Копія Шведагона ў Нэйп'ідо.
Пустынны хайвэй.
Пустынны хайвэй.
Гандлёвы цэнтр у новай сталіцы М'янмы.
— Каб зразумець, што такое М’янма, вам абавязкова трэба ў Нэйп'ідо!— Аўстраліец выглядаў узрушаным. Мы толькі што сустрэліся ў пыльнай кавярні ля калдобістай дарогі на Ніяўгшве. — Вы проста не ўяўляеце, што там! Гэтыя васьміпалосныя хайвэі, па якіх ніхто не ездзіць! Гэтыя дамы генералаў, доступ да якіх перакрыты шлагбаумамі! Гэтыя пустынныя шопінгі!
Пасля Янгона, вузенькія заторныя вуліцы якога нагадваюць Камароўку ў базарны дзень, у васьміпалосныя хайвэі верылася з цяжкасцю.
— З транспартам, праўда, могуць быць праблемы, бо звычайным людзям у горад ход закрыты, — тлумачыў дзядзька. — Мы вось узялі таксі ад Янгона (300 км).
Не, канечне, я ведаў пра Нэйп'ідо. Чуў, што ў 2005 годзе, «параіўшыся з астролагамі», хунта вырашыла перанесці ўсе дзяржаўныя ўстановы ў новую сталіцу — горад, збудаваны у чыстым полі.«Горад сонца для каралёў» — так прыкладна перакладаецца «Нэйп'ідо». Яшчэ адна ўтопія. Такая ж, як Мінск. У заходняй прэсе мільгалі паведамленні, што толькі дарожная інфраструктура каштавала 4 мільярды даляраў. У гайдбуку было сказана, што горад велізарны, але мапы не прыводзілася. Адзіная сталіца свету, мапы якой няма ў Lonely Planet. Сапраўдны выклік для таго, хто шукае прыгодаў.
Пры гэтым — няма фармальнай забароны для візітаў іншаземцаў.Нэйп'ідо цягнуў. Асабліва пасля таго, як ў Янгоне пабачыліся ўстановы, абнесеныя калючым дротам, закінутыя гмахі-прывіды, персанал якіх быў «эвакуяваны» ў Нэйп'ідо пасля пераносу туды сілком сталіцы.
Горад без гораду
— Што вас тут цікавіць? — запытаўся супрацоўнік аўтавакзала ў Нэйп'ідо, як толькі пабачыў замежную пысу. Гэтае «пытаннечка» ў горадзе будуць задаваць вельмі часта: «Нашто прыехаў?»
Гэта горад для эліты, а не для быдла і турыстаў. Давай, вяртайся ў свой Баган, а яшчэ лепей — у сваю Еўропу!
Я раскрыў Lonely Planet і хуценька ткнуў у назву вуліцы, на якой нібыта месціліся ўсе гатэлі.
—Гэта далёка. Зараз я выклічу таксоўку, — роўна сказаў той.
Прыехала таксоўка. Кіроўца сціпленька запрасіў дваццаць баксаў.
—Колькі? — выдыхнуў я. — Ды я за гэтыя грошы палову М’янмы на аўтобусе праехаў!За гэтыя грошы ў Янгоне можна прыехаць з аэрапорта, павячэраць крабамі і шампанскім і вярнуцца ў аэрапорт! Якія дваццаць баксаў? Ачомайся!
Кіроўца — малады хлапец (а маладыя таксоўшчыкі і «тук-тукшчыкі» ў Азіі звычайна найменш нахабныя) — яшчэ раз прачытаў назву вуліцы, падумаў і вельмі ветліва паўтарыў: дваццаць баксаў, сэр.
Ну канечне, дайшло да мяне. Кіроўца ў змове з вакзальным служачым!
— Усяго добрага! — раз’юшана рыкнуў я, паправіў заплечнік і накіраваўся да выхаду са станцыі.
