У Спаса-Еўфрасіннеўскім манастыры працягваецца даследаванне галерэй, адкрытых падчас археалагічных і рэстаўрацыйных работ у Полацку. Яны былі прыбудаваныя да Спаса-Праабражэнскай царквы манастыра. На думку старшага навуковага супрацоўніка расійскага Дзяржаўнага Эрмітажа Яўгена Торшына, галерэі маглі прызначацца для пахаванняў і здзяйснення памінальных службаў.
Знаходка галерэй змяняе ўяўленне пра тое, як выглядаў храм 800 гадоў таму.
Фрэска ХІІ стагоддзя.
Пад сценамі археолагі знайшлі пахаванні розных стагоддзяў.
Пра тое, што побач з падмуркам Спаскага храма знаходзіліся галерэі, стала вядома падчас навуковай экспедыцыі, арганізаванай некалькі гадоў таму Полацкім дзяржаўным універсітэтам сумесна з расійскім Эрмітажам.
Спаса-Праабражэнская царква — гэта адзіны помнік гісторыі і культуры Полацкай зямлі канца X — першай трэці XIII стагоддзя, які ў поўным аб'ёме дайшоў да нашых дзён. Гэта самая старажытная пабудова на тэрыторыі манастыра. У царкве знаходзяцца дзве цесныя крыжападобныя келлі. У адной з іх (паўднёва-заходняй) жыла прападобная Еўфрасіння.
— Унікальнасць Спаскага храма ў тым, што ён захаваўся да нашых дзён амаль цалкам. На працягу гісторыі гэты будынак не рэстаўраваўся. Сёння тут праходзіць навуковая рэстаўрацыя, якая павінна даць уяўленне аб тым, як храм выглядаў першапачаткова і дапамагчы ацаніць стан пабудовы на сённяшні дзень, — паведаміў Яўген Торшын.
Навуковая рэстаўрацыя пачалася з раскопак каля сцен Спаскага храма для таго, каб высветліць як зроблены падмурак, а таксама ацаніць, у якім стане ён знаходзіцца. У выніку археалагічных работ ўдалося зрабіць унікальнае адкрыццё — знайсці сцены разбураных галерэй.
Галерэі былі пашыраныя ў ХІІ стагоддзі, шмат храмаў на тэрыторыі Русі былі імі акружаныя. Галерэі служылі для пахавання і там жа знаходзіліся невялікія прыдзелы, дзе маглі здзяйсняцца пахавальныя службы.
Па словах Торшына, гэтае адкрыццё змяніла ўяўленне пра тое, як выглядаў Спаскі храм.
— Будынак храма лічылі вытанчанай царквой, выцягнутай ўверх. Знаходка галерэі змяніла ўяўленне пра сілуэт гэтага храма, ён стаў больш урачыстым, манументальным, — сказаў ён.
Таксама падчас работ зробленыя яшчэ некалькі важных археалагічных адкрыццяў. Напрыклад, даследуючы акно ў келлі Еўфрасінні Полацкай, рэстаўратары выявілі, што гэта былі дзверы на другім паверсе. Але куды вялі гэтыя дзверы? Магчыма, у галерэю, сляды якой выявіў Яўген Торшын. Значыць, галерэя была двухпавярховай? У гэтым трэба разабрацца археолагам.
Нягледзячы на раскопкі і рэстаўрацыйныя работы, цалкам высветліць, як выглядалі гэтыя галерэі, немагчыма.
Рэстаўрацыйныя працы будуць працягвацца. Выяўленыя алтарная апсіда прыдзельнага храма, пахаванні розных стагоддзяў.
— Запланавана раскрыццё ніжніх частак сцен па ўсім перыметры будынка, таму што паўсюль яны судакранаюцца з грунтам і адбываецца ўвільгатненне мура. Нашы работы будуць працягвацца і суправаджацца будаўніча-рэстаўрацыйнымі мерапрыемствамі, — сказаў Яўген Торшын.
