Гісторыя пошуку і ўз’яднання, якая пачалася ў Заходняй Беларусі, працягнулася ў Сібіры, Егіпце і пашуковіку Google, а скончылася ў канадскай прэрыі.
Алег Гарус знайшоў у Канадзе сляды свайго родзіча, які знік пасля Другой сусветнай вайны, і адразу выправіўся ў іншую частку свету, каб на ўласныя вочы пабачыць, як жывуць ягоныя новыя сваякі ў адной з самых шчаслівых краінаў свету. Далей чытай гісторыю пошуку і ўз’яднання, рэпартаж-вэстэрн, які пачнецца ў Заходняй Беларусі, працягнецца ў Сібіры, Егіпце і пашуковіку Google, а скончыцца ў канадскай прэрыі.
«Вось ты і дома, тата»
Я стаю на польскіх могілках сярод прэрыяў у горадзе Вініпег, сталіцы канадскай правінцыі Манітоба. Вакол мяне на помніках тысячы славянскіх прозвішчаў жаўнераў Войска польскага, якія ваявалі ў часы Другой сусветнай ды так і не здолелі вярнуцца на радзіму: іхняя Польшча чарговы раз была падзеленая паміж пераможцамі і дасталася не самаму адэкватнаму з іх.
Мы дастаем з багажніка машыны маленькі пакунак з зямлёю, якую я прывёз з беларускай вёскі на заходнім Палессі – малой радзімы маёй бацькоўскай лініі. Олівэр, мой канадскі стрыечны дзядзька, з якім я першы раз сустрэўся некалькі дзён таму, робіць рукою невялічкую ямку перад помнікам, і мы разам высыпаем у яе змесціва пакунка.
«Вось ты і дома, тата… – кажа Олівэр шморгаючы носам, з-пад яго трэндзі «Рэйбанаў» выкочваецца сляза. – Мы зрабілі гэта, Алег. Ты гэта зрабіў».
«Я памятаю, як нас везлі ў Сібір у перапоўненых вагонах»
У 1939 годзе Саветы і Гітлер падпісалі таемную дамову, пасля чаго фашысты напалі на Польшчу, а бальшавікі адшчапілі Заходнюю Украіну і Заходнюю Беларусь, якія тады таксама былі польскія. Мой дзед паспеў павучыцца ў польскай школе і памятаў мову Міцкевіча да самай смерці, хаця і быў савецкім салдатам, уціхамірваў «лясных братоў» у Прыбалтыцы і ніколі на гэтай мове не размаўляў.
Дзедавага брата Міхася напаткаў зусім іншы лёс – пасля прыходу Саўка ў іхнюю вёску ён быў рэпрэсаваны. Паводле сямейнага падання, яго забралі за тое, што, выправіўшыся па грыбы, ён з сябрамі зрэзаў кавалак дроту, які тырчаў з-пад зямлі, – маўляў, спатрэбіцца ў гаспадарцы. Іх хтосьці заўважыў і, вядома ж, заклаў – прыкмета часу. А той звычайны дрот аказаўся сродкам сувязі ледзьве не паміж немцамі і савецкімі спецамі, і праз некалькі дзён з вёскі вывезлі ажно дзевяць чалавек. Усіх, натуральна, у Сібір.
Такім чынам, брат майго дзеда апынуўся сярод арыштаваных палякаў (жыхароў Заходняй Беларусі лічылі палякамі), сярод якіх было шмат і звычайных сялян, як ён, і вельмі заможных польскіх сем’яў, з якіх паходзіла ягоная жонка, і, вядома ж, польскіх афіцэраў (трагедыя ў Катыні яшчэ не адбылася). Паводле звестак даследчыкаў, у першыя гады пасля далучэння Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны да СССР на ўсход адправілі каля 1,25 мільёна чалавек.
«Я памятаю, як нас везлі ў Сібір у перапоўненых вагонах. Людзі паміралі ад голаду і холаду, а пасярэдзіне вагона была велізарная дзірка ў падлозе, куды мы мусілі хадзіць у прыбіральню. Першым часам усе крыху саромеліся спраўляць натуральныя патрэбы на вачах усяго вагона і нават прыкрываліся тканінай, але, калі цябе не кормяць тыднямі, хутка перастаеш думаць пра сорам. Каля дзіркі ляжаў кавалак саломы, які мы выкарыстоўвалі як анучу», – успамінае жонка дзеда Міхася Ірэна Пасанджыеўска, усю сям’ю якой вывезлі ў Сібір з Заходняй Украіны. Цяпер ёй 85, але яна добра памятае і жыццё сярод рэпрэсаваных у Расеі, і свае наступныя прыгоды ў лагерах для ўцекачоў у Афрыцы ды Індыі, а таксама пасляваенную Францыю, адкуль яе забраў у Канаду Міхась.
Працяг гісторыі чытайце тут.
