А я вам скажу, што такое як бы шчасьце. Яно было ў мяне. Не, не тады, калі я ўпершыню закахаўся. У бялявую, ружавашчокую, крэпенькую аднакурсьніцу.
З чыстымі‑чыстымі вачыма, з круглым, як макаўка, тварам. З такой шчырасьцю ў вачах, з такім ласкавым сьмехам. Ня ў тыя некалькі дзён, калі мы трымаліся за рукі ў калідоры і размаўлялі. Няважна пра што. Але пра каханьне. І ясна ж, не тады, калі яна спалохалася маіх эмоцый і адмовілася быць разам.
Вядома ж, ня ў той сьлізка‑балючы год сустрэч і адмоваў. І ня ў гэтых сёньняшніх успамінах, адзінаццаць гадоў пасьля. І не ў аціханьні таго першага болю было шчасьце. Ня ў тым, што час ад часу я забываўся пра яе, і наступала кволая палёгка. Больш за тое. Нават не тады, калі яна зноўку пачынала мне ўсьміхацца. Спачатку ўсьміхацца, потым згаджацца разам пагуляць пасьля заняткаў. Разам паехаць на тралейбусе. Разам пакатацца на лыжах на фізкультуры. Не было тады як бы шчасьця, таму што, калі я глядзеў на яе, і яна мне ўсьміхалася, азіралася, гарэзьліва і гульліва, я пачынаў несьвядома заўважаць, што ў яе дзесьці дужа тоўсьценька, а дзесьці — дужа дробненька. Не атрымлівалася поўнага шчасьця. Я нікуды не запрашаў яе, яна пераставала ўсьміхацца мне, потым зноўку ўсьміхалася, потым пыталася ў мяне, чаго я вечна за ёю хаджу.
А шчасьце было, сапраўднае, маленькае, але шчырае і чыстае, калі аднойчы я не зашпіліў сваёй шырынкі. Толькі не падумайце, што гэта я несур’ёзна кажу, што я наўмысна паставіў тут такое слова, каб дзёрнуць вашае пачуцьцё прыгожага і прымусіць скрывіцца. Насамрэч, расшпіленая шырынка — гэта вусьцішная ў сваёй мізэрнасьці трагедыя для мужчыны. У нейкім сэнсе, гэта кастрацыя ягонага вонкавага вобразу. Ператварэньне яго, гэтага вобразу, ва ўмоўны вобраз жанчыны, прычым жанчыны, якая выставілася напаказ. Потым я і яшчэ бываў з расшпіленымі шырынкамі, але толькі аднойчы, толькі тады гэта прынесла мне як бы шчасьце.
Ішоў другі год маіх гарманальных пакутаў. Яна не была мне ані блізкай, ані далёкай, я не набліжаўся да яе і не аддаляўся. Ёй былі прыемныя мая ўвага і маё пачуцьцё, напэўна, але мая нерашучасьць яе, відавочна, крыўдзіла. Так што паступова нашы адносіны перайшлі на раздражнёную і абвінаваўчую танальнасьць, калі ад кпінаў ды ігнараваньня рабілася лягчэй. І нешта ўсё ныла ўва мне маё каханьне, ныла.
І гэтак стаялі мы неяк зь дзеўкамі і хлопцамі на прыпынку, чакаючы аўтобус дадому. І яна там была. І я глядзеў на яе, імкнучыся запомніць кожны праменьчык цеплыні на яе твары. Разам зь ёю і яшчэ адной дзяўчынай я пад’ехаў да іншага прыпынку. Потым, толькі разам зь ёю, сеў у тралейбус.
«Навошта ты сядаеш на гэты тралейбус? — спытала яна. — Ён не падыходзіць табе». Я маўчаў. Яна глядзела ў бок. І вось тут. Нейкі мужык побач нахіліўся да майго пляча і сказаў дужа гучна, як толькі для мяне: «Дзесяць капеек». «Што?» — сказаў я. «Зашпіліся, — сказаў ён і паказаў, — вось яно». Я засьмяяўся. Я паглядзеў ёй у вочы. Я сказаў: «Сапраўды, гэта ня мой тралейбус». Яна паглядзела на мяне. Я выйшаў. Ня толькі з тралейбусу. Вецер. Сонца. Мне захацелася ў кніжны магазын. Назаўтра яна першай загаварыла — ці ўсё ў мяне ў парадку. Усё — я пайшоў далей, на свае заднія парты.
Яна была выдатніцай. Потым яна засталася ва ўнівэрсытэце. Потым працавала ў Нямеччыне. У мяне потым былі жанчыны. Жонкі. Дзеці. У мяне ніколі ня будзе болей такога як бы шчасьця. Такой свабоды. Я за свабоду.
* * *
Аляксей Бацюкоў — філёзаф, пісьменьнік. Жыве ў Магілёве.
* * *