«Яны мяне, бывалага вандроўніка, які быў і тут, і там, будуць дурыць! — падаграваў я сябе. — Ды я пешшу дайду!» Хаця незразумела, канечне, куды ісці, бо няма мапы, але дзе цэнтр, я ўцямлю з аднаго погляду! Я ж такі бывалы вандроўнік!
Выхад з вакзала. Спякота. Васьміпалосны хайвэй. Не, насамрэч: гэта не глюк, а самы што ні ёсць рэальны васьміпалосны хайвэй. У М’янме!Паглядзеў направа — на дзесяць кіламетраў нічога: пустэча, марыва, сонечныя блікі на асфальце. Паглядзеў налева — на дзесяць кіламетраў нічога. Плюс пагада. Каласальная па памерах пагада на самым гарызонце.
Пра пагаду раптам згадаліся словы аўстралійца: «Разумееш, яны там для сабе, для «эліты», пабудавалі дакладную копію Шведагона (такую палітычна некарэктную назву мае галоўная святыня старажытнай Бірмы — велізарны залаты храм, які месціцца пасярод Янгона). — Яны яго нават таксама пазалацілі!»
І вось, я бачу гэтую копію Шведагона.
На самым гарызонце. Да яе — чакайце — кіламетраў пятнаццаць-дваццаць. А можа, і болей.
На абочыне дзяўчынка гандлюе арахісам і колай. Я падыходжу да яе і, як магу, вымаўляю назву вуліцы з гатэлямі. Дзяўчынка вучыла англійскую ў школе. Яна разумее мяне і пасміхаецца. «Вам трэба да пагады і там налева». «Да пагады!!!!» — крычыць нешта ў мяне ў галаве. «Спокі! — кажу я гэтаму нешта. — Відавочна, маецца на ўвазе іншая пагада». Зразумела, што цэнтр — там, дзе пагада. Рушым у той бок!
Мінае прыкладна 40 хвілін. Па васьміпалосным хайвэі за гэты час праязджае 5 машын. Урэшце побач спыняецца грузавічок-маршрутка.
— Куды?
Вымаўляю, як магу, вуліцу. Яны махаюць: «Паехалі!» Едзем! Трыццаць хвілін, хуткасць — недзе 70-80 кэмэ. Чыстае поле. Нічога, ніякіх дамоў!Мінаем пагаду. Яшчэ дваццаць хвілін. Пагада застаецца ззаду. Яшчэ праз пятнаццаць хвілін хуткага ходу яе ўжо не бачна. Робіцца зразумелым, што я не так сказаў назву вуліцы. «Яны вязуць мяне ў нейкую вёску пад Нэйп'ідо! — панікую я. — І я адтуль не выеду ніколі!» Яшчэ праз пятнаццаць хвілін робіцца зразумелым, што вёска не пад Нэйп'ідо, а вельмі далёка ад Нэйп'ідо. І тут мы раптам спыняемся. Нейкі пыльны базар, шмат людзей, мотабайкі. «Нэйп'ідо»? — пытаюся я. «Так, Нэйп'ідо!» — адказваюць мне. У галаве адбываецца пашырэнне ўяўных памераў Нэйп'ідо. Які ж ён здаровы! І дзе ўсе людзі, будынкі?
Дзе горад?
Праз пяць хвілін знаходзіцца кіроўца матацыкла, які згодны за тры даляры давезці да «вуліцы гатэляў». Едзем яшчэ дваццаць хвілін. У адным з раскошных гатэляў, якія выглядаюць як мінская «Краўн Плаза», знаходзіцца каралеўскі з выгляду пакой за 50 баксаў. Таямніца нізкага кошту раскрываецца проста: гатэль пусты, як абсалютная большасць у гэтым дэкаратыўным горадзе.
Цэнтр
На рэцэпцыі прэзэнтуюць мапу, але без маштабу. Спрабуем супаставіць намаляваную дыстанцыю ад вакзала да гатэля і памножыць яе на прыкладную хуткасць руху. Атрымліваецца, што ад аўтастанцыі было прыкладна 50-70 кіламетраў. Апынулася, што кіроўца быў не такім ужо нахабным!
