Інтэрнэт-супольнасць актыўна абмяркоўвае праект дэкрэта аб ПВТ 2.0. Выказваюцца эксперты, журналісты, людзі ў сацыяльных сетках. Абмеркаванне праекта пачалося на мінулым тыдні з публікацыі шэрагу палажэнняў дэкрэта на партале TUT.BY. Таксама на мінулым тыдні выйшла перадача вядомага аналітыка Сяргея Чалага, у якой ён выказаў шэраг крытычных думак з нагоды праекта, адрасаваўшы пытанні распрацоўшчыкам.
Мікалай Маркоўнік — генеральны менеджар VP Capital Belarus
VP Capital Belarus, генеральным менеджарам якой я з'яўляюся, спрыяла распрацоўцы праекта дэкрэта. Пры гэтым пастаноўшчыкам задач і мэтаў пры падрыхтоўцы праекта дэкрэта выступала адміністрацыя Парку высокіх тэхналогій.
Ніжэй пытанні Сяргея Чалага, на якія мне хацелася б даць свае адказы.
1. Публічнае абмеркаванне: для экспертаў або на радасць публіцы
Сяргей Чалы: праект дэкрэта варта было выносіць на публічнае абмеркаванне са зборам меркаванняў шырокага кола асоб: «радавая траўма беларусаў думаць, што можна нешта сапсаваць абмеркаваннем».
Згодны: публічнае абмеркаванне заканадаўчых актаў, у тым ліку тых, якія закранаюць шырокія слаі грамадства, — гэта добрая практыка, якой у Беларусі карыстаюцца пакуль яшчэ недастаткова.
Адміністрацыяй ПВТ, аднак, быў абраны іншы спосаб — праца з галіной і экспертнай супольнасцю. ПВТ сабраў меркаванні ўсіх рэзідэнтаў, а таксама IT-кампаній, якія не ўваходзяць у ПВТ. Былі прыцягнутыя кансалтынгавыя кампаніі: «Уласава, Міхель і партнёры», «Юнітэр», «Алейнікаў і Партнёры», «Рэвера», беларускі офіс Delloite, «Сарайнен», — гэта далёка не поўны пералік. Супрацоўнікі адміністрацыі ПВТ і асабіста Янчэўскі правялі дзясяткі, калі не сотні сустрэч з чыноўнікамі, экспертамі і прафесіяналамі ў галінах, якія закранае праект дакумента.
Інфармацыя пра тое, што ў ПВТ ідзе падрыхтоўка праекта дэкрэта, была публічнай. Звярнуцца са сваімі ідэямі і ініцыятывамі мог любы, у тым ліку і эксперт Чалы. Наколькі мне вядома, Усевалад Янчэўскі практычна нікому не адмаўляў у магчымасці сустрэцца і абмеркаваць іх прапановы. Шматлікія кампаніі нават не чакалі такой адкрытасці з боку ПВТ і з задавальненнем падлучаліся да працы па дэкрэце.
Не бяруся меркаваць, лепшым ці горшым аказаўся б вынік, г.зн. сам праект дэкрэта, калі б ён быў з самых першых сваіх рэдакцый даступны публічна ў грамадскай прасторы. Адно магу сказаць дакладна: падрыхтоўка такога комплекснага дакумента ў гэтым выпадку заняла б значна больш часу.
У сухім астатку: як было правільна заўважана, дэкрэт яшчэ не прыняты. Любы ахвотны мае права звярнуцца ў адміністрацыю ПВТ са сваімі ідэямі. Адміністрацыя ПВТ, відавочна, будзе толькі радая новаму, свежаму погляду на праект.
2. IT-феадалізм: хто каго «прыгнятае»
Дэкрэт крытыкуюць за тое, што адмысловы рэжым распаўсюджваецца не на ўсю краіну, а толькі на Парк высокіх тэхналогій. Сяргей Чалы, у прыватнасці, сказаў, што закладзены «падыход « феадальны», г.зн. змагаецца за прывілеі для сябе замест правоў для ўсіх».
Не згодны. Як з нагоды параўнання дэкрэта з феадалізмам, так і з нагоды крытыкі ў дачыненні да распаўсюджвання рэжыму толькі на ПВТ.
ПВТ з вышыні
Спачатку пра феадалізм.
Ёсць старая, але вельмі добрая кніга на гэтую тэму: Бард і Зондэрквіст «Нетакратыя». Аўтары кажуць, што феадалізм памёр са з'яўленнем друкарскага станка і саступіў месца капіталізму. Гэтаксама як цяпер са з'яўленнем інтэрактыву медыякапіталізм саступае месца інфармацыяналізму. Дэкрэт — добрая падтрымка гэтаму працэсу. Барацьба за выжыванне ёсць абавязковая частка ўсіх вядомых грамадству парадыгмаў. Праект дэкрэта не мае нічога агульнага з цэнтральнымі тэмамі феадалізму — феадальна-васальнымі адносінамі, каштоўнасцю зямлі як сродку вытворчасці, аграрнай арыентацыяй грамадства і г.д. Параўнанне некарэктнае.
Складана нават уявіць карціну, намаляваную Сяргеем Чалым, дзе айцішнікі з'яўляюцца нейкімі «феадаламі», якія прыгнятаюць васалаў і змагаюцца за рэсурсы і прывілеі за кошт іншых. Закрадаецца думка пра тое, што ў краіне няма іншых праблем, акрамя айцішнікаў-феадалаў.
Тут трэба яшчэ сказаць пра іншае. Паколькі феадалізм — гэта адна з грамадска-эканамічных фармацый, вылучаных Марксам, нельга не ўспомніць і пра іншую яго ідэю. Маркс лічыў, што адной з умоваў наступу камунізму з'яўляецца пераход сродкаў вытворчасці ва ўласнасць працоўных. У IT асноўным сродкам вытворчасці з'яўляецца інтэлект работнікаў, які па вызначэнні знаходзіцца ва ўласнасці работнікