Майка Gucci чорная, надпіс вышыўкай: успамін пра 1991-ы 6

Тыдзень таму я ўзгадваў пра віленскую таўкучку 70-х гадоў мінулага стагоддзя. Але ў памяць штурхаўся і амерыканскі флі маркет — блышыны рынак, барахолка — як што каму…

Штурхаўся ў памяць жнівень 1991 года, у душным марыве Балтымор…

Тая паездка — па запрашэнні газеты «Балтымор сан» — адбылася адразу пасля танкаў у Маскве і жнівеньскага путчу, што, безумоўна, выклікала да нашай журналісцкай дэлегацыі асаблівы інтарэс: сустракалі як герояў, з расійскім трыкаролам, віншуючы, абдымаючы і ўвесь час распытваючы, як там у Маскве ўсё было… Некаторыя з масквічоў вельмі хутка ўвайшлі ў ролю паўнамоцных прадстаўнікоў перамогшай дэмакратыі. Найбольш кемлівы ўсё шукаў вялікую аўдыторыю, каб прачытаць лекцыю на тую ж тэму. «Сцішся, — казаў я яму, — каму патрэбна твая лекцыя, не саромся…» — «Стары, — нашэптваў ён у самае вуха, — ты нічога не разумееш, трэба лавіць момант, гэта ж вялікія башлі!.." Супакоіўся ён толькі на пяты з сямі дзён, што мы былі ў Амерыцы. Пасля таго, як купіў красоўкі ўсяго за 10 даляраў і канчаткова ўпэўніўся ў тым, што сапраўдная дэмакратыя дае самыя шырокія магчымасці жыць па дзяшоўцы.

Але перш чым перайсці да гэтай хвалюючай тэмы, трэба адзначыць, што, разабраўшыся па парах, мы жылі ў сем’ях балтыморскіх калег.

У сям’і Лінды і Тэда Шэлсбі я апынуўся разам з Анатолем Рэпіным, маім сябрам і журналістам-міжнароднікам, які цудоўна ведаў англійскую мову. Да таго ж, колькі год працаваў у Амерыцы…

Ну, што такое — сем дзён? Амаль нішто, каб прэтэндаваць нават на павярхоўнае веданне амерыканскага жыцця. Але вось сям’я, дом — гэта зусім не нішто, каб зразумець хаця б нешта…

На першы погляд, гэта быў звычайны, на два паверхі, дом, такі, што суседнічаюць на ціхай вулачцы Уімслоў-роўд. Але кожны раз, прачынаючыся і ўглядваючыся ў слізгаючае з-пад жалюзяў ранішняе паўсвятло, я адчуваў дзіўную блізкасць да гэтага дома і рэчаў наўкол: старога куфра ў каваным пераплёце, надзейна збітую камоду, што сталася па вуглах цёмнай ад часу, крэсла-качалкі з паўсцёртымі падлокцямі, радыёпрымача і друкаркі з 1930-х. Не, гэта не было так званым антыкварыятам, што найчасцей выстаўляецца напаказ. Старыя рэчы былі сціплыя, нават бедныя, але трывалыя і надзейныя, як і ўсё астатняе ў доме, падобным на фермерскі.

Спачатку я вырашыў, што Лінда і Тэд, выхадцы з фермерскіх сем’яў, атрымалі старыя рэчы ў спадчыну. Але нават калі даведаўся, што ўсе яны прыдбаныя на танных нядзельных распродажах, што ладзяцца на блышыным рынку, я не адчуў расчаравання ад сваёй памылкі, адзначыўшы не толькі густ гаспадароў, але і тое, што можна назваць духоўнасцю. То бок тым асаблівым станам душы, калі ўсё, што кімсьці, а насамрэч краінай, пражыта да цябе, не пыліцца на цьмяных паліцах свядомасці, а жыве, дыхае, хвалюе працягам свайго жыцця.

Чытач, спадзяюся, зразумеў, што гаворка ідзе пра самае моцнае ўражанне ад Амерыкі — нішто не губляецца ў ёй, усё ідзе ў працу пакаленняў, што жывуць у сваёй гісторыі як ва ўласным доме, нічога не выкідаючы з яго, не руйнуючы і не ператвараючы ў непатрэбнае гістарычнае ці бытавое смецце…

Вось з такім адчуваннем і жаданнем нешта прыдбаць на апошнія грошы я адгукнуўся на прапанову наведаць у нядзелю блышыны рынак.

З раніцы я дастаў з чамадана чыстую цішотку. Чорную, з яркай лямоўкай «GUCCI». Жонка прывезла мне тую цішотку з доўгай камандзіроўцы ў Польшчу. «Крык моды!» — абвясціла яна, працягваючы падарунак. Больш за год, да самай паездкі ў Амерыку, «крык» глуха даносіўся з шафы, затое ад яго можна было аглухці на мінскіх вуліцах ды ў камерцыйных крамках, дзе ён прадаваўся па коштах, мала зразумелых простаму, тады яшчэ савецкаму чалавеку.

Карацей кажучы, я жвава сышоў па рыпучай лесвіцы ў кухню-сталовую, дзе Рэпін ужо чытаў «Балтымор сан», а Тэд смажыў яечню. Падчас снедання Тэд неяк дзіўна глядзеў на мяне, пакуль, дапіўшы каву, не спытаў: «Адкуль у цябе гэта?» — «Гэта?» — не зразумеў я. «Ну, так. Гучы… І ты збіраешся на флі маркет?!"

