Бел-чырвона-белы сьцяг, як добра вядома, “фашысцкі”… Халера! Герб Пагоня выкарыстоўвалі паны, князі, каралі, нацдэмы, бэнээфаўцы, абавязкова фашысты таксама. Фэ! А простаму і рахманаму крэсьцьяніну трэба штосьці прасьцейшае: сярпок з малаточкам, рыдлёвачка, сахор, каса, граблі і гэтак далей.
Анафему рыцару, анафему сьцягу! Выкінуць, забараніць, абвясьціць жудасным словам “незарэгістраваныя”. Хапаць за іх, лупцаваць друкамі, кайданкі, за краты! Наіўны беларускі максімалізм, але выкарыстаны ўсур’ёз, у сваіх асабістых карысьлівых мэтах. Правілы гульні створаны, досыць вусьцішнай гульні, трэба прызнаць.
Ну і мова-то, мова, яна ж таксама ня мова гэтага крэсьцянскага народу, не! Гэта мова паршывай інтэлігенцыі, здраднікаў, эмігрантаў, нацдэмаў, фашыстаў, пісьменьнікаў, бэнээфаўцаў, апазыцыі, ворагаў! Выкінуць яе, прыціснуць, у цёмны кут, з вачэй… Наіўны беларускі максімалізм. Такі хатні, дамарослы, такі родны, вядомы, наш, собскі. Такі нават шчыры, ці што: родная мова народу — трасянка, а беларуская яму чужая.
Загнаныя ў кут, мы рэагуем адпаведна: БССР зусім не беларуская, межы няправільныя, тэрыторыя замалая, наркамаўка — кастрацыя мовы, злачынства бальшавікоў, Саюзу пісьменьнікаў — анафему, яго Сталін стварыў, каб іх кантраляваць, народ —зусім не народ, а натоўп без’языкі, безгаловы, рабская маса. Кожны народ варты свайго правіцеля, трасца!
Атрымліваецца, мову, якая яна ёсьць у рэчаіснасьці, б’юць з двух бакоў. Правільна гаворыць вядомы чалавек: ня будуць гаварыць “плян”, “фі-ля-лё-гія”, “філязофія”, “плякат”. Дый навошта? Праўдзе трэба вучыцца ў вочы глядзець. Так, пачытаеш, памятаю са студэнцкіх часоў, заходнебеларускія выданьні, сэрца сьціскаецца. Але гэтага больш ня будзе, наіўна думаць, што ўчорашні дзень можна вярнуць — гэта амаль як усур’ёз верыць, што на Сатурнах Драздовіча сапраўды жывуць беларусы.
Вось што трэба, дык гэта навучыцца мець, набыць пачуцьцё гумару, самаіронію, чаго начальства нашае ня мае суздром. І пачуцьцё рэальнасьці. Тады можна, напрыклад, пакінуць “газэту” і “Амэрыку” — так, як іх вымаўлялі ў Заходняй Беларусі, штосьці яшчэ. Ня трэба ўсё спрабаваць давесьці да скрайнасьці, да абсурду. (Яскравую спробу вярнуцца ў дзень учорашні мы назіраем на свае вочы). Бо галоўнае сама беларуская мова, а ня “плян”, так, менавіта мова, якая зусім не ў найлепшым стане, прычым у даволі кепскіх, неспрыяльных умовах. Мова-пакутніца, сапраўды.
Наіўны беларускі максімалізм — гэта можа быць часам нават цікава і файна, але, прыкладам, у рамане, ці ў кіно, але не ў жыцьці — у такім, якое мы, беларусы, маем.
