых шукалі тых, каго можна было куды падалей саслаць…
Прабач мне, любімы горад, за тое дзіцячае захапленне тваім жахлівым нечалавечым пачаткам.
Але тое, з чаго ты пачынаўся, доўжылася, раскідваючы па свеце тваіх карэнных жыхароў, тваіх старажылаў, пакідаючы цябе без нашчадкаў. Прабач...
З цягам часу ты, вядома, узбагаціўся жыццём, працай і памяццю пакаленняў, набыў свой твар. Памятаеш, як я кпіў з твайго сталінскага ампіру? Прабач...
Але больш за ўсё прабач мне за тое, што я ізноў дазволіў уладарыць табой нашчадкам тых, хто разбіў калісьці «Хлопчыка з лебедзем» — вычварэнцам, хворым на забыццё, дурны густ, халуйскую зайздрасць і прагу да чужых грошай, на бязлітаснае ў датычнасці да чалавечых патрэбаў, паводзін, надзеяў амбітнае самаўладдзе.
Прабач, што моўчкі назіраў, як руйнавалася Няміга, па якой хадзіў у школу...
Прабач, што не пратэставаў, калі зносілі стары чыгуначны вакзал, дзе пачыналіся мае падарожжы і адкуль я вяртаўся ў родны дом...
Прабач, што не лёг пад бульдозер, калі рушылася твая электрастанцыя, ад якой я ўбачыў першае пасля вайны мігатлівае святло...
Прабач, што не ўзяў рыдлёўку, каб засыпаць катлаван, пакуль высока ўзляцелы Чыж не забіў цябе, тваю гістарычную і нябёсную прастору...
Учора — Цанава. Сёння — Чыж. Заўтра — Мілер…
Ты разумееш, горад, што справа не ў архітэктурных, збольшага сумнеўных, вартасцях таго ці іншага твайго збудавання. Справа ў тым, што — ад таго кадэбісцкага «тэатра» да сённяшняга лужкоўскага «аля рюс» і будучага газпромаўскага «хайтэку» — чалавек ніколі не з’яўляўся і не з’яўляецца галоўнай, абсалютнай вартасцю. З ім можна рабіць што заўгодна — саслаць на варкуцінскія шахты, як пасля вайны, прыціснуць агромністым, на паўнеба, монстрам ці нават давесці да скону немагчымасцю зручна жыць.
А дзе няма чалавека, там няма грамадства. Каго здольныя ўвесці ў зман так званыя грамадскія слуханні, калі на ўсю моц працуе сістэма здушэння чалавечых правоў?Глядзі, горад, як схапілася за гэту ілюзію дэмакратыі чынавенства, як правакуе гучныя, на ўсю краіну, скандалы вакол лакальных праектаў, якія не вырашаюць твой лёс, каб цішком, пад выглядам нібыта выратавальных інвестыцый, зацвердзіць нахабнае ўладаранне замежных, па большасці расійскіх грошай. А праз іх — чужынскае, каланіяльнае, па сутнасці, тваё становішча, горад, дзе побач з біццём сябе ў грудзі «Я люблю цябе, Беларусь!» пырхае ва ўсе бакі «Финская обувь для русской зимы»...
Што ж дзівіцца, калі цябе канчаткова прыдушыць газпромаўскі хмарачос?!
Не, мой любімы горад, прабач.
Прабач за тое, што ты стаўся такі нялюбы...
