Гаспадар ІЖ-Комбі «Масквіч» Аляксей Адамовіч пракаціў на ім «Ежедневнік», распавёў пра цану пытання і прычыны, па якіх затраціў на рэстаўрацыю аўтамабіля сем гадоў.
Новых машын у Беларусі ўсё больш — добрых і розных. Толькі не ўсе чамусьці збіраюць грошы на мару мільёнаў, аддаючы перавагу «старому карыту» — аўтамабілю XX стагоддзя выпуску. Прадстаўнікі дылераў малююць на «бэушцы» тоўсты чорны крыж, аўтамабільныя інжынеры пералічваюць моцныя бакі, рэстаўратары падкрэсліваюць: аднаўленне старой машыны да стану новай — дарагое задавальненне. Наколькі дарагое?
«Ежедневнік» вырашыў высветліць цану пытання ва ўладальніка рэплікі ІЖ-Комбі «Масквіч» 1973 выпуску, на лічыльніку якога ў дзень запуску рухавіка было 0 км. І пацікавіўся: а які сэнс ездзіць на «карыце», лепш за якое нават кітайскі Geely?
З Аляксеем Адамовічам мы разгаварыліся ў «Масквічы» вішнёвага колеру і смешнымі круглымі бакавымі люстэркамі. Светла-карычневыя крэслы з скурзама, металічныя шурпатыя рэгулятары, механічны гадзіннік над вузкім люстэркам задняга віду — тут усё з мінулага стагоддзя. Капот адкрываецца «наадварот», а ў багажніку ўсё «як у дзядулі». Стоп, што за дзядуля? Няўжо гаворка ідзе пра сямейны аўтамабіль з адматаным прабегам?
«Першая машына ў сям'і сапраўды была ІЖ-Комбі, — згаджаецца Аляксей, — яна разбілася ў аварыі. Аматар «Масквічоў», я задумаўся пра новую машыну — дакладна такую ж».
Слова «новая» гучыць здзекліва — завод ІЖ спыніў існаванне, на яго месцы будуецца жылы комплекс. Я адкідваюся ў крэсле — дарэчы, даволі зручным — прыглушаю песню Абадзінскага, удыхаю пах эпохі і пачынаю задаваць пытанні. Меркантыльныя. Дык у якую суму абышоўся гэты «Масквіч» свайму гаспадару і адкуль, уласна, узяўся?
— З сырога гаража з земляной падлогай, — усміхаецца Аляксей, — у якім аўтамабіль прастаяў не менш за 4 гады. Купіў я яго за 400 даляраў у 2007 годзе.
У «Масквіча» 1990 года выпуску быў адзін уладальнік, прабег 30 тысяч км, набыты ў мінскім аўтасалоне, абслугоўваўся своечасова. Але час не пашкадаваў аўтамабіль, ён сатлеў — панэль можна было прадушыць проста пальцам. Давялося выразаць каркас і будаваць на яго аснове сапраўды новы аўтамабіль, паўтараючы выпушчаны ў 1973 годзе. Капот, крылы, дзверы, падвеска, салон — фармальна гэта рэпліка першага ІЖ-Комбі. Усё, што можна было адкруціць і выкінуць, выкінуў, за 400 даляраў купіў яшчэ і дакументы з сярэдняй якасці кузавам.
— Вось калі давялося пашкадаваць пра набытак!
— Я ведаў, на што іду. Хіба што спадзяваўся адкараскацца меншымі працавыдаткамі.
— Дзе ўзялі дэталі, якіх не хапала?
— Аматар «Масквічоў», я ўвесь час збіраў да іх дэталі. Прадаецца гараж са старым аўтамабілем — ты прыязджаеш і бярэш запчасткі, якія валяюцца ў гаражы з часоў першага ўладальніка. Рухавік я, інжынер-матарыст, сабраў сам — чатырохцыліндравы, дадаў аб'ёму да 2,0 л — у ІЖ-комбі ён 1,5 л. Праца над машынай ішла на працягу сямі гадоў з перапынкам у два гады, на якія з'ехаў за мяжу. На гэты аўтамабіль пайшлі дэталі з чатырох машын-донараў.
