Павел з жонкай Вольгай.
Бабуля Паўла па кудзелі паходзіць з Віцебшчыны. Пабралася з рускім, падчас вайны эвакуіравала ў Расію, дзе і засталася. Там нарадзіўся і Павел. А калі трапіў у турму, задумаўся пра свае карані. Навучыўся чытаць па-беларуску. Як прыехаў у Беларусь першы раз, то і загаварыў па-наску. А яшчэ далучыўся да падтрымкі беларускамоўных праектаў. Ён — сярод фундатараў беларускіх кніг, заснавальнік літаратурнай прэміі «Дэбют», сярод ахвярадаўцаў на выкуп Статута ВКЛ… Але найбольшы ягоны праект — рэстаўрацыя сядзібы ХІХ ст. у Ваўкавыскім раёне.
«Наша Ніва»: Калі Вы загаварылі па-беларуску?
Павел Падкарытаў: Калі прыляцеў першы раз у Беларусь. Мы сустрэліся з Уладзімірам Арловым, ён спытаў, на якой мове да мяне звяртацца. Я адчуў спакушэнне — па-расійску мне было б прасцей. Але адказаў, каб размаўляў па-беларуску. Цяпер лаўлю сябе на думцы, што нават у расійскамоўным асяроддзі, здараецца, ненаўмысна пераходжу на беларускую альбо ўжываю асобныя беларускія словы.
А месяцы тры таму я прысніў першы сон, у якім прысутнічала беларуская мова. Мне спадабалася, бо мова складае нейкую частку маіх думак: свядома і падсвядома.
«НН»: Для беларуса матывацыя размаўляць на роднай мове зразумелая. А чым аргументуе сваю пазіцыю расіянін?
ПП: Калі я пачаў цікавіцца Беларуссю, пачаў чытаць па-беларуску. Матывацыя простая: па-беларуску пра Беларусь пішацца найбольш цікава. І не паўстала пытання, на якой мове размаўляе мая Беларусь.
«У мяне сялянскі карані…»
«НН» Расійскі бізнэсовец купіў сядзібу ХІХ стагоддзя ў Беларусі. Проста так?
ПП: Акрамя таго, што мне спадабалася гэтае месца, я заўсёды адчуваю боль, калі цікавыя мясціны, будынкі знаходзяцца ў заняпадзе, руйнуюцца. Але галоўнае, відаць, тое, што праз гэты аб’ект я хачу выказаць свой погляд на тое, якой павінна быць гісторыя Беларусі: ужо не чужая мне, а мо і бліжэйшая нават за расійскую. Гісторыя Беларусі павінна ўключаць у сябе такі складнік, як гісторыя шляхты, прасякнутая духам годнасці. Таму я і музей шляхты хачу зрабіць у адрэстаўраванай сядзібе. Паспрабаваць паспрыяць адраджэнню пачуцця годнасці ў людзей, якія не адносяць сябе да высокага саслоўя, як і я — маю ў Беларусі сялянскія карані.
«НН»: Выдаткавалі 120 тысяч даляраў і яшчэ больш патраціце на рэстаўрацыю без прыкідак атрымаць прыбытак у будучым?
ПП: Стварэнне Музея беларускай шляхты як нейкага артэфакта — справа цалкам дабрачынная. Але мяркую, можна будзе пабудаваць гатэль, кавярню, турыстычны цэнтр з пэўнымі паслугамі адчыніць.
Цяпер мы робім толькі першы крок. Але ўсведамляю, што гэта не павінен быць звычайны музей: памяшканне з шафамі з пыльнымі экспанатамі, дакументамі. Трэба рабіць музей цікавым сучаснаму чалавеку, які валодае інфармацыйнымі гаджэтамі.
«НН»: Мінуў роўна год, як купілі сядзібу ў Падароску. Што за гэты час удалося зрабіць?
ПП: Мы не маем права нічога рабіць, пакуль не зацверджана дакументацыя па рэканструкцыі/рэстаўрацыі. Становішча такое, што ў студзені працу скончаць інжынеры, якія даследавалі стан падмуркаў, сцен, дахаў усіх будынкаў. Мы правялі невялікую кансервацыю.
Мяркую, што вясной пачнём рэстаўрацыю. Спачатку гэта будуць маленькія будынкі. А за палац ужо, відаць, возьмемся нават не ў наступным годзе — праз год.
«Я адшукаў сваю ідэнтычнасць у Беларусі»
«НН»: Вы сябе адчуваеце рускім?
ПП: Як казаў Генрых Гейне, чым больш спазнаю людзей, тым больш люблю сабак.
Я не з’яўляюся прыхільнікам афіцыйнай ідэалогіі маёй радзімы. Гэта стварала для мяне заўсёды пэўныя складанасці. Я пачаў адчуваць унутраную нязгоду з тым, што адбывалася навокал, годзе ў 1987-м. Я ў той час вучыўся ў вайскова-палітычнай вучэльні. Быў перыяд, калі, так бы мовіць, я быў у згодзе з Расіяй. Дзесьці пасля таго, як абрынуўся СССР, пачала будавацца незалежная Расія на чале з Барысам Ельцыным. Але гэта было не вельмі доўга. У гады «позняга» Ельцына я расчараваўся ў ім і яго палітыцы. А калі ў 2000 прыйшоў да ўлады Уладзімір Пуцін, я адразу да яго паставіўся варожа. Чалавек, які не толькі працаваў у КДБ, але і лічыць гэта за гонар, нічога добрага для дзяржавы не прынясе. І сёння я таксама ўпэўнены, што тая палітыка адраджэння расійскай імперскасці, той думкі, што Расію павінны баяцца, — тупіковы шлях.
