Масква моцна змянілася за апошнія 10 гадоў.
Мінулым разам, калі я там быў, мянты на Беларускім вакзале адабралі ў нас грошы (ніколі не бегайце па піўко перад адпраўленнем — цягнік вас не пачакае), усю ноч я вымушаны быў з кампаньёнам тырчаць у забягалаўцы ў нейкага спагадлівага армяніна і змагацца з каматозам. Мы назіралі, як мянты пазменна абіраюць спагадлівага армяніна, як яны ж спрабуюць абабраць нейкага цыгана гадоў 20-ці. Дарэчы, калі апошняга цягнулі ў пастарунак, мы нават паспрабавалі за яго заступіцца. Але цыган нам падзякаваў і сказаў, што яго праз 5 хвілін прывядуць на тое самае месца. Так і адбылося. Мянты вярнулі цыгана, папрасілі прабачэння і здрыснулі. А цыган нам расказаў, што ў яго тата – барон, і, даведаўшыся, што ў нас адабралі бабло, кудысьці патэлефанаваў, і тыя ж мянты, якія яго забіралі, прыйшлі да нас на «агледзіны». Мы сказалі, што нас пакрыўдзілі іншыя, і тых адпусцілі.
Карацей, я рэтраспектыўна ненавідзеў Маскву і ехаў туды ў тым ліку і для таго, каб, вярнуўшыся, сказаць, што сонца — цёплае, вада — мокрая, трава — зялёная, Масква — фекальны кластар. Стабільна. Але вярнуўся я ў разгубленым стане. За апошнія гады, калі я чагосьці і дабіўся ўнутранымі дыялогам, то гэта адноснай шчырасці перад самім сабой. Дык вось, Масква гэтым разам мяне здзівіла.
Па-першае, у мяне быў іншы настрой. Цяпер я ехаў туды на дзень нараджэння да свайго добрага сябра, які паехаў у Маскву працаваць кухарам у рэстаран беларускай кухні. Ёсць у гэтым нешта крыўднае, ну, што з’ехаў. Але і нешта натуральнае ёсць таксама: а хто павінен расіян карміць нашымі стравамі? Малдаване?
Ну і нарэшце, я, па аналогіі з шалабасам, «раскурыўся». І гэтым разам торкнула. Я такі адчуў дух гэтага складанага горада, энергію, якая выпрацоўваецца падчас церця пачварнага аб велічнае і агіднага аб дасканалае. Калі параўноўваць «іх» з «намі», то масквічы пра нас кажуць, што мы «стаім». Не рухаемся зусім ці рухаемся надта марудна. Гэта, мажліва, і крыўдна, але збольшага праўда.
З іншага боку масквічы не тое што «імкліва рухаюцца». Яны робяць уражанне людзей, якія усім горадам звальваюць з пажару. Уцякаюць. Эвакуююцца. Пераязджаюць у іншы горад. Яны, нагружаныя бауламі, хаатычна ломяцца хто куды. Галовы ўціснутыя ў плечы, і бачна што наперадзе іх чакае Сібір, а ззаду — заградатрады.
Людзей у Маскве шмат, і кіроўцы не баяцца ўгрохаць пару-тройку чалавек на пешаходным пераходзе па дарозе на працу.
Неймаверная веліч і прыгажосць цэнтральнай часткі горада нечакана заканчваецца Лобным месцам, каля якога кожны баран хоча сфатаграфавацца і засраць сваю карму гадоў на тысячу наперад. Сотні гадоў там забівалі рознага кшталту людзей, і, безумоўна, любая тлустая цётка лічыць сваім абавязкам пакласці такі кадр у сямейны альбом.
А яшчэ маскоўская прыгажосць заканчваецца манструозным кіндарсюрпрызным Крамлём, да якога даносіцца інструментальная музыка з ЦУМа, дзе спакойна, вальсуючы, ходзяць людзі, якія нікуды не ўцякаюць і збіраюцца жыць у Маскве і атаварваць свой сацпакет нават падчас чумы. І вальс а-ля Свірыдаў з «універмага», і сцены Крамля ўдалечыні, і шэрае неба, і рык змерзлага дзядзькі, які набірае групу на экскурсію, і ўсё, што я ведаў пра Маскву, і ўсё, што я бачыў у Маскве, і ўсё, што я памятаў, — усё змешваецца і падымаецца ў горле нейкім камяком. Гэта ўсё жахліва, тужліва, велічна, геніяльна і безнадзейна.
Так здарылася, што за гэты год я пабываў у чатырох сталіцах былых савецкіх рэспублік. У Тбілісі, Маскве, Кіеве і Вільні. І, шпацыруючы маскоўскімі вуліцамі, я найбольш яскрава адчуў, што колькасць месцаў «не для мяне» тут самая вялікая. Дапусцім, кава за 20-30 баксаў. Зрэшты, не толькі не для мяне. Па вялікім рахунку, у Маскве самая высокая колькасць месцаў ні для кога. Так, "саміх для сябе».
А яшчэ цэнтр Масквы пахне дарагой парфумай, а яшчэ прадаўцы перыядычна просяць гаварыць марудней, бо па-руску разумеюць кепска, а яшчэ там людзям не забараняецца лабаць на гітарах з узмацняльнікамі там, дзе ім падабаецца, і хіповая моладзь не адчувае сябе такой затраханай, як у нас.
Там людзі страшна ненавідзяць адно аднаго, калі «спешваюцца», і паважаюць адно аднаго на дарогах. У адрозненне ад жыхароў Вільні, масквічы, як і тбілісцы, не сядзяць са «спадчыннай» даўніной, заціснуўшы яе ў ссыклівасці сваёй паміж каленкамі, і не чакаюць, што горад сам як-небудзь будзе і надалей нагадваць горад, а не музей. Яны працягваюць жыць і будаваць сваю сталіцу і рабіць яе адпаведнай сабе. Пры гэтым яны часта памыляюцца і нявечаць сваю «спадчыну». Гэта так. Але «безумству храбрых поём мы песню».
У Маскве я зразумеў, чаму мяне не ўразіла Вільня. Гэта, канечне, IMHO, але я не ўбачыў у Вільні горада. Я ўбачыў у Вільні мекку баязлівых людзей, якія ў пэўным лепразорыі кансервуюць пэўную нацыянальную ідэнтычнасць. І ўсё.
Мінск у сто разоў болей «горад». Праўда, разоў у 10 меней «горад», чым Тбілісі і ў 5 — чым Масква. Але, што да Масквы, то, нягледзячы на тое, што яна нагадвае цяпер надзвычай прыгожага чалавека з цэрабральным паралюшам, я б палюбіў яе ўсім сэрцам, калі б мой Мінск не займаў у ім усё месца, пакінуўшы крыху для Гродна.
