У круглым стале, які адбыўся 24 сакавіка, узялі ўдзел філёзаф Алесь Анціпенка, галоўны рэдактар часопісу «ARCHE» Валер Булгакаў, незалежны палітоляг, актывіст каманды Мілінкевіча Алесь Лагвінец, філёзаф, рэдактар інтэрнэт-сайту «Наше мнение» Янаў Палескі.
Валер Булгакаў: Нягледзячы на гарачыя запэўніваньні ў вялікім зруху ў беларускім грамадзтве падчас выбараў, згодна зь іх афіцыйнымі вынікамі, электарат дэмакратычных сілаў паменшыўся прыкладна на 600–700 тыс. чалавек. Выходзіць, Ганчарык 5 гадоў таму быў значна больш пасьпяховым кандыдатам ад дэмакратычных сілаў, чымся адзіны кандыдат – Мілінкевіч – сёлета.
Алесь Анціпенка: Тут мае сэнс звярнуць увагу на тое, як асьвятлялася выбарчая кампанія ў дзяржаўных мэдыях. Калі падчас кампаніі выбараў у парлямэнт і рэфэрэндуму 2004 г. усё ж прызнавалася існаваньне апазыцыі, то цяпер пасыл быў іншы: апазыцыі і яе рэпрэзэнтантаў у краіне няма. Ёсьць толькі пасьпяховае разьвіцьцё краіны, якое ўзначальваецца Аляксандрам Рыгоравічам Лукашэнкам. Вынікі выбараў фактычна адлюстроўваюць гэты мэдыя-пасыл: ёсьць толькі адзін лідэр, адзін герой нацыі, і нікога, роўнага яму, няма і быць ня можа. Як бы аб’ектыўнае разьвіцьцё падзеяў, посьпехі і дасягненьні, у нашай краіне выпрадукавалі з Аляксандра Рыгоравіча кіраўніка новай якасьці. Калі раней ён быў усенародна абраны, то цяпер ён проста ўсенародны. А значыць, і выбіраць ня трэба. Больш за тое, паводле таго, як дзяржаўныя мэдыі асьвятлялі выбарчыя кампаніі альтэрнатыўных прэтэндэнтаў на пасаду прэзыдэнта, выбіраць не было з каго, кандыдат быў толькі адзін.
Мяне не зьдзіўляе, чаму зьніклі 600 тыс., якія заманіфэставалі падчас мінулых прэзыдэнцкіх выбараў сваю падтрымку Ганчарыку. Беларускім грамадзянам, якія яшчэ ня страцілі здольнасьці зьдзіўляцца, наперад патлумачылі, што за прадстаўніка апазыцыі прагаласуе мізэрная колькасьць выбарцаў. Агучваліся сацыялягічныя зьвесткі, паводле якіх Аляксандар Рыгоравіч зьбярэ як найменей 76 % галасоў. А падтрымка А. Мілінкевіча разам з А. Казуліным была на мяжы статыстычнай памылкі. Так тыя выбарцы, якія маглі мець сумнеў, адпаведным чынам «адукоўваліся». Наперад адбывалася мадэляваньне вынікаў выбараў.
Гэта азначае, што вынікі выбараў карэлююцца з той закладзенай схемай, якую паказвала беларускім грамадзянам беларускае тэлебачаньне і прадукавалі іншыя дзяржаўныя мэдыі.
Янаў Палескі: Падчас гэтай выбарнай кампаніі (якую трэба называць выбарачнай, паводле аналёгіі з «уборачнай») часта выкарыстоўваўся сацыялягічны канцэпт падтрымкі, які мне хацелася б дэканструяваць. Інстытут Гелапа, калі адмаўляўся ладзіць тут дасьледаваньні, зусім разумна тлумачыў, што тут у прынцыпе ня створаныя ўмовы для сацыялягічных замераў. З такім самым посьпехам можна прыйсьці ў турму і апытаць зьняволеных, ці ўсё добра ў іх з абслугоўваньнем і ці падтрымліваюць яны палітыку адміністрацыі. У нас ня створаныя ўмовы для прадукаваньня палітычных меркаваньняў. Таму гаварыць пра падтрымку Лукашэнкі ці Мілінкевіча ня мае сэнсу.
З другога боку, я салідарызуюся з тымі камэнтатарамі, якія, кажучы пра перабор ува ўжываньні сілы, запалохваньня і г. д. у гэтай выбарчай кампаніі, лічаць гэта сьведчаньнем таго, што ўлада разумее, што падтрымка ў яе невялікая. У іншым разе ня трэба было б такога масавага наступу на тое, што называецца грамадзкай сьвядомасьцю, якой (у дадатак) яшчэ быццам і не існуе.