Іду аднойчы па двары, гляджу — ІЖ-комбі з рулём, які даўно шукаў — вялікая рэдкасць. Пачаў разглядаць, а ў фортку кулаком пагражаюць: адыдзі, маўляў, ад машыны. Ну, я паклікаў гаспадара і купіў аўтамабіль дзеля руля — за 80 даляраў.
— Гэта, хутчэй, выключэнне — старую дэталь знайсці складана, асабліва калі шукаеш нешта канкрэтнае?
— Так, так атрымалася са здымным радыёпрыёмнікам «Урал-аўто» другой серыі з поўнай шкалой, які раней проста насілі з сабой, слухаючы музыку — знайсці яго было немагчыма. Страціўшы надзею, кінуў запыт на маскоўскіх радыёфорумах, раптам адкрываецца малюнак — у чыёйсьці майстэрні стаіць тое, што мне трэба. Уладальнік прыёмніка, якому прапанаваў любыя грошы, так уразіўся гісторыяй, што аддаў яго за піва.
— Стары прыёмнік, стары руль, кузаў са старой машыны … Адкуль раптам нулявы прабег — адматалі?
— Не. Усе дэталі «Масквіча» прайшлі праз мае рукі, усе агрэгаты і дэталі — мост, рухавік новыя. З патрыманых хіба што корпусныя дэталі механізмаў — тое, што ходзіць мільёны кіламетраў. Таму і панэль прыбораў павінна быць толькі новай, з нулявым кіламетражом. Зноў дапамог форум: у запасніках крамы канфіскату Екацярынбурга знайшлася такая панэль, якую не маглі прадаць 40 гадоў. У 2008 годзе заплаціў за яе каля 50 даляраў.
— Калі камплектуючыя новыя, выходзіць, што на машынах-донарах ніхто асабліва не ездзіў?
— Па-рознаму. Трапляліся забітыя машыны з новымі камплектуючымі. Перабраў колаў 20, здымаючы іх са страшных аўтамабіляў, — крутануў на балансавальным станку — 6 аказаліся роўнымі.
— У якую суму абышліся ўсе камплектуючыя?
— Я перастаў лічыць грошы ўжо ў сярэдзіне працэсу, калі машына ператварылася ў варонку, што высмоктвае грошы. На той момант выдаткаваў 7 тысяч даляраў. Гэта значыць, што агульная сума толькі на дэталі больш за 10 тысяч даляраў.
— З такімі выдаткамі на СТА грошай дакладна не хапіла б …
— Не ў грошах справа — лепш за мяне гэты «Масквіч» зрабілі б нямногія. Але гэта сапраўды вельмі затратна — па маіх ацэнках, толькі праца абышлася б ніяк не менш за 10 тысяч даляраў. Гэта вельмі складаны рамонт.
— Складанае рамонт — у сучасных аўтамабіляў, да якіх без спецыяльнага абсталявання не падступіцца. А што асаблівага ў старым «Масквічы»?
— Рэстаўратарам аўтамабіля трэба ведаць гісторыю, адрозненні мадэльнага шэрагу, мець густ і цярпенне — вельмі ўжо карпатлівая ў яго праца. Ну які механік 25 разоў прымерыць крыло, пастукае, падагне, падварыць, падпілуе — і адчуе, якія атрымаюцца зазоры? Гэта вельмі тонкая праца.
— …І даволі бессэнсоўная. Якую большасць грамадзян ацэньвае як недахоп грошай на новы аўтамабіль.
— Я купіў кватэру, другі аўтамабіль — Volvo, «Масквіч» — для душы. Хто мяне папракне ў недахопе грошай?
— Разумнага сэнсу — дакладна. Захапленне новымі аўтамабілямі зразумелі б усе. Бо акрамя прэстыжу гэта яшчэ якасць і высокі ўзровень бяспекі.
