Часопіс «Руская планета» сцвярджае, што пагутарыў з 27-гадовым жыхаром Віцебска, які да нядаўняга часу ваяваў у ДНР. Атрымаўшы ў ходзе баёў кантузію, ён вярнуўся ў Віцебск на рэабілітацыю.
— Мяне завуць Сяргей. Гэта сапраўднае імя — з такім імем нічога і прыдумляць не трэба. На вайне быў пазыўны «Наезнік», — пачаў размову суразмоўца.
— Чаму?
— Ды не ведаю. Напэўна, таму што я як прыехаў, адразу заявіў, што ўнутры БТРа ездзіць не буду, толькі на брані. Гэта першае, чаму мяне бацька вучыў. Казаў: «Унутры згарыш — і хаваць будзе няма чаго. А з брані саскочыў — і жывы!».
— Шмат беларусаў ваюе на ўсходзе Украіны?
— Сустракаюцца досыць часта. То бок, гэта не экзотыка. Я б сказаў, пароўну з абодвух бакоў, але гэта вельмі прыблізная ацэнка.
Проста ў Наваросіі беларусы распыленыя — прыехалі па розных каналах, ваююць у розных атрадах… На баку Кіева яны больш аб'яднаныя, таму што туды ехалі мэтанакіравана беларускія нацыяналісты, яны адзін аднаго ведаюць.
Яшчэ ў пачатку лета шмат казалі пра беларускі атрадзе «Пагоня», які фарміруецца, каб ваяваць на баку Кіева. Потым пра яго казаць перасталі. Я так разумею, хлопцы ўвайшлі ў адзін з атрадаў «Правага сектара» і змянілі назву, каб іх складаней было вылічыць. Але там, ля правасекаў, я так разумею, беларусы ўсё ж разам трымаюцца.
— Як ты сам трапіў на ўсход Украіны?
— Я не магу гэта распавесці — я падстаўлю людзей. Магу сказаць, як не патрапіў. Спачатку ў нас у Віцебску сталі з'яўляцца ўлёткі ад імя РНА, якія заклікалі ехаць абараняць Славянск. Шмат такіх улётак я бачыў і калі прыязджаў у Мінск. Усюды была адсылка на групу «Укантакце», дзе, уласна, і праходзіла вярбоўка. Але я ніколі не давяраў баркашаўцам, таму і не стаў з імі звязвацца. Трапіў я туды ўжо пазней, і адразу ў Данецк — там як раз тады ўсё пачыналася.
— Табе шмат плацілі? Абяцанні па аплаце наогул выконвалі?
— Так, давай адразу вызначымся. Ні я, ні мае знаёмыя не ехалі туды па грошы. Але і не за ідэяй. Там наогул да «ідэйных» дрэнна ставяцца. Яны едуць, трымаючы ў галаве нейкі рамантычны вобраз вайны. А пасля першай перастрэлкі ў іх некалькі дзён панос. У прамым сэнсе.
Я скажу, хто туды ехаў. Ехалі тыя, хто не знайшоў сябе ў жыцці тут. Каму не свеціць нічога, акрамя як спіцца на мясцовым заводзе, ажаніцца на непрыгожай бабе і пладзіць дзяцей, якім прыгатаваны такі ж лёс. Хто не можа вырвацца з правінцыі, дзе ўсё застыла так, як было 20 гадоў таму. З тых беларусаў, якіх я там сустракаў, няма ні аднаго мінчука. Таму што ў іх менталітэт іншы, яны інакш бачаць жыццё, у іх іншыя магчымасці.
Я дакладна ведаю, што мінчане былі на тым баку, у ўкраў. Але там былі нацыяналісты, з тых, што ў 90-я па Мінску з бел-чырвона-белымі сцягамі маршыравалі. Сур'ёзныя хлопцы, так. А тыя, хто ехаў, як я — з правінцыі, — яны ніколі да палітыкі дачынення не мелі. Ехалі ваяваць таму, што нам растлумачылі: там будзе новая краіна, і жыццё ў ёй можна будзе пачаць нанова. Стаць кімсьці. Казалі, што калі ўсё скончыцца, тым, хто пажадае застацца, дадуць дом і зямлю. Што мы там героямі будзем, як і ўсе, хто за незалежнасць змагаўся. Вядома, грошы таксама абяцалі, але не залатыя горы. Гэта значыць ехалі не па грошы, ехалі па магчымасць пераламаць свой лёс.
— З кім вам там даводзілася ваяваць «плячом да пляча»? Гэта мясцовыя? Найміты? Добраахвотнікі?
— У розных рэгіёнах ўсё па-рознаму. Там нават у дзвюх суседніх баявых зонах усё можа быць па-рознаму. Як было ў нас — прыкладна 50 на 50. Гэта значыць палова мясцовых, палова прыезджых. Прыезджыя — у асноўным з гарадоў поўдня Расіі, добраахвотнікі. Шмат такіх жа, як мы, хто згубіўся па жыцці, якія сядзелі без працы. Гэта ў Беларусі цябе працай заўсёды забяспечаць, хай у правінцыі і плацяць капейкі, але дзяржава працу дасць. А хлопцы, што прыехалі з, скажам, Камышына, Саратава, Арэнбурга, распавядалі, як па паўгода без працы сядзелі.
Адзін мне казаў: «У 90-я хто без працы заставаўся — у брыгаду да бандытаў ішоў. Але цяпер гэта не тэма, туды не ідуць. А Наваросія — гэта тэма, гэта і ты пры справе, і сям'ю можна пракарміць». Гэта значыць нармальныя такія хлопцы. І камандзір нармальны. Ён расеец, адстаўны маёр, служыў у 14-й арміі як раз падчас канфлікту ў Прыднястроўе.