Валер Булгакаў: Мне здаецца, такія развагі вядуць нас у тупік. Ёсьць улада і ёсьць апазыцыя. Улада ажыцьцяўляе свой праект. І што б ні рабіла апазыцыя, яна з самага пачатку была асуджаная, груба кажучы, на 5 %. І яна атрымлівае гэтыя свае 5 %. Гэткае мысльленьне затушоўвае прастору апазыцыйнай актыўнасьці, а сам дыскурс пра апазыцыю робіцца абстрактным. Выходзіць, ніякага значэньня ня маюць пытаньні, наколькі быў прадуктыўны альянс Казуліна і Мілінкевіча, колькі шкоды прынесла памылка каманды Мілінкевіча, калі яна забылася ў адведзены законам тэрмін апублікаваць перадвыбарную праграму ў дзяржаўных мэдыях, і маса іншых?
Алесь Лагвінец: Пытаньне наконт лічбаў, напісаных апазыцыі, як мерніка вагі апазыцыі для мне проста сьмешнае. Апэляваньне да іх можа мець сэнс толькі ў тым выпадку, калі мы кажам пра паводзіны ўлады. Гэта значыць, калі мы абмяркоўваем, што ўлада робіць. Так, яна адмінусоўвае яшчэ 600 тыс. – гэта адназначна. Але калі мы аналізуем дынаміку таго, што адбываецца ў асяродзьдзі дэмакратычных сілаў, дык рэлевантнасьць гэных лічбаў нулёвая. Лічбы, якія цяпер абвясьцілі, далёкія ад рэчаіснасьці. Я быў нават вельмі ўсьцешаны, калі пабачыў, што па Менску паводле афіцыйных зьвестак падтрымка Лукашэнкі сягала 69–72 %, прычым другім па Менску амаль паўсюдна паставілі Гайдукевіча з 5–6 %, Мілінкевіч жа быў толькі трэці з напісанымі 4 %. Хто паверыць у гэтыя лічбы?
Так, гэта ляпсус, што не пасьпелі занесьці ў дзяржаўныя газэты тую ж праграму Мілінкевіча. Хаця ў мяне ёсьць сумневы, што яна была б надрукаваная ў колькасьці, роўнай рэальнаму накладу гэтых газэтаў. Магла б быць тая ж самая дробная подласьць, якую дэманструе цяпер улада.
Алесь Анціпенка: Чаму не было б? У «Саўбеліі» была праграма Казуліна...
Алесь Лагвінец: Яна павінна была быць надрукаванай па законе. А колькі нумароў разышлося – хто-небудзь мог лічыць?
Алесь Анціпенка: Ну, падпісчыкам дайшла. А я купіў. Так што тут ня трэба...
Алесь Лагвінец: Добра, калі так. Другая рэч – тое, што грамадзтва нашае вельмі моцна падзеленае. Яно падзеленае на практычна роўныя часткі. Калі браць практычныя, рэальныя рэчы, па выніку збору подпісаў я заўважыў, што чвэрць людзей у Менску, нягледзячы на ўсе запужваньні, згаджаецца падпісвацца за адназначна альтэрнатыўнага кандыдата. Я скажу больш: там, дзе людзі мелі толькі адну ўлётку пра Кангрэс дэмакратычных сілаў, яны адразу казалі: «Я чытаў, і я буду падпісвацца».
Валер Булгакаў: Я б ахарактарызаваў такі падыход як успрыманьне апазыцыяй грамадзтва, а не як успрыманьне апазыцыі грамадзтвам. У такім ж стылі разважаў сп. Янаў Палескі, калі гаварыў, што на самай справе лукашэнкаўская падтрымка не была вялікая...
Янаў Палескі: Я ня так сказаў. Мы ня ведаем, якая яна была. Мы ня можам ацэньваць колькасна, але можам гаварыць пра якасную падтрымку. Калі гэты Новы горад на пляцы, які штодня зьбіраў паўтары тысячы (лічба яго ўмоўнага «насельніцтва» хісталася) існаваў сапраўды, то ў падтрымку Лукашэнкі прыходзілі нейкія жанчыны.
Тут мы бачым падтрымку адно сілавую. Сілавыя структуры зьмятуць гэты гарадок, але ж – не падтрымка зьмяце!
Валер Булгакаў: Як на мяне, Лукашэнка карыстаецца падтрымкай больш як 50 % беларускага насельніцтва. А сілавы варыянт сьведчыць пра тое, што ўлады зьмянілі ранейшыя правілы. Маючы падтрымку бальшыні беларусаў, яны хочуць яе павялічыць правераным рэпрэсіўным мэтадам.
<...>
Цалкам артыкул чытайце ў часопісе «ARCHE»’4