Я не жыву ў Расіі. Складана адчуваць роднасць з дзяржавай, якая не адказвае тваім памкненням. Можа, спроба адшукаць у сабе беларускія карані ёсць формай эміграцыі з Расіі? Я пра гэта думаў. Я пачаў шукаць сабе іншую ідэнтычнасць і знайшоў яе ў Беларусі.
Можна запярэчыць, што Беларусь не адрозніваецца ад Расіі ў плане дзяржаўнай палітыкі. Але гэта пры ўсіх палітычных недахопах — не імперыя, а яна ўвесь час змагаецца з імперыяй.
«НН»: Вы часта бываеце ў Беларусі, а сям’ю сюды прывозілі?
ПП: Так, і не адзін раз мы былі з жонкай і сынам. Год таму мы спрабавалі нават сплавіцца па Прыпяці. Але вельмі не пашанцавала з надвор’ем: былі моцныя залевы. Але былі ў Берасці, Міры, Нясвіжы…
З сынам Антонам.
«НН»: Родным даводзіцца тлумачыць сваю вялікую любоў да краіны альбо яны ўсё зразумелі?
ПП: Для мяне гэты шлях быў абумоўлены жыццёвымі, гістарычнымі абставінамі. А для Вольгі гэта стала нечаканасцю. Цяпер яна разумее, што для мяне значыць Беларусь. Гледзячы на колькасць беларускіх кніжак на паліцы, яна ўсведамляе, якую частку краіна займае ў маіх жыцці і думках.
Антона паціху прыцягваю да беларускасці. Глядзім разам беларускія мульцікі, слухаем музыку. Часам я гавару з ім па-беларуску, да мяне прыязджаюць беларускамоўныя сябры. Ён прызвычаіўся, каб не бачыць у гэтым нейкія дзівосы. Для яго павінна быць натуральным, што бацька мае беларускія карані, інтарэсы ў Беларусі. І беларус, як я яму цяпер кажу.
«Арыштавалі, а пасля прапанавалі адкупіцца»
«НН»: Павел, пяць гадоў вы знаходзіліся ў ізалятары, дзе і далучыліся да беларушчыны. За што Вас аршытавалі?
ПП: Была спроба рэйдарскага захопу нашага бізнэсу, які стварылі некалькі чалавек. І адзін з нас, наш партнёр, з дапамогай адміністрацыйнага рэсурсу больш магутнай эканамічнай групы спрабаваў адсунуць ад кіравання. Тады былі задзейнічаны ўсе магчымыя афіцыйныя сродкі, якімі могуць кіраваць магутныя бізнэс-групы.
Робіцца захоп кіраўнікоў кампаніі, яны змяшчаюцца за краты. А затым робяць прапанову, ад якой, як кажуць, немагчыма адмовіцца. Калі адмаўляешся, рызыкуеш частку жыцця правесці ў турме. У нашым выпадку так і было.
Патрабавалі адмовіцца ад бізнэсу і прызнаць сваю віну ў пэўных эканамічных злачынствах. Бо машына рэпрэсій запрацавала і не магла спыніцца так, каб нас апраўдаць і выпусціць. Натуральна, мы не маглі прызнаць віну, бо не рабілі нічога з таго, што нам прыпісвалі. За пяць гадоў нашы апаненты зразумелі, што ў іх нічога не атрымаецца. Тады паступіла іншая прапанова: не трэба прызнаваць віну, бо мы правялі працяглы тэрмін за кратамі, але давялося пагадзіцца з пэўнымі эканамічнымі ўмовамі.
«НН»: Той бізнэс захаваць атрымалася?
ПП: Так, ён захаваўся і пашырыўся нават за межы Расіі. Мы захавалі ўсё, але павінны былі адкупіцца ад рэйдараў.
Цяпер з мяне і судзімасць знятая.
«НН»: Які ў Вас бізнэс?
ПП: Гэта група кампаній, якая займаецца пераважна абсталяваннем і паслугамі для энергетыкі: будаўніцтва ліній электраперадач, падстанцый і гэтак далей.
«НН»: Я разумею, што Беларусь — не краіна-мара для замежнікаў. Але ці не задумваліся пра беларускае грамадзянства?
ПП: Я маю права на беларускае грамадзянства як нашчадак беларусаў. Цяпер для мяне ў выбары паміж беларускім і расійскім грамадзянствам няма юрыдычнай розніцы. І калі законам «Аб беларусах замежжа» будзе вызначаны больш просты і зразумелы парадак атрымання беларускага грамадзянства, я яго атрымаю.
***
Павел Падкарытаў прапануе чытачам «Нашай Нівы» выказаць сваі ідэі адносна будучага Музея беларускай шляхты. «Вітаюцца самые неверагодныя ідэі. Перашкод палёту фантазіі няма. Перашкоды потым будуць ставіць грошы». Дзяліцеся ў каментах.
