 |
Пра гісторыю зь «яйкаквадратамі» за апошні час паведамілі, бадай, усе СМІ, якія маюць дачыненьне да Беларусі — залежныя й незалежныя. Але для нашых чытачоў нагадаю ў скароце сутнасьць справы. У 1992‑м годзе ў Менску адбылася мастацкая выстава, на якой упершыню быў прадстаўлены праект пад назвай «Яйкаквадраты». Аўтары ідэі — вядомы беларускі паэт Алесь Разанаў (многія калі не чыталі, дык чулі пра ягоныя вершы‑квантэмы) і мастак Віктар Маркавец. Як тады тлумачыў Разанаў, папярэднікамі графічных работ у рамках праекту можна лічыць «супрэматычныя квадраты» Казіміра Малевіча, знакамітага мастака‑авангардыста, які доўгі час жыў у Віцебску. Але разам з тым, на думку паэта, гэты вобраз — белае яйка на чырвоным фоне альбо наадварот, чырвонае на белым — адпавядае нацыянальным традыцыям беларусаў, іх «духоўнаму космасу».
Наўрад ці аб гэтым ведалі у рэклямным аддзеле расейскай тэлефоннай кампаніі МТС, калі яна ўзялася за так званы «рэбрэндынг». Тым ня менш, у выніку зьявіўся новы рэклямны лягатып кампаніі, які вельмі нагадвае тыя самыя яйкаквадраты. Толькі «яйка» ў рэкляме МТС пастаўленае вэртыкальна, у адрозьненьне ад работ Разанава‑Маркаўца. Яны вырашылі падаць у суд на кампанію, дзе факт плягіяту (незаконнага капіяваньня) катэгарычна адмаўляюць. Скаржнікі цьвердзяць, што грошай яны не патрабуюць, але хочуць, найперш, абараніць свае аўтарскія правы. Паколькі перамовы ў судзе першай інстанцыі з прадстаўнікамі кампаніі нічога не далі, справа перададзеная ў калегію Вярхоўнага суду Беларусі ў пытаньнях інтэлектуальнай уласнасьці. Пасяджэньне прызначанае на 1 кастрычніка.
Справа хоць і неардынарная, але наўрад ці яе можна назваць самай важнай падзеяй з усіх, што адбываліся апошнім часам у Беларусі. Тым ня менш, у мінулую нядзелю пра яйкаквадраты вырашыла паведаміць і тэлекампанія RTVI ў сваёй праграме «Акно ў Эўропу». Сюжэт, праўда, заняў каля хвіліны…А больш пра Беларусь у праграме не было ні слова. Зразумела, тэлекампанія мае поўнае права вызначаць сваю этэрную палітыку, а аўтары праграмы — шукаць тэмы для яе. Але тут варта зрабіць яшчэ адно адступленьне.
 Алесь Разанаў |
Калі я не памыляюся, пару гадоў таму згаданая тэлекампанія, разам з Эўрапейскім радыё для Беларусі й загадкавай нямецкай фірмай МэдыяКансалта, выйграла тэндэр Эўразьвязу на праект вяшчаньня на Беларусь. Неўзабаве пачала выходзіць у этэр і тэлепраграма «Акно ў Эўропу». Наколькі можна было зразумець, прызначалася яна найперш для беларускага тэлегледача й павінна была інфармаваць, сярод іншага, пра тое, што адбываецца ў нашай краіне. Аднак тое, што яна прызначаная для беларускай аўдыторыі, можна здагадвацца цяпер толькі дзякуючы бягучаму радку на беларускай мове, у якім распавядаецца пра зьмест тэлесюжэтаў. А сюжэты ў асноўным прысьвечаныя падзеям у розных краінах Эўропы. І часам — у Беларусі.
Нельга сказаць, каб усе сюжэты там нагадвалі «рэпартаж» пра яйкаквадраты. Нядаўна, напрыклад, «Акно ў Эўропу» закранула важную тэму спадарожнікавага вяшчаньня. Гарадзкія ўлады Менску, як вядома, прынялі пастанову, якая патрабуе ад жыхароў прыбраць з дамоў нелегальна (то бок, без дазволу архітэктараў) усталяваныя антэны‑талеркі, а заадно й кандыцыянэры. Высьвятляецца, што пастанова існуе, але ж прававога мэханізму яе выкананьня няма. І вось некаторыя грамадзяне пачалі ўжо падаваць у суд на парушэньне іх грамадзянскіх правоў…
Зразумела, самі ўлады ня надта заклапочаныя «прававымі мэханізмамі» — будзе загад зьверху, выканаюць. Але самае крыўднае будзе, калі ўлады абвесьцяць сапраўдную вайну талеркам, а глядзець на спадарожнікавых каналах, што вяшчацьмуць на Беларусь, можна будзе адно сюжэты пра «яйкаквадраты». Яны хоць і маюць дачыненьне да «беларускага космасу», але ўсё ж задаволіць патрэбу беларускіх грамадзянаў у пашырэньні інфармацыйнай прасторы наўрад ці змогуць.