Што рабіць далей? На гатэльнай мапе Нэйп'ідо выглядае як павуцінне вуліц, паміж якімі нічога няма.Тут не ўказаныя кавярні. Вось пазначаны будынак мясцовага «Шведагону», а праз тры сантыметры — Нацыянальная бібліятэка. Зразумела, што цэнтр цэнтраў — месца навокал «Шведагону», у пошуках «двіжа» трэба ехаць туды. Ну і, можа, трохі прайсціся да бібліятэкі, гэтыя тры маленькія сантыметрыкі (пяць, мабыць, кіламетраў — фігня без заплечніка!). Кошты ў гатэльнай рэстарацыі, як у мінскай «Краўн Плазе», таму пад’есці лепей у горадзе!
Мотабайк вязе да «Шведагона» больш за паўгадзіны. Зноўку пустынны хайвэй і палі па абочынах. Ніводнага дамка! Стаяць час ад часу пасярод поля брызентавыя намёты дарожных працоўных. І болей — нічога.Вось і «Шведагон». Сапраўды, велізарны гмах, не меншы за янгонскі. Сапраўды, шчодрая пазалота. Але жоўтая фарба першага паверха ўжо пачынае адкалупвацца. Нікога навокал. Літаральна ніводнага чалавека. Ніводнага наведвальніка. Ні турыста, ні мясцовага. Мабыць, дзядзькам з хунты утульна тут медытаваць у адзіноце.
Збоку працоўны палівае халаднаватай вадой двух белых сланоў — прыкмету выключнай раскошы для М’янмы. Добра тут, у Нэйп'ідо, быць белым сланом.
Уваход у храм для замежнікаў платны. Глядзець на копію таго, што ўжо ўразіла ў Янгоне, тым больш — за грошы, вялікага жадання няма. Таму — прэч адсюль, бадзяцца па цэнтры! Але цэнтра, блін, таксама няма! Чатыры хайвэі разыходзяцца ў чатыры розныя бакі. Палі. Маленькія, чахлыя дрэўцы, што не даюць ценю.
Высвятляем па мапе, дзе знаходзіцца бібліятэка. Тры сантыметры. Фігня! Максімум пяць кіламетраў. Кавярняў няма. Гандляроў з напоямі няма. Горача.Вусны спякаюцца — з іх на наступны дзень злезе скура праз сонечны апёк. «Затое без заплечніка, — суцяшаю я сабе. — Лёгка гуляць без заплечніка». Праз гадзіну руху ўздоўж прамой, як «Route 66», шашы ніякай Нацбібліятэкай і не пахне. Недзе наперадзе праглядаецца гіганцкае скрыжаванне, але да яго — яшчэ прыкладна 3-4 кіламетры, а адтуль яшчэ ўбок, «усяго сантыметр» па мапе. Я здаюся. Я падымаю руку, каб злавіць таксі.
Але пападос: таксі тут няма. Наогул, таварышы, паведамляю, калі раптам зберацеся ў Нэйп'ідо: у гэтым горадзе грамадскі транспарт адсутнічае як клас. Там няма аўтобусаў, тралейбусаў і таксовак.Маршруткам і матацыклам забаронены ўезд у цэнтр, каб не псавалі «красату». Усе, каму трэба тут жыць, ездзяць на прыватных чорных лімузінах з таніраваным шклом.
Мне спрабавалі дапамагчы дарожныя працоўныя з брызентавага намёта. Яны нешта пыталі ў белай істоты, што ледзь трымалася на нагах пад спякотным сонцам. Яны спрабавалі спыніць якую машыну, але машыны не спыняліся, бо былі раскошнымі, а іх уладары працавалі ў сферах, далёкіх ад таксі. Працоўныя некуды тэлефанавалі. Мабыць, яны выклікалі паліцыю.
