34,4% апытаных упэўненыя, што ў бліжэйшыя пяць гадоў магчымыя кардынальныя змены ў замежнай і ўнутранай палітыцы Беларусі.
Большасць беларусаў падтрымліваюць ідэю рэформаў, аднак само разуменне рэформаў застаецца пераважна патэрналісцкім.
Паводле звестак зарэгістраванага ў Вільні Незалежнага інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследаванняў, кардынальных пераменаў у Беларусі хацелі б 51,9% грамадзян, а падтрымка рынкавых рэформаў яшчэ вышэйшая — 63,2% *.
Аднак разуменне рэформаў і пераўтварэнняў у беларусаў вельмі спецыфічнае: толькі 44,1% лічаць, што рэформы павінны прывесці да змяншэння ролі дзяржавы ў жыцці грамадства, прадастаўлення большай свабоды грамадзянам, а 46,4% — наадварот, мяркуюць, што рэформы павінны быць накіраваны на узмацненне ролі дзяржавы ў грамадстве. (Падобныя дадзеныя былі атрыманы Беларускім інстытутам стратэгічных даследаванняў (BISS, Вільня) падчас даследавання грамадскай думкі ў рамках праекта «Рэфорум».)
Пры гэтым варта адзначыць, што раней, падчас апытання НІСЭПД у красавіку 2013, двума самымі папулярнымі рэформамі, з пункту гледжання беларусаў, сталі павышэнне мінімальнай зарплаты (61,7%) і пенсіі (41,8%).
У сувязі з гэтым цікава, што большасць (27,8%) сёння лічаць, што прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка «павольна, але дакладна ідзе па шляху рэформаў да мэты». Пры гэтым 34,4% апытаных упэўненыя, што ў бліжэйшыя пяць гадоў магчымыя кардынальныя змены ў замежнай і ўнутранай палітыцы Беларусі.
Каментуючы вынікі даследавання НІСЭПД, аналітык Сяргей Нікалюк у інтэрв'ю «Нямецкай хвалі» адзначыў, што ў самым абагульненым выглядзе беларускае грамадства можна падзяліць на дзве групы.
Першая група - гэта людзі, здольныя да самастойнага развіцця, людзі пераважна маладыя, адукаваныя і тыя, што жывуць у вялікіх гарадах.
Другая група валодае процілеглымі сацыяльна-дэмаграфічнымі характарыстыкамі: «Гэтыя людзі няздольныя ў сучасных умовах выжыць без дзяржаўнай апекі, таму яны падтрымліваюць, як правіла, не проста Лукашэнку (ім на самай справе прозвішча неважнае), яны падтрымліваюць таго лідара, які ўвасабляе патэрналісцкую дзяржаву».
Другая група складае большасць у беларускім грамадстве, і гэта трэба разумець, аналізуючы стаўленне беларусаў да рэформаў.
«Агульны ўзровень рэфарматарскіх настрояў у грамадстве, як правіла, проста адлюстроўвае ўзровень задаволенасці або незадаволенасці бягучай эканамічнай сітуацыяй. Калі эканамічная сітуацыя пагаршаецца, то патрэба ў рэформах расце. Але калі мы пачынаем аналізаваць, што ж людзі разумеюць пад рэформамі, якіх рэформаў ад улады яны чакаюць, то аказваецца, што людзі ў першую чаргу чакаюць павышэння зарплаты і пенсіі. І тут паўстае пытанне: а што ж такое рэформы? рэформы - гэта дзейнасць па пашырэнні прасторы свабоды. а тут жа погляд чыста патэрналісцкі: мы хацелі б, каб улада штосьці для нас зрабіла. І калі сітуацыя пагаршаецца, то попыт на падобны выгляд рэфарматарства ў нас расце», - адзначае аналітык.
Зыходзячы з гэтага, варта разумець і сутнасць палітычных рэйтынгаў у беларускіх рэаліях. Калі на Захадзе рэйтынг палітыка — гэта ацэнка грамадствам яго дзейнасці, то ў Беларусі рэйтынг — гэта не адзнака бягучай дзейнасці палітыка, а ўзровень надзеяў, што ўскладаюцца на яго (аб электаральным рэйтынгу А. Лукашэнкі гл. «БР» № 2/2015).
«У нас рэйтынг мае ўскосныя адносіны да дзейнасці палітыка. Ён адлюстроўвае нейкі набор надзей. Палітык, якога грамадства падтрымлівае, гэта палітык надзеяў — спадзяванняў на тое, што ён нешта рэфармуе (павысіць зарплаты, пенсіі і г. д.) І ў цэлым палепшыць наш дабрабыт. Гэта погляд грамадства на рэформы: рэформы - гэта тое, што паляпшае дабрабыт, але ні ў якім выпадку не тое, што павышае нашу асабістую адказнасць за свой лёс або дае магчымасць гэтую адказнасць рэалізаваць «, - тлумачыць эксперт.
Такі погляд грунтуецца на самім успрыманні дзяржавы як інстытута, што размяркоўвае паміж грамадзянамі пэўныя рэсурсы.
«Мы жывем у рэсурснай дзяржаве. У нас не грамадства сваімі падаткамі падтрымлівае дзяржаву, у нас дзяржава (у дадзеным канкрэтным выпадку за кошт расійскіх датацый) раздае іх людзям. У гэтым сэнсе галоўная функцыя Лукашэнкі - сядзець на гэтым мяшку з рэсурсамі і іх раздаваць. Толькі ў яго асабіста, з пункту гледжання грамадскай думкі, ёсць такое права «, - кажа аналітык.
Таму няма нічога дзіўнага ў тым, што ў апазіцыйных палітыкаў рэйтынгі традыцыйна вельмі нізкія - амаль на ўзроўні статыстычнай памылкі.
Чыноўнікі з найбліжэйшага атачэння прэзідэнта таксама не могуць разлічваць на высокія рэйтынгі. «Грамадства прэм'ер-міністра, вядома, ведае, але не разглядае яго як палітыка, бо палітык — гэта той, хто раздае рэсурсы, а іх у канчатковым выніку раздае адзін чалавек — такая ў нас мадэль. І гэтая мадэль замацаваная ў свядомасці і менталітэце большасці», — падкрэслівае С. Нікалюк.
____________
* Нацыянальнае апытанне грамадскай думкі (метадам face-to-face interview апытана 1.504 жыхары Беларусі ад 18 гадоў і старэйшыя, лімітавая памылка рэпрэзентатыўнасці не перавышае 3%) праводзіўся ў снежні 2014 года. Дадзеныя апублікаваныя на сайце НІСЭПД.
