У Віцебску паставілі кропку ў рэзананснай справе — тут асудзілі ўдзельнікаў Кальяннай вечарынкі, на якой былі забітыя вядомы мастак і яго сяброўка.
Вядомы віцебскі мастак Дзяніс Праўда — ахвяра забойцаў, фота Ігара Мацвеева
— Мне здалося, што ў руках у яго бліснуў нож, і я ўзяў у рукі біту, — распавядае на судзе адзін з абвінавачаных. — Ударыў адзін раз па галаве, Дзяніс адхіснуўся. Потым наступны ўдар — гаспадар кватэры закрыў галаву рукамі. Калі ў трэці раз падняў біту — ён асеў…
— Чаму працягвалі наносіць ўдары, калі супернік ужо не ўяўляў для вас пагрозы? — запытваецца старшы пракурор аддзела пракуратуры Віцебскай вобласці Дзмітрый Лутаў.
Адказ невыразны. А хтосьці з сваякоў забітых кідае рэпліку: дык не нож гэта быў, а ліхтарык, якім мастак падсвечваў перад гледачамі свае карціны, «якія граюць» ў цемры…
Нядаўнія сябры, якія сядзяць зараз за кратамі ў зале суда, яшчэ падчас следства відавочна разышліся ў меркаваннях. Але нават ад тых разрозненых урыўкаў іх успамінаў, якія давялося пачуць на адным з апошніх пасяджэнняў судовай калегіі па крымінальных справах Віцебскага абласнога суда, стыне кроў.
Уладальнік кальяннага клуба Сяргей і яго сябар Вадзім, які працаваў там жа ахоўнікам (імёны фігурантаў зменены. — Аўт.), Сярод ночы вырашылі паехаць адпачыць на кватэру да свайго знаёмаму мастака — Дзяніса Праўды (гэта псеўданім). З сабой прыхапілі біту: хацелі нібыта папрасіць яе размаляваць. Для таго каб адпачынак удаўся, узялі таксама кальян, вугаль і іншыя неабходныя «аксэсуары». Падвезці сяброў на месца пагадзіўся іх агульны таварыш, які працаваў таксістам. Разам і зайшлі ў кватэру. У ультрафіялетавым асвятленні глядзелі карціны, палілі кальян, потым хтосьці прапанаваў на кухні паспрабаваць нешта «новенькае». Пасля ў крыві трох чалавек — галоўнага абвінавачанага, таксіста і ахвяры, якой усё ж удалося выжыць, — знойдуць сляды наркотыкаў. А тады ў кватэры, якую ў горадзе публічна пазіцыянавалі як узор незвычайнай арт-прасторы, дзе можна пазнаёміцца з хатняй экспазіцыяй аўтарскіх работ, выкананых у тэхніцы моднага цяпер святлодынамічнага жывапісу, разгарэлася сварка. Усё, што адбылося ў ходзе разборкі па сваёй жорсткасці выходзіць за рамкі чалавечага розуму. Потым нават дасведчаныя супрацоўнікі міліцыі раскажуць: паветра ў кватэры было настолькі прасякнута пахам крыві, што там было цяжка дыхаць.
… Спачатку бітай збілі 36-гадовага мастака. Потым — яго 23-гадовую сяброўку. Каб не выпацкацца крывёй, на галаву дзяўчыны, па словах Вадзіма, накінулі плед. На судзе ён стрымана распавядае, як Аліна, ратуючыся ад удараў, спрабавала адпаўзці да супрацьлеглай сцяны. Ад крыкаў пацярпелых прачнуўся госць гаспадароў — 26-гадовы расіянін Максім. Ён меў пэўныя праблемы з законам на тэрыторыі РФ, прыехаў у нашу краіну і каля паўгода жыў у Дзяніса Праўды. Калі Максім выйшаў на шум, хлопцы накінуліся на яго. Забіць да смерці не атрымалася: па-першае, зламалася біта. А па-другое, у шокавым стане скрываўлены расеец вырваўся на лесвічную пляцоўку і пабег з другога паверха наверх, молячы суседзяў выратаваць ад пераследавацеляў. І толькі на пятым паверсе былы «афганец», чалавек непалахлівы, адчыніў яму дзверы. У гэты час перапуджаныя жыхары знізу патэлефанавалі на 102. Сяргей і Вадзім паспелі схавацца з месца злачынства, адмывалі кроў з рук і адзення ў найбліжэйшай да дома лужыне. Было каля двух-трох гадзін ночы. А раніцай іх затрымалі. Разам з таксістам, які пасля кальяннага рэлаксу спачатку салодка спаў у машыне ля той самай хрушчоўкі на вуліцы Праўды, а потым, разбуджаны міліцыянтамі, кінуўся шукаць уцекачоў, каб даведацца, што яны паспелі нарабіць.
У кожнага з падсудных свая версія таго, што адбылося. Сяргей сцвярджае: ён не збіваў ні Дзяніса, ні Аліну. На яго руках толькі кроў Максіма, які застаўся ў жывых. А яшчэ яго віна ў тым, што ён не змог своечасова спыніць Вадзіма. Вадзім да апошняга гэтую версію не аспрэчваў, але і не згаджаўся з ёй. А напярэдадні вынясення прысуду захацеў агучыць новыя паказанні. Гаварыць без шпаргалак не змог. Чытаў свае запісы, баючыся адарваць ад іх вочы і збіцца. Атрымаўся сапраўдны раман з лірычнымі адступленнямі: маўляў, «хтосьці танцаваў, хтосьці думаў пра нешта сваё — я агледзеўся па баках, і мне раптам стала сумна…». Затым ад лірыкі перайшоў да сутнасці: сэнс новай гісторыі ў тым, што забіваў Аліну менавіта Сяргей. А потым, маўляў, папрасіў узяць гэта забойства на сябе ў абмен на тое, што пасля суда ён падтрымае і яго ў турме, і яго маці на волі.
