За кнігу браўся з вялікімі сумневамі. Папярэднія раманы Клінава мне не вельмі добра заходзілі. І «Малую падарожную кнігу па Горадзе Сонца», і «Шалом» кідаў чытаць задоўга да канца. Гэтым жа разам праглынуў «Шклатару» за некалькі дзён.
Кнігарня «Логвінаў» падае гэты раман як «кнігу для сваіх». Канечне, у вялікай ступені —гэта гісторыі людзей, з якімі даводзіцца сутыкацца ў Фэйсбуку і на старонках незалежных выданнняў, але «Шклатара» ўсё ж нашмат глыбейшая, чым проста кніга для «тусоўкі».
Клінаў напісаў добры постмадэрнісцкі раман. Тут ёсць усе яго прыкметы: шматслойнасць, цытатнасць, самаіронія, перапляценне рэальнага і нерэальнага. «Шклатара» атрымалася абсалютна чытэльнай. Відаць, будзе сярод галоўных прэтэндэнтаў на прэмію Гедройца.
Раман дзеліцца не дзве часткі, якія часам дзівосным чынам аб’ядноўваюцца. У першай — падзеі канца 2010 года. Выбары, Плошча. Напрыклад, Клінаў выдатна абыграў, на мой погляд, ці не самы сюррэалістычны момант 19 снежня, калі драматург Наталля Каляда гукала з помніка Леніну: «Галівуд з намі!» Ці кітайскія пухавікі валошынскіх (някляеўскіх) збіральнікаў подпісаў. А жоўты пясочак, якім пасыпаюць дарогу перад картэжам Імператара, наўрад ці лукашэнкаўцы даруюць гэта Клінаву.
Яшчэ ў кнізе ёсць сэкс (праўда, без асаблівага натуралізму), віно (шмат віна!) і кіно (аповед аб тым, як здымаўся першы «бульбахорар» «Масакра»). Галоўны герой разрываецца між дзвюма істэрычнымі жанчынамі. Віктар Марціновіч выказаў думку, што чытаць разборкі галоўнага героя з яго былой жонкай занудна. Але, з іншага боку, чытач любіць адхіленні ад нормы літаратурных персанажаў, так яму лягчэй лічыць нармальным сябе.
Калі раман аўтабіяграфічны (як казаў сам Клінаў), то баюся, што абедзве жанчыны не пагладзяць аўтара па галоўцы.
Аўтар не называе герояў сапраўднымі імёнамі і прозвішчамі, але яны лёгка пазнаюцца: выдавец Сцёпін (Ігар Логвінаў), рэжысёр Канаваленка (Андрэй Кудзіненка), кандыдат Макарэвіч (Алесь Міхалевіч), газета «Наша Гета» (думаю, самі здагадаецеся) і г.д.
Прызнаюся, кніга пакідае пачуццё дэкадансу і аўтарскага расчаравання. Хаця ён і імкнецца пакрыху выціснуць яго з сябе. Праўда, не зусім атрымалася зрабіць гэта.
У аснову другой часткі лёг сцэнар фільма «Шляхціч Завальня», які так і не зацвердзіла рада пры Міністэрстве культуры. Падзеі разгортваюцца зімой 1881 года. Галоўны герой — збяднелы шляхціч Ян Завальня — вяртаецца з Пецярбурга на Радзіму. І сустракае незнаёмы дагэтуль містычны край — з д’яблавымі восамі, вядзьмаркамі, ваўкалакамі і чалавекамкарпам. Гэткі мікс з Караткевіча, Баршчэўскага, «Масакры», беларускіх казак і паданняў і шмат чаго яшчэ.
Як аказалася, усе гэтыя містычныя істоты нейкім чынам удзельнічаюць у барацьбе за свабоду краіны. Пачвары накіроўваюць Яна… Куды? Даведаецеся ў кнізе.
