Група Bellingcat у новым дакладзе паведаміла, што ўдалося высветліць нумар «Бука», які, як мяркуецца, збіў самалёт MH17. Агнявая ўстаноўка 332 прыпісаная да 53-й зенітна-ракетнай брыгады з Курска, сцвярджаюць даследчыкі.
Фрагмент кабіны лайнера Boeing 777 Malaysia Airlines (рэйс MH17) падчас прэзэнтацыі справаздачы пра абставіны крушэння, кастрычнік 2015 года. Фота: Global Look Press via ZUMA Press
Міжнародная экспертна-журналісцкая група Bellingcat у ноч на 4 траўня прэзентавала даклад «Бук 3х2»: таямніца страчанай лічбы». Аўтары расследавання параўналі зазнятую відавочцамі напярэдадні крушэння MH17 самаходную агнявую ўстаноўку зенітна-ракетнага комплексу «Бук» з рэальна існуючымі ўзорамі дадзенай тэхнікі (Bellingcat і раней займалася расследаваннем абставінаў катастрофы, а вынікі сваіх пошукаў адпраўляла міжнароднай следчай групе пад кіраўніцтвам Нідэрландаў).
На здымках, атрыманых аўтарамі з адкрытых крыніц, на невядомую ўстаноўку нанесеная маркіроўка 3х2 (другая лічба сцёртая). Згодна з папярэднім расследаваннем Bellingcat, «Бук» у зону крушэння самалёта даставілі вайскоўцы 53-й зенітна-ракетнай брыгады з Курска. Па маркіроўцы і фатаграфіях з сацыяльных сетак ваенныя даследчыкі раней змаглі, як яны лічаць, вызначыць, што агнявая ўстаноўка ўваходзіла ў склад калоны другога дывізіёна брыгады, якая рухалася ў бок Данецкай вобласці ў чэрвені 2014 года. Аднак сама машына, мяркуючы па першай лічбе, прыпісаная да трэцяга дывізіёна. Даследчыкі лічаць, што ўстаноўка з нумарам 3х2 замяняла аналагічную з другога дывізіёна.
На гэты раз эксперты групы мяркуюць, што ім удалося па сукупнасці адметных асаблівасцяў машыны вылічыць яе поўны нумар — 332. Такім чынам, гаворка, на іх думку, ідзе пра 332-ю самаходную агнявую ўстаноўку ЗРК «Бук», прыпісаную да 53-й зенітні-ракетнай брыгады ВС Расіі. Даследчыкі трактуюць гэта як яшчэ адзін доказ расійскага паходжання ўстаноўкі.
РБК накіраваў у аўторак афіцыйны запыт Мінабароны Расеі з просьбай па магчымасці аператыўна пракаментаваць новы даклад. У адказ на публікацыю РБК аб папярэднім расследаванні Bellingcat ваеннае ведамства абвергла перасоўванне расейскіх вайсковых комплексаў на тэрыторыю Украіны. Раней даклады групы ведамства не каментавала.
Адметныя асаблівасці
У распараджэнні Bellingcat меліся фатаграфіі трох установак «Бук» трэцяга дывізіёна з 2009 па 2013 год. Даследчыкі параўноўвалі некалькі асаблівасцяў расійскай баявой машыны з той, што знялі ў Данбасе.
Для пачатку ў Bellingcat спрабавалі супаставіць профіль бакавога шчытка гусеніцы ўстановак. Аднак ні адна з фатаграфій, якія ёсць у распараджэнні каманды, не супадала з іх машынай цалкам. У Bellingcat тлумачаць гэта тым, што 332-і «Бук» у 2010 годзе атрымаў пашкоджанні, пасля чаго частку шчытка замянілі. Знайсці пазнейшыя здымкі гэтай устаноўкі даследчыкі не змаглі.
Акрамя таго, даследчыкі звярталі ўвагу на каткі гусенічнай платформы. Зняты відавочцамі «Бук» з маркіроўкай 3х2 меў дзесяць каткоў са спіцамі, адзін полы і яшчэ адзін невядомай формы па правым борце. Пад такую канфігурацыю, па дадзеных расследавання, падыходзіла ўстаноўка з нумарам 332. Аднак самі даследчыкі заўважаюць, што і на ўстаноўцы з маркіроўкай 312, якая мае поўны набор полых каткоў, адзін з іх маглі замяніць.
Трэцяй адметнай асаблівасцю «Бука», зазнятага напярэдадні трагедыі, каманда назвала пашкоджанне бакавой пласціны пярэдняй часткі левага борта. На ўстаноўцы 3х2 пласціна выгінастая, гэта заўважна на паказаных Bellingcat фотаздымках. Аналагічныя пашкоджанні ёсць на корпусе 332-й устаноўкі.
Чацвёрты доказ Bellingcat — размяшчэнне і даўжыня кабеляў, падлучаных да лафета пускавой прылады. Пад схему кабеляў невядомай устаноўкі падыходзіць толькі адна машына, якая стаіць на ўзбраенні, — 332-я.
Акрамя гэтых асаблівасцяў, даследчыкі таксама паказваюць на наяўнасць белай разметкі на борце знятай па шляху ў Данецк ўстаноўкі, адпаведнасць плям сажы і масла, што адпрацоўваецца рухавіком, і падабенства шрыфта і адлегласці паміж лічбамі нанесенай на борт машыны разметкі.
Улічваючы адпаведнасць большай часткі названых крытэрыяў, даследчыкі групы Bellingcat сцвярджаюць, што «Бук 3х2», зазняты ў калоне на тэрыторыі Расіі ў чэрвені 2014 года, «Бук», выяўлены на тэрыторыі Данецкай вобласці напярэдадні і пасля катастрофы MH17, і ўстаноўка, якая знаходзіцца ў распараджэнні трэцяй батарэі трэцяга дывізіёна 53-й зенітна-ракетнай брыгады з Курска, адна і тая ж машына.