Шопінг
Пад ценем дрэва, да якога, як у сне, было ніяк не дайсці, чакала групка людзей у цывільным. Побач стаялі два паліцэйскія. Людзі ў цывільным былі з рацыямі і паводзілі сабе, як начальства тых паліцэйскіх. Я яшчэ падысці да дрэва не паспеў, а яны ўжо рушылі насустрач:
— Куды ідзем?
Я паспрабаваў нешта пралапатаць пра Нацыянальную бібліятэку, але яны некалькімі дакладнымі пытаннямі далі мне зразумець, што ў Нацыянальную бібліятэку мне не трэба.А трэба мне не хадзіць тут па вуліцах горада-сонца і нешта «выглядаць», а ехаць у гатэль. А з раніцы першым аўтобусікам – нахер з гэтага горада шчасця і дабрабыту. Я паспрабаваў зрабіць выгляд, што сам даеду да вуліцы гатэляў, але яны далі зразумець, што тупаць сваімі нагамі мне ўжо не дададуць. Ветлівыя, гасцінныя людзі! Так я апынуўся на байке, якім кіраваў палісмен. Гэта выглядала як найлягчэйшая з праблемаў, якія могуць напаткаць «дзікага», не звязанага з дзяржаўнымі агенцыямі вандроўніка ў М’янме.
Дапёршыся да гатэля, палісмен ветліва папрасіў даць яму тры баксы за паслугу. Я прыпух, але даў: калі грошы за таксаванне просіць прадстаўнік улады, таргавацца не раю. Тым больш, калі гэтая ўлада болей вядомая як ваенная хунта.
«А дзе ж пад’есці?» — не пакідала пытанне. Мне згадаўся шопінг-мол, што знаходзіўся зусім побач з гатэлем — кіламетраў за сем. Кароценькі шпацыр, некалькі тузінаў укусаў малярыйных камароў — і мы ў кандыцыянаваным пэрэдайзе спажывання. Тут сапраўды знайшлася тайская рэстарацыя, на першым паверсе была прадуктовая крама. Першая ў М’янме, бо кажу, 7Eleven тут няма. Кошты ў краме проста збянтэжылі: тут было дорага нават для еўрапейца.
Пакетаваныя сокі за 3-4 даляры, шакалад за 5 даляраў — у краіне, дзе мангавы фрэш у кавярні каштуе 80 цэнтаў!
І ўсё — імпартнае. Сокі — Rauch, шакалад — бельгійскі. Побач — буцікі швейцарскіх гадзіннікаў, італьянскай моды, французскай парфумы. Як у аэрапорце.
На трох паверхах шопінг-мола — прыкладна 50 чалавек абслугі. І… чатыры пакупнікі.Два замежнікі, па выглядзе — дыпламаты. І два мясцовыя, па выглядзе — генералы. Вітаем вас у савецкай валютнай краме «Бярозка»! Памятаеце такую?
Капец
Горад, у якім няма грамадзян: толькі эліта і тыя, хто ёй служыць. Горад без затораў і коркаў, бо ва ўсёй М’янме не хапіла б аўтамабіляў на хаду, якія б утварылі корак на такіх хайвэях.Горад без цэнтра, горад без горада. Не верце афіцыйным дадзеным — там жыве не 900, а ў найлепшым выпадку 100 тысяч м’янманцаў. Вікіпедыя паведамляе, што пабудаваны за 6 гадоў Нэйп'ідо займае плошчу 2,7 тысяч квадратных кіламетраў. Ведаеце, якую плошчу займае горад Масква? 2,5 тыс. квадратных кіламетраў! Вось чаму так складана даліся тыя тры маленькія сантыметры на мапе.
Велізарная ўтопія «для сваіх». Сады з палівальнымі машынамі, але без наведвальнікаў. Белыя сланы. Золата. Пустата.
І хто-небудзь скажа пасля гэтага нешта дрэннае пра Мінск?
