Напярэдадні гадавіны пачатку Вялікай Айчыннай вайны «Камсамолка» распытала былога ўдзельніка партызанскага руху, а цяпер доктара медыцыны, гематолага, прафесара Івана Пятровіча Данілава, ураджэнца Драгічына, як ён з паляка ператварыўся ў ўкраінца і калі для жыхароў Заходняй Беларусі насамрэч пачалася вайна.
1 верасня 1939 — вось для нас, заходніх беларусаў, першы дзень вайны…
Памятаю, як праз пару дзён я стаяў на мяжы бярозавага гаю роднай вёскі Ляжыткавічы, пад Драгічынам, і разглядаў у небе нямецкія самалёты. Яны пераследвалі адыходзячыя польскія часткі, абляталі гай так нізка, што я разгледзеў твары пілотаў. Памятаю, як яны развярнуліся і пачалі абстрэльваць купкі лёну: раптам там прыселі салдаты? Мне было 15 гадоў, я скончыў сем класаў польскай школы.
— Што вы чулі тады пра вайну, напярэдадні была нейкая інфармацыя?
— Польскія газеты пісалі, што Гітлер прапанаваў Польшчы аддаць Гданьск, бо большая частка яго грамадзян былі немцы. Але самае галоўнае — Гітлер запатрабаваў калідор у 25 кіламетраў, які б злучаў асноўную частку Германіі з Усходняй Прусіяй.
Бацька выпісваў польскую газету «Работнік», я таксама чытаў. Пісалі, што ў СССР — галадамор, у калгасах народ галадае, былі і перабежчыкі. Але мой бацька, як член КПЗБ, казаў: «Не верце, гэта ўсё выдумкі пілсудчыкаў і хлусня польскіх газет!» У 1921 годзе ён вярнуўся з Саратаўскай губерні, дзе шэсць гадоў быў бежанцам. Да іх там ставіліся выключна добра: жыллё, харчаванне давалі ў першую чаргу. Таму бацька паўтараў: «У Савецкім Саюзе галадамор?! Ды адна Саратаўская губерня можа пракарміць палову Расіі »
Чырвоная армія яшчэ не прыйшла, а бацька з мужыкамі ўжо рабіў жэрдкі, каб усталяваць святочныя вароты ў кветках для ўрачыстай сустрэчы. Калі б палякі ўбачылі гэта, яго б напэўна расстралялі.
Уся вёска высыпала на вуліцы 20 верасня 1939 з хлебам-соллю.
Салдаты ў брудных абмотках — няголеныя, галодныя — забягалі ў хаты, прасілі лусту хлеба і кавалак сала, казалі: «У калгасах галадаюць …»
Гарматы цягнулі худыя коні, да хваста кожнай медным дротам была прывязаная фанерная дошчачка: «Калгас імя Жданава», «Калгас імя Калініна», «Калгас імя Сталіна» … Каб пасля вайны вярнулі коней на месца…
Немцы ўжо захапілі Брэст, Кобрын, але не дайшлі кіламетраў 10 да нашага Драгічына. Потым яны адступілі, Брэст па пакту Молатава-Рыбентропа адышоў СССР. Польшча апынулася між двух агнёў: немцы наступалі з захаду, Саюз — з усходу. Яе раздушылі і падзялілі паміж сабой.
У той час савецкія агітатары ўсіх немцаў называлі братамі па зброі, а палякаў — белапалякамі, ворагамі…
Працяг інтэрв'ю з прафесарам Данілавым чытайце на kp.by
***
Іван Данілаў, 90 гадоў, доктар медыцынскіх навук, прафесар, гематолаг. Узначальваў Інстытут пералівання крыві, працаваў у Інстытуце радыяцыйнай медыцыны. Аўтар больш за 400 друкаваных прац, 6 манаграфій, 14 вынаходак і 6 публіцыстычных кніг. Некаторыя з іх - «Нязручная гісторыя», «Гісторыя не з падручніка», «Запіскі заходняга беларуса» — вытрымалі некалькі тыражоў. Узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны I ступені, медалямі «За баявыя заслугі», «Партызану Айчыннай вайны».
