З вялікай дакладнасцю незалежныя назіральнікі змаглі ацаніць яўку выбарцаў. Яны проста сядзелі і «па галовах» лічылі колькасць людзей, што прыходзілі — як на датэрміновым галасаванні, так і ў дзень выбараў.
У Мінску рэальная яўка, паводле назіральнікаў, склала каля 20—60% у залежнасці ад участка. Гэта з улікам студэнтаў і вайскоўцаў, загнаных у поўным складзе. Усе незалежныя назіральнікі сцвярджаюць, што камісіі завышалі лічбы яўкі як датэрміновай, так і ў дзень выбараў.
У іншых вялікіх гарадах рэальная яўка складала ад 20 да 50%.
Звестак пра рэальную яўку ў сельскай мясцовасці няма, там было вельмі мала назіральнікаў, каб зрабіць рэлевантныя высновы. Зрэшты, доля вясковага насельніцтва ў краіне ўжо змалела.
Пра тое, каму выбарцы аддавалі галасы, незалежныя назіральнікі кажуць мала, бо на большасці ўчасткаў падлік галасоў было немагчыма пракантраляваць.
Рэлевантнымі можна лічыць толькі звесткі, атрыманыя на тых участках, дзе скрынкі была празрыстымі і, значыць, не магло быць папярэдніх укідаў, а падлік галасоў адбываўся на вачах у публікі.
Такая сітуацыя была, напрыклад, у Дзяржынску (Мінская вобласць), дзе назіральнікам быў кандыдат гістарычных навук, дацэнт Павел Церашковіч.
У дзень галасавання там узялі ўдзел 16,6% выбарцаў. Кандыдат ад апазіцыі Дзмітрыеў набіраў 30,7%. Кандыдат ад уладаў перамагаў, але з мінімальным адрывам. «Супраць усіх» галасавала 18% — здаецца, меншая, чым у сярэднім па краіне, магчыма, за кошт таго, што і ад уладаў, і ад апазіцыі тут ішлі выразныя кандыдаты.
Зэльва. Перамагаў кандыдат ад апазіцыі, хрысціянскі дэмакрат Алесь Масюк. Ён з нязначным адрывам, але абыходзіў кандыдатку ад уладаў. Тут, як і скрозь, на трэцяе месца з гіганцкім паказчыкам 24% выходзіў кандыдат «супраць усіх». Гэта сведчыць пра каласальны пратэставы настрой грамадства.
Якія высновы можна зрабіць з гэтых лічбаў?
Па-першае, абвешчаныя лічбы ўдзелу ў выбарах адрозніваліся ад лічбаў, зафіксаваных назіральнікамі, не на працэнты ці дзясяткі працэнтаў, як на мінулых выбарах, а ў разы.
Імаверна, мы мелі справу з найніжэйшай яўкай за 25 гадоў.
Фактычна, у краіне перамог неабвешчаны байкот. Выбарцы масава ігнаравалі выбары, у якіх не бачаць ніякага значэння — «галасаванне з загадзя вызначанымі вынікамі за дэпутатаў органа, які нічога не рашае».
Па-другое, нават ва ўмовах калі свядома апазіцыйная частка грамадства — а гэта каля 10% выбарцаў на перыферыі і 20% у сталіцы — выбары ігнаравала, лічба галасоў, аддадзеных за кандыдатаў ад апазіцыі, была сувымерная з галасамі за кандыдатаў ад уладаў.
Выбары паказалі, што ўладам становіцца ўсё цяжэй мабілізаваць грамадства на ўдзел у выбарчым рытуале ў яго старых формах. Таму і фэйкавым партыям пачалі надаваць больш ролі, і так старанна стварылі ілюзію канкурэнцыі.
Цяпер чытаюць
«Прачытайце яе гісторыю». Лукашэнку давялося апраўдвацца перад Пуціным за георгіеўскія стужкі5
Каментары