Яцвяг уваскрос у Калінінградзе 86

Старэйшае пакаленне памятае Міколу Шаляговіча. Гэты лінгвіст, родам з вёскі Агдэмер Драгічынскага раёна, на пачатку 1990-хпрыдумаў народ. Ён назваў яго «яцвягамі» і змясціў на тэрыторыі Берасцейшчыны, Валыні і Паўднёвага Падляшша.

На той час жыхары Берасцейшчыны і Піншчыны гаварылі на дыялектах украінскай мовы, але мелі беларускую нацыянальную самасвядомасць. У гэтым Шаляговіч і пабачыў падставы для фармавання асобнай нацыі. А назваў яе іменем летапіснага балцкага племені, якое, паводле класічных гісторыкаў, жыло, аднак, на поўнач ад Берасцейшыны — між Бугам, Нарвай і Нёманам.

Частка берасцейскай і пінскай інтэлігенцыі Шаляговіча падтрымала ў частцы публікацыі твораў на дыялектах, бо шукала шляхоў уратавання мясцовай мовы і традыцый, але да «яцвяжскіх ідэй» нават і яны ставіліся скептычна.

Шаляговіча, затое, дзівосным чынам патроху падтрымліваў дзяржапарат, і дзейнасць яго скончылася на 1994 годзе, калі ён падтрымаў на выбарах Аляксандра Лукашэнкі.

Пасля гэтага Шаляговіч заняўся бізнэсам. Сярод іншага, звязаная з ім кампанія «Гірства» будавала шматпавярховік на вуліцы Захарава, замоўцам якога выступала контрразведка КДБ. (Назва кампаніі паходзіць ад слова «гір», што значыць «пан, спадар» — наватвор з «яцвяжскай мовы», якую ствараў Шаляговіч.) Пасля Шаляговіч пераехаў у Калінінград.

Дык вось, яцвягі вяртаюцца! «Наша Ніва» атрымала рассылку ад Калінінградскага рэгіянальнага аб’яднання «Етвязь».

У гэтым праграмным тэксце праводзіцца думка, што Етвязь распрасціралася не толькі на Брэст, Пінск і Белую Падляску, а да Балтыйскага мора. Што ятвягі насамрэч уваходзілі ў «4-ю славянскую групу — балтаславянскую (варажскую), цэнтрамі якой былі востраў Руген (Руян, Буян), Брэст, Полацк, Тураў і Твангест (Калінінград)».

Рассылка так і называецца: «Ятвяжская Русь. ІХ-ХІІІ века». Аўтар — а ў тэксце праглядаецца цвёрдая рука Мікола Шаляговіча — сцвярджае, што яцвягі і прусы — гэта было адно і тое самае племя, толькі назва прусы ўжывалася для яго заходнімі храністамі, а яцвягамі яго называлі ў рускіх крыніцах. Для аўтара дакумента, тэорыю пра неславянскае — балцкае — паходжанне прусаў, літоўцаў і латышоў прыдумалі немцы ў ХІХ ст., каб пасеяць рознь між гэтымі народамі і расейцамі.

«Паўднёвая і Цэнтральная Етвязь», піша аўтар, вярнуліся ў «Рускі свет» у выніку падзелаў Рэчы Паспалітай. І «Паўночная Етвязь» — г.зн. Усходняя Прусія з Караляўцом-Кёнігсбергам-Калінінградам «уз’ядналася» з Рускім светам у 1945 годзе.

Відаць, у ідэй Шаляговіча і ў Калінінградзе няшмат прыхільнікаў, бо сайт аб’яднання мізэрны, а зробленая ў гэтым духу старонка Вікіпедыі выдаленая «за відавочнае парушэнне аўтарскіх правоў».

Прывяду заключныя сказы 33-старонкавага дакумента: «У планах КРА «Етвязь» аб’яднаць яцвяжскія намаганні жыхароў Калінінградскай вобласці з яцвяжскімі намаганнямі жыхароў Брэсцкай і Гомельскай абласцей Беларусі, з яцвяжскімі намаганнямі жыхароў польскіх — Холмшчыны, Бельшчыны, Беласточчыны, Сувальшчыны і Вармініі, з яцвяжскімі намаганнямі жыхароў Валынскай і Ровенскай абласцей Украіны. І такое аб’яднанне яцвяжскіх намаганняў бачыцца актывістам КРА «Етвязь» накіраваным на славу трыумфу Рускай цывілізацыі, пакліканай быць захавальніцай аснаватворных людскіх каштоўнасцей».

Да гэтых словаў няма чаго дадаць.

Мікола Бугай

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару «Нашай Нівы» ў ТГ