Увечары 20 студзеня 2012 года, калі на дарогу апусцілася цемра, аўтамабіль Chrysler PT Cruiser наехаў на групу маладых людзей на абочыне дарогі ў раёне вёскі Гарадзішча Мінскага раёна. Загінулі двое хлопцаў, адзін – непаўнагадовы.
«Спалучаная тупая траўма галавы, грудной клеткі і жывата, пералом пазваночніка і рэбраў», — так крыху пазней апішуць пашкоджанні, ад якіх, не прыходзячы ў прытомнасць, памёр хлопец.
Пра тое, як ішло расследаванне, распавёў бацька загінулага, юрыст Павел Сапелка.
«Аўтамабіль пад кіраўніцтвам Аляксандра Стэфановіча, пазбаўленага правоў за кіраванне ў стане алкагольнага ап’янення, не зніжаючы хуткасці, заехаў у групу падлеткаў, —
узнаўляе Сапелка абставіны справы са слоў сведкаў, - прыпыніўся праз паўтары сотні метраў і працягнуў рух. Але, мабыць, зразумеўшы, што на месцы ДТЗ засталіся абломкі дэталяў кузава, па якіх яго знойдуць, вырашыў вярнуцца».
Пачаліся звычайныя дзеянні: ДАІ і хуткая, агляд месца здарэння, завядзенне крымінальнай справа па ч.3 арт.317 КК «Парушэнне правілаў дарожнага руху або эксплуатацыі транспартных сродкаў, што пацягнула па неасцярожнасці смерць двух або больш асоб». Дарэчы, за гэтыя дзеянні законам прадугледжана пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі ад 3 да 7 гадоў. Але не будзем забягаць наперад.
За працу ўзялося Галоўнае следчае ўпраўленне Следчага камітэта Беларусі (ГСУ СК). У гэты ж дзень на агляд месца здарэння выехаў следчы Мінскага РАСК, вымераць тармазны шлях і час спынення, — дадзеныя, якія дапамагаюць адказаць на галоўнае пытанне: ці мог кіроўца пазбегнуць наезду, які каштаваў жыцця двум людзям.
Сумненняў у правільнасці працы няма. Аднак на падставе таго, што на агляд не запрошаныя панятыя, следчы ГСУ СК, які прыняў справу да вытворчасці, пастанавіў атрыманыя ў экспертызе дадзеныя не выкарыстоўваць.
«КПК дапускае праводзіць замер без панятых, - адзначае Сапелка. - Але нават даведачныя значэння, якімі пры такіх абставінах карыстаюцца эксперты, дазволілі зрабіць адназначную выснову: кіроўца меў магчымасць прадухіліць наезд на пешаходаў з ужываннем экстранага тармажэння пры ўсіх прапанаваных следчым варыянтах – ад 69 м да 48,6 м».
Па незразумелай прычыне гэтыя дадзеныя не задаволілі следчага. Увесну ён прызначыў паўторнае даследаванне. Выканаць яго ўдалося толькі праз год пасля ДТЗ, калі пагодныя і дарожныя ўмовы адпавядалі тым, пры якіх здарылася аварыя.
«Мяне аб правядзенні эксперыменту не апавясцілі, — працягвае Сапелка, — што не магло не здзівіць — на першы эксперымент следчы «вырваў» на наступны дзень пасля пахавання сына. Заставалася вывучыць дакументы, пасля чаго з’явіліся сумневы ў аб’ектыўнасці органа, які вядзе папярэдняе расследаванне».
На гэты раз высновы другой экспертызы казалі аб немагчымасці прадухіліць наезд на людзей.
Вось толькі ў аснову яго, на думку Сапелка, пакладзеныя непраўдзівыя факты, не ведаць пра якіх следчы не мог.
Для эканоміі месца коратка прывядзем факты, якія сталі асновай наступных скаргаў праваабаронцы ў ГСУ СК, Генпракуратуру і суды.
Увесь час, пакуль следчы чакаў правядзення экспертызы, аўтамабіль, які стаў прычынай смерці двух чалавек, знаходзіўся ў эксплуатацыі ў падазраванага, які зарабляе на жыццё рамонтам машын. Такім чынам, у механізм можна было ўнесці любыя змены.
У эксперыменце прыняў удзел толькі адзін з сведкаў, астатніх нават не запрасілі. Гэта значыць, што экспертам далі толькі частку інфармацыі.
Падазраваны змяніў паказанні. Год таму ён запэўніваў, што рухаўся з хуткасцю 50 км/г (сведкі казалі аб хуткасці каля 100-120 км/г, што парушала хуткасны рэжым), затым павялічыў яе да 60 км/г. Па словах кіроўцы, людзей на дарозе ён не заўважыў, паколькі яго асляпіў сустрэчны аўтамабіль (наяўнасць іншай машыны сведкі адмаўлялі).
Падазраваны паведаміў аб зніжэнні хуткасці і спыненні (слядоў тармажэння або змены кірунку руху на дарозе не зафіксавана). Кіроўца запэўніваў, што пасля пазбаўлення права кіравання за рулём не сядзеў, хоць яго дзяўчына казала пра адваротнае.
Тым не менш, такіх звестак хапіла для спынення крымінальнай справы.
Тройчы бацька загінулага абскарджваў гэтае рашэнне ў Генпракуратуры, дамогшыся адмены пастановы аб спыненні справы.
Улічваючы супярэчлівыя паказанні падазраванага, следчаму прапанавалі выкарыстоўваць у экспертызе даведачныя дадзеныя.
Вось толькі намер Сапелкі прыняць актыўны ўдзел у працэсе расследавання, сустрэла нечаканая перашкода ў выглядзе ГСУ СК і Генпракуратуры.
«У адным з адказаў на маё хадайніцтва намеснік генпракурора Аляксандр Архіпаў (у цяперашні час – абвінавачаны па крымінальным артыкуле «Злоўжыванне ўладай ці службовымі паўнамоцтвамі») раптам паведаміў: далёка не заўсёды, убачыўшы перашкоду, кіроўца абавязаны зніжаць хуткасць і прымаць меры да спынення, —
распавядае Сапелка. — Прывяду цытату, на падставе якой можна спакойна апраўдваць кіроўцаў, якія здзейснілі наезд на людзей, якія здаліся мяшком: «небяспечнымі для руху лiчыцца не цёмная пляма або цёмная сцяна, а рэальная перашкода ў выглядзе пешаходаў, якую магчыма бачыць і распазнаваць». Гэта разыходзіцца з ПДР! Пракурор біўся за кіроўцу-забойцу, як за роднага брата. Адно з двух: ці ён не ведаў закона, ці выгароджваў злачынцу».
У тым, што перапіска з ГСУ і Генпракуратурай ператвараецца ў адпіскі, Сапелка канчаткова пераканаўся, калі на рашэнне суда аб адмене пастановы аб спыненні крымінальнай справы быў накладзены пратэст - ужо іншым намеснікам генпракурора, які пакуль знаходзіцца на гэтай пасадзе.
«Мае ўяўленні аб законнасці заснаваныя не на фантазіях і сляпой нянавісці да падазраванага, а на аб'ектыўным аналізе дадзеных крымінальнай справы, сабраных тым жа следчым, - застаецца канстатаваць юрысту. - Толькі, у адрозненне ад пракуратуры і Следчага камітэта, я па-сапраўднаму зацікаўлены ў аб'ектыўным расследаванні».