Дзяржабвінаваўца Дзмітрый Лутаў упэўнены, што следства і суд ва ўсім разабраліся правільна:
— Для таго, каб не дапусціць памылкі, выкананы велізарны аб'ём працы, атрыманы заключэнні мноства экспертыз, па дэталях адноўлены ўсе падзеі той трагічнай ночы: хто і дзе стаяў, хто замахваўся і наносіў удары. Плюс да ўсяго ў аналізах Сяргея, гэтак жа як і загінулых мастака з дзяўчынай, не выяўлена ні спіртнога, ні наркотыкаў. Хоць трэба адзначыць, што сёння далёка не ўсе сінтэтычныя наркотыкі можна вызначыць у арганізме чалавека. І ў рамках гэтай крымінальнай справы мы гаворым толькі аб наркатычных сродках натуральнага паходжання. Але ў любым выпадку паказаннi Сяргея ўпэўненыя і паслядоўныя, а вось Вадзім блытаецца і супярэчыць сам сабе.
З журналістам пагадзіліся пагаварыць маці Дзяніса і Аліны. Пасля смерці дзяцей яны ніяк не могуць ачуняць.
Карціна мастака ў дзённым святле і ў асвятленні ультрафіялетам, фота Tut.by
— Мой сын — вельмі здольны, добры і ласкавы чалавек. У яго былі такія грандыёзныя планы! Усё, што ні рабіў, — усё таленавіта. Інстытут чыгуначнага транспарту, свой моладзевы клуб. Потым — бізнэс, фатаграфія. Авангарднае мастацтва. Вучыўся ў школе графікі ў Маскве. Гадоў пяць назад вярнуўся ў Віцебск — выставы, праекты. У яго доме заўсёды былі адчыненыя дзверы: тут збіраліся філосафы, людзі мастацтва, знатакі гарбаты матэ. Па 20—30 чалавек — усім месца хапала. Сюды ішлі тыя, каму не было дзе пераначаваць. Ён не мог адмовіць нікому — ні алкашам, ні наркаманам. Чароўнай душы чалавек. Хацеў арганізаваць выставу сваіх работ у Маскве на Арбаце — у дапамогу дзецям Данбаса. Калі здарылася гэтая трагедыя, я была ў Цюмені — там у нас кватэра. Прыляцела ў Віцебск, сын знаходзіўся ў стане комы. Лекары адразу сказалі, што шанцаў няма — увесь чэрап раструшчаны, як шкарлупіна яйка ад удару лыжкай. Але ён пражыў яшчэ 16 дзён.
Аліна памерла раней. У яе была знявечаная ўся галава і твар — забойца нанёс не менш за 8 удараў бітай. Маці дзяўчыны даведалася пра тое, што здарылася, толькі на трэці дзень, а яшчэ праз два дні Аліны не стала.
— Я не ведала, што дачка вярнулася з Масквы, куды з'язджала на заробкі. Старонка ў «Укантакце», з дапамогай якой мы размаўлялі, раптам знікла. Алінка не тэлефанавала, хоць ужо два тыдні была ў Віцебску ў Дзяніса. А потым — паведамленне з міліцыі. Дактары сказалі рыхтавацца да горшага — калі яе выносілі з кватэры на насілках, яна ўжо, можна сказаць, была забітая. Проста сэрцайка яшчэ працягвала жыць. Дачка так хацела стаць актрысай — паўгода правучылася ў каледжы па спецыяльнасці «акцёрскае мастацтва». Плаціць за вучобу далей я не магла: акрамя Аліны на руках яшчэ двое дзяцей. Растуць без бацькі. Маёй дзяўчынцы давялося стаць самастойнай. Яна вельмі прывязалася да Дзяніса, падзяляла яго інтарэсы, захапілася будызмам і нават стала вегетарыянкай…
Сёння абедзве няўцешныя маці сумняваюцца ў тым, што дзяўчыну забіў менавіта Вадзім. Яны спрабуюць праводзіць уласнае расследаванне і збіраюцца абскардзіць прысуд. Сцвярджаюць, што ў Сяргея, якога выпусцілі пад падпіску аб нявыездзе праз тры дні пасля бойні на кватэры, быў і час, і магчымасці прадумаць тактыку паводзін. І хаця суд прызначыў злачынцам практычна максімальнае пакаранне — (забойства двух асоб і групавы замах на забойства трэцяга) Вадзім асуджаны да пажыццёвага зняволення, а Сяргей за замах на забойства Максіма атрымаў 16 гадоў пазбаўлення волі, — маці патрабуюць перакваліфікаваць крымінальную справу.
З абгрунтаванасцю гэтых прэтэнзій хай разбіраюцца юрысты. Але, на жаль, жыццё Аліне і Дзянісу ўжо не вярнуць. І мае рацыю маці памерлай дзяўчыны, якая зусім выпадкова ў размове выпусціла фразу пра тое, што з маці Вадзіма яны сёння знаходзяцца амаль у аднолькавым становішчы. Проста адна забітая горам жанчына ўжо пахавала дзіця, а другая яшчэ хавае свайго. Жыўцом…