Я зусім заблытаўся, а Тэд пачаў нешта доўга тлумачыць Рэпіну… «Разумееш, у чым справа? — усміхнуўся Рэпін. — Справа ў тым, што Гучы — сусветна вядомы італьянец, мадэльер самага моднага адзення і ўладальнік вялізнай сеткі страшна дарагіх магазінаў. (Адкуль тады мне было гэта ведаць? — С.В.). У Балтыморы ягоны магазін пратрымаўся не больш за паўгода — не знайшлося кліентаў. А ты — на барахолку… Тэд кажа, што прадаўцы вырашаць, што ў цябе поўна грошай, і ўзнімуць цану… Так што глядзі…» — «Нічога, — махнуў я рукой, — хай ведаюць нашых…»

Рэпін у апошні момант не паехаў, а мы з Тэдам улезлі ў падношаны «вольва» і пасля нядоўгай язды ўехалі на агромністую пляцоўку, ледзь адшукаўшы месца сярод распечаных балтыморскім сонцам металічных целаў. І адразу, без затрымкі, каб агледзецца, аказаліся ўцягнутымі ў нейкі святочны людаварот, у нейкую тэатральную дзею, дзе ў кожнага — і акцёра, і гледача — свая роля. Мая, уласна, была ў набыцці парасона дачцы і зяцю — невядома чаго. Але з першых жа крокаў я забыўся на сваю ролю, узрушаны яе несуразмернасцю маштабу, што адчыніўся перада мной. Ён быў агромністы. Але гэта не ўсё.

Ён быў агромністы не сцэнічнай пляцоўкай, межы якой былі бачны з усіх чатырох бакоў. Ён быў агромністы, так бы мовіць, сусветнай прасторай, што змясцілася на квадраце стаптанай травы неверагоднай рознастайнасцю тавараў — не, няпэўна — усяго існуючага ў матэрыяльным свеце, і твараў. І ён, гэты маштаб, быў агромністы ў часе. Бо ўсё, што кляпалася, вастрылася, літавалася, габлявалася, шылася, ну, і гэтак далей, у Амерыцы за ўсе яе стагоддзі, было развешана, раскладзена, растаўлена на самаробных прылаўках, скрынях, коўдрах дый проста на зямлі.

Тэд прынаджваў мяне ўсё далей і далей, пакуль, злёгку ашалелы, я не ўтыкнуўся ў вялікі валасаты палец і не пачуў хрыплы бас: «Гучы? Хаў мач?» Перада мной стаяў дужы мужык у зашмальцаваным каўбойскім капелюшы і стракатай, у клетку, кашулі, расшпіленай да пупа. Лыпаючы бялявымі вейкамі з-пад такіх жа бялявых броваў, ён шырока шчэрыў белазубы рот на бронзава-рудым, суцэльна рабым, твары, тыкаў пальцам у мае грудзі і паўтараў: «Хаў мач?»

«Ноў, ноў», — замахаў рукамі Тэд. Абодвух нас душыў смех. Мужык, нічога не разумеючы, нешта выбачальна мармытнуў, адышоў убок і грузна сеў на раскладное драўлянае крэсла.

І тут я ўбачыў чайнік. Нават не сам чайнік, а яркі сонечны водбліск. Божа мой, з якіх гарышчава-куфравых нетраў былі выцягнуты ўсе гэтыя медныя філіжанкі, конаўкі, каганцы, лыжкі, латушкі, ступкі, млыначкі на чале з чайнікам, што зелянеў акісласцю вакол дна?! Я ўзяў чайнік у рукі, чамусьці намагаючыся сцягнуць з шырокага носа такі ж медны свісток. Гаспадар, ссунуўшы капялюш на патыліцу, насмешліва жмурыў погляд, назіраючы за маімі намаганнямі. Потым, мусіць, злітаваўся, забраў чайнік, абхапіў ягоны нос шырокай далоняй і, без усялякіх намаганняў сцягнуўшы свісток, прыставіў яго да рота. Прагучала сіпаватая трэль.

«Уан долар!» — ён пяшчотна прытуліў чайнік да грудзей.

«Ес, ес, — замармытаў я, — сэнк ю веры мач…»

…Парасон для дачкі я набыў у пажылога індуса ў бруднаватай чалме за $2. Што, мусіць, было зашмат, бо парасон пры лёгкім дакрананні расчыняўся сам.

Праблему зяця я вырашыў са спраўна-мітуслівым кітайцам за апошнія восем даляраў… Дакладна такі, прабачце, набор для бізнесоўца я ўбачыў ужо ў Мінску ў адной камерцыйнай краме за дваццаць даляраў. Такім вось нечакана заможным аказаўся зяць і такім бедным кітаец.

Але cамай заможнай аказалася жонка, якой дастаўся медны чайнік у падарунак ад незабыўнага Гуччы…

Гляджу я на гэты чайнік, успамінаю, як сіпеў яго свісток у губах такога ж меднатварага каўбоя, і пытаюся ў самога сябе: навошта?

Навошта было ўводзіць у Маскву танкі, калі з цягам часу ўся пара і без путчу выйшла ў свісток…

Сяргей Ваганаў, [email protected]

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару «Нашай Нівы» ў ТГ