Дакладнасць ацэнкі
Па словах ваеннага эксперта Міхаіла Хадарэнкі, па характэрных прыкметах можна адрозніць адну баявую машыну ад іншай. «Той, хто эксплуатуе гэтую машыну, заўсёды можа знайсці асаблівыя прыкметы: увагнутасці, драпіны», — удакладняе эксперт. Аднак, на яго думку, чалавек з боку не зможа ведаць усіх асаблівасцяў дадзенай машыны.
З ім згодны ваенны эксперт Віктар Літоўкін. «Безумоўна, адрозніць адну машыну ад іншай можна. Але зрабіць гэта можа толькі чалавек, які ведае гісторыю гэтай машыны», — лічыць ён.
На думку кіраўніка экспертна-журналісцкай групы Bellingcat Эліёта Хігінса, камбінацыя прыкмет, прадстаўленая ў расследаванні, даволі рэдкая. «Мы даследавалі мноства установак, як украінскіх, так і расійскіх ЗРК «Бук». Нават знайсці адну прыкмету, якая б супадала, — даволі рэдкая з'ява, а тут іх адразу некалькі», — распавёў ён, адказваючы на пытанні РБК. На думку Хігінса, усё адпаведнасці ў чарговы раз пацвярджаюць, што Расія прадаставіла «Бук», які збіў MH17.
Па словах Хігінса, матэрыялы расследавання былі перададзеныя галандскай паліцыі, якая ўваходзіць у зводную групу следчых (JIT, Joint Investigation Team). Раней прадстаўнік галандскай пракуратуры Він дэ Бруін паведамляў, што JIT збіраецца ўсур'ёз вывучыць матэрыялы Bellingcat і зразумець, як іх можна выкарыстоўваць у рамках крымінальнай справы.
Іншыя версіі
Увечары 3 мая ў эфіры тэлеканала BBC2 была паказана праграма «Хто збіў MH17?» У фільме распавялі пра альтэрнатыўныя версіі крушэння самалёта. Брытанскі тэлеканал паказаў відавочцаў катастрофы, якія сцвярджалі, што бачылі ў небе не толькі сілуэт знішчальніка, але і ракету класа «паветра-паветра», якая трапіла ў лайнер на вышыні каля 10 тыс. метраў.
Пасля крушэння MH17 у ліпені 2014 года намеснік начальніка Генеральнага штаба УС Расіі Андрэй Картаполаў агучыў версію расейскага боку, якая з тых часоў практычна не пераглядалася. Паводле яго слоў, усе дадзеныя паказваюць на тое, што MH17 быў збіты ўкраінскімі войскамі. Удзел дзейных расійскіх вайскоўцаў у вайне ў Данбасе афіцыйная Масква заўсёды адмаўляла.
У кастрычніку 2015 года спецыялісты ваеннага канцэрна «Алмаз-Антэй» апублікавалі вынікі ўласнага расследавання катастрофы MH17. З яго вынікае, што Boeing быў збіты ракетай, якая ўжо не выкарыстоўвалася расейскімі ваеннымі, з тэрыторыі, якая на той момант не кантралявалася ніводным з бакоў канфлікту ў Данбасе.
Bellingcat — міжнародная экспертна-журналісцкая група, заснаваная 15 ліпеня 2014 года брытанскім журналістам Эліётам Хігінсам. Яе задача — аб'яднаць грамадзянскіх журналістаў у расследаванні бягучых падзей. У сваіх дакладах Bellingcat абапіраецца на адкрытыя крыніцы: відэа- і фотаматэрыялы, размешчаныя ў сацыяльных сетках, спадарожнікавыя здымкі. Група існуе на прыватныя ахвяраванні, сабраныя з дапамогай краўдфандынгаванага сэрвісу Kickstarter. У камандзе працуе больш за 20 чалавек і мноства валанцёраў, якія дапамагаюць бясплатна. Зараз асноўны праект Bellingcat — расследаванне абставінаў крушэння малайзійскага Boeing. Каманда таксама сочыць за ваеннай кампаніяй у Сірыі, у тым ліку за дзеяннямі расейскіх вайскоўцаў.
Дакладнасць звестак Bellingcat падвяргаюць сумневам замежныя СМІ. У чэрвені нямецкі часопіс Spiegel узяў інтэрв'ю ў эксперта па аналізе судовай фатаграфіі Енса Крайзе. Нагодай стала расследаванне Bellingcat, у якім, па сцвярджэнні групы, было даказана маніпуляванне з боку Мінабароны Расіі фатаграфіямі збітага самалёта рэйса МН17. Крайзе заявіў, што метад, ужыты Bellingcat, з пункту гледжання экспертызы не вытрымлівае ніякай крытыкі. «У сваёй аснове ён абапіраецца на так званы ELA-аналіз. Дадзены метад ненавуковы і суб'ектыўны. Адпаведна, няма ні аднаго навуковага артыкула, прысвечанага гэтаму метаду», — сказаў ён (цытата па «ИноСМИ.ру»). Галоўны рэдактар Spiegel Online Фларыян Хармс у чэрвені прыносіў афіцыйныя прабачэнні чытачам за тое, што рэдакцыя на аснове інфармацыі ад Bellingcat давала сцвярджальныя загалоўкі аб тым, што Расея маніпулявала здымкамі. Па словах Хармса, навіны са спасылкай на даследаванні Bellingcat трэба было даваць ва ўмоўным ладзе, так як сцвярджэнні даследчыкаў не былі належным чынам правераны рэдакцыяй.