Адзінае, чаго нам ніколі не казалі, дык гэта адкуль тая зброя, якой мы ваюем. Ведаю дакладна, што адсоткаў на 70% — з мясцовых разрабаваных арсеналаў. Але былі і такія ўзоры, тыпу АК105, АК102, якіх ва ўкраінскай арміі ніколі не было.
Але мы не пыталіся. Менш пытанняў — менш праблем.
Яшчэ рэгулярна даводзілася сутыкацца з казакамі — расійскімі, у сэнсе. Яны на сваіх грузавіках ўвесь час туды-сюды маталіся. Не ведаю, чаго ім на месцы не сядзелася. Але мы казакам не давяралі. Гэта яны перад тэлекамерамі смелыя, а ў баі бягуць першыя. І гультаяватыя яны вельмі. Нам камандзір заўсёды паўтараў: «Больш поту — менш крыві». Вось мы зямлю і капалі. У нас заўсёды былі і асноўныя акопы, бліндажы, і запасныя. А казакі ніколі нічога такога не рабілі. Казалі: «Мы не мужыкі, каб зямлю рыць. Наша справа — кавалерыйская атака». А самі сядзяць, шашлыкі смажаць.
— Чачэнцы там ваююць? Праўду пра іх расказваюць?
— Не ведаю, мы не перасякаліся. Чуў я пра іх шмат, гэта так. Чуў самае рознае. Але гэта ж вайна. Чуткі могуць хадзіць самыя неверагодныя, так што я нічога не скажу — не хачу казаць, чаго не бачыў сам.
— Што яшчэ запомнілася?
— Там усе бяруць закладнікаў. Гэта проста валюта такая. Не толькі сапернікаў у палон, ці там хто раней жоўта-блакітны [сцяг] вывешваў. Бяруць і проста мясцовых. Колькі разоў да нас па дапамогу прыязджалі! Прыйдзе жанчына, гадоў 50, і плача: «Хлопчыкі, дапамажыце, суседзі вунь вашы мужа з сынам адвялі ноччу. Ведаю, у міліцыі мясцовай іх трымаюць, але мяне не пускаюць». Ну, едзем, разбіраемся. Кажам, што гэтыя мясцовыя нам дапамагаюць, навошта вы іх забралі? Наш атрад ведалі, паважалі, таму людзей заўсёды адпускалі.
Яшчэ, памятаю, у адміністрацыі Макееўкі быў, бачу — на першым паверсе, у паўпадвале, чалавек дзесяць сядзіць, вочы завязаныя, рукі звязаныя. Мужчыны ўсе. Пытаюся, хто гэта? Кажуць: «Укропаў у палон ўзялі». «І навошта яны вам? Абмяняў бы на сваіх». «Няхай папрацуюць, аднаўляюць, што разбурылі», — адказваюць. «Дык яны ж у вас не працуюць, сядзяць проста», — здзівіўся я. Адказалі, што не майго розуму справа.
— Сталыя абстрэлы мірных раёнаў, дамоў, школ, якія паказваюць па тэлевізары, гэта праўда ці прапаганда?
— Ні тое, ні іншае.
Вядома, ніхто не дзяўбе з «Градаў» мэтанакіравана па жылых кварталах, ні ўкры (рэгулярная армія), ні нацгвардейцы, ні мы. Няма там такога. Ды і не столькі там ва ўсіх боепрыпасаў, каб дзяўбці ў белы свет, як у капеечку.
Ведаеце, колькі адна ракета «Граду» каштуе? А ракета «Урагану» яшчэ ў дзесяць разоў даражэй! Так што няма такога, каб расстрэльваць мірных жыхароў адмыслова. Але калі, скажам, у двары жылога дома мінамёт паставіць і агонь весці, нават ўсяго два-тры стрэлы, то адказ, вядома, прыляціць. Прыляціць туды, адкуль стралялі. І, вядома, у дом таксама трапіць можа, і трапляе. Я такое мноства разоў бачыў.
Наогул, вельмі шмат глупстваў на вайне робіцца. Але некаторыя рэчы здзіўляюць. Напрыклад, могуць руйнаваць усё, але сотавая сувязь будзе працаваць. Не ўсюды, вядома, але ў асноўным працуе. Таму што патрэбна і апалчэнцам, і ўкрам. Я за ўвесь час у зоне баёў ні аднаго спадарожнікавага тэлефона не бачыў, яны там проста не патрэбныя. Пры неабходнасці ў большасці выпадкаў працуюць сотавыя.
Яшчэ вось што хачу сказаць. Пацаном я цікавіўся зброяй, чытаў шмат пра гэта. Чытаў, напрыклад, што кучнасць ў АК моцна меншая, чым у амерыканскай М16. А там зразумеў — лухта ўсё гэта! Калі пруць на тваю траншэю, ты нават сам з яе не высоўваешся — падняў над брустверам рукі з аўтаматам і паліш ў бок саперніка, а сам яго нават не бачыш. Называецца «прыціскаць агнём», пакуль свае не падтрымаюць. Якая тут нафіг кучнасць?
— Ты вернешся ў Данецк?
— Вярнуся. Але, мабыць, толькі да вясны. Усё роўна зімой ніхто ваяваць не будзе.
Гэта толькі Чырвоная армія ў Вялікую Айчынную зімой ваявала. А такія атрады, як у ДНР, у ЛНР, яны зімой не ваююць. Я вярнуся, таму што я не дарабіў сваю справу.