— Хоць інжынерная думка ступіла далёка, бяспечнай язду робіць сам кіроўца. Пасрэднасць за рулём не ўратуе ні адна опцыя. Па спажывецкіх уласцівасцях камфорт большасці новых аўтамабіляў, мабыць, вышэйшы. Але антрапаметрычныя дадзеныя чалавека за 40 гадоў не так моцна змяніліся, каб я прызнаў: так, праехаць тысячу кіламетраў на «Масквічы» цяжка. Наадварот, за ноч даязджаў да Цвяры (а гэта каля 1,2 тысячы км) на хуткасці вышэй 100 км/гадзіну — спіна не балела. Магчыма, я суб'ектыўны, таму што мне падабаецца «Масквіч», але нават тонкі руль не выклікае дыскамфорту. Тут добрая пасадка, шмат месца для ног, руль, педалі і сядзенне размешчаныя граматна. Над машынай працавалі не самыя простыя эрганамісты!
— …Якія не стварылі ніводнай падушкі бяспекі…
— Згодзен, што ў канструкцыі ёсць слабыя бакі. Рулявую калонку, у якой акрамя рулявога вала ўсталяваны механізм пераключэння перадач, аўтамабілісты называюць калонкай-забойцай — тут проста няма чаму складвацца пры ўдары. У сучаснай тэхніцы такіх слабых месцаў няма.
Затое адрамантаваць «Масквіч» можна ў чыстым полі двума ключамі — тут настолькі высокі працэнт механікі, а электрыка настолькі прымітыўная, што не трэба профільнай адукацыі для рамонту. Высокая рамонтапрыдатнасць і эканомія распаўсюджваюцца на ўсе старыя машыны. А сучасныя тэхналогіі маюць на ўвазе вузлавы рамонт. Скажам, са строю выйшаў ступічны падшыпнік. У «Масквічы» ты змяняеш саму дэталь — і едзеш. У сучасных аўтамабілях патрэбна ступіцах ў камплекце з падшыпнікам, а то яшчэ і з паваротнай стойкай і датчыкам АБС. Хочаш падшыпнік — купі 20 кг жалеза з датчыкамі.
Не ўмеючы выціскаць з мінімальнай масы металу максімальную трываласць і даўгавечнасць, канструктары мінулага стагоддзя перастрахоўваліся, робячы аўтамабіль шырэйшым і цяжэйшым. Затое ў старых машынах вышэйшая надзейнасць і рэсурс. А ў сучасных праграмуецца нават такі паказчык, як надзейнасць.
— Хочаце сказаць, што цяперашнія машыны ненадзейныя?
— Хутчэй, роўнатрывалыя. За 10 гадоў службы ў іх мінімум паломак, а праходзіць пэўны тэрмін — сыплецца ўсё.
— Колькі ж каштуе ваш трывалы «Масквіч»?
— Склаўшы цану камплектуючых і працы, вы ўжо атрымалi 20 тысяч даляраў, але хто яго купіць за такія грошы? Гэта ж стары «Масквіч», на якім толькі бульбу вазіць!
— Ды і вы, напэўна, за руль толькі па святах?
— Не, 3-4 разы на тыдзень машына павінна ездзіць. Асабліва прыемна выязджаць на прыроду — плаўнасць ходу лепшая, чым у іншых новых аўтамабіляў. Высокія дыяганальныя шыны, мяккая падвеска — гэтыя машыны праектаваліся ў эпоху адсутнасці дарог. Памятаючы, як барабаніў дождж па даху нашага сямейнага ІЖ-Комбі, зрабіў дадатковую шумаізаляцыю ў дзвярах і даху. Разганяецца мой «Масквіч» бадзёра, едзе добра — у патоку аўто сябе недасканалым не адчуваю.
— А на трасе за горадам?
— Па адчуваннях, да 100 км разганяешся за 20 секунд. Затое лёгка трымае гэтую хуткасць і разганяецца да 160 км/гадзіну. Выдатак 9 л на 100 км. Бензін — А-92.
— Сям'я, напэўна, ненавідзіць машыну, якая адабрала ў вас столькі часу і грошай?
— У працэсе рэстаўрацыі былі складанасці — вымушанае пустэльніцтва зразумець складана. Але я ведаў, што атрымаецца, яна мне снілася, несабраная.
