Любая інфармацыя пра месцазнаходжанне крыжа вялебнай Еўфрасінні Полацкай правяраецца. Пра гэта паведаміў сёння міністр культуры Барыс Святлоў, адказваючы на пытанні ўдзельнікаў семінара ідэалагічнага актыву Беларусбанка, прысвечанага фарміраванню ў краіне культурнай прасторы.
Барыс Святлоў, у прыватнасці, адзначыў, што існуюць самыя розныя версіі з нагоды месцазнаходжання каштоўнага твора мастацтва XII стагоддзя. «Як толькі з'яўляецца чарговая версія пра тое, дзе можа знаходзіцца крыж Еўфрасінні Полацкай, яна правяраецца, верыфікуецца, але пакуль ні адна з версій не атрымала пацверджання», — распавёў ён. Па словах кіраўніка ведамства, апошняя версія, якая ўзнікла прыкладна паўгода таму, была звязана з Троіца-Сергіевай лаўрай, дзе нібыта бачылі гэты крыж. Але і яна не пацвердзілася.
Таксама міністр расказаў, што ў цяперашні час вядуцца рэстаўрацыйныя працы ў Спаса-Праабражэнскім храме ў Полацку, які звязаны з імем і дзейнасцю вялебнай Еўфрасінні. У храме, дзе знаходзяцца яе мошчы, вядуцца работы па адкрыцці і захаванні знойдзеных там фрэсак. Па словах Барыса Святлова, пасля некаторага вывучэння Спаса-Праабражэнскага храма, аналагаў якому няма на тэрыторыі Усходняй Еўропы, навукоўцы могуць прыйсці да ўнікальных высноў.
Крыж Еўфрасінні Полацкай быў выраблены ў 1161 годзе майстрам-ювелірам Лазарам Богшам. Ён уяўляў з сябе каўчэг, у якім знаходзіліся вялікія хрысціянскія святыні: часціца Дрэва Крыжа Гасподняга з кропляй крыві Збаўцы, часціцы камянёў Магілы Гасподняй і Гроба Божай Маці, часціцы мошчаў першамучаніка архідыякана Стэфана, велікамучаніка і лекара Панцеляймона і кропля крыві велікамучаніка Дзімітрыя Салунскага.
Вышыня крыжа — 52 см, верхняе перакрыжаванне — 14 см, ніжняе — 21 см. Ён быў зроблены з кіпарыса, пакрыты залатымі і срэбнымі пласцінамі з выявамі, выкананымі ў тэхніцы перагародкавай эмалі, і ўпрыгожаны васьмю каштоўнымі камянямі і пярлінамі. Выявы на крыжы перадаюць асноўныя падзеі Новага Запавету.
Крыж быў страчаны ў 40-я гады мінулага стагоддзя. Пасля вайны яго шукалі, але беспаспяхова. З'явілася мноства розных версій знікнення святыні і яе далейшага лёсу. Блытаніну ў пошук сапраўднага крыжа Еўфрасінні Полацкай уносіць існаванне яго копій. Ёсць версія аб знаходжанні святыні ў прыватнай калекцыі за межамі Беларусі.
Цяпер у Спаса-Праабражэнскай царкве Полацкага Спаса-Еўфрасіннеўскага жаночага манастыра знаходзіцца адноўлены крыж прападобнай Еўфрасінні, які быў перададзены ў 1997 годзе. Яго аўтарам выступіў брэсцкі майстар Мікалай Кузьміч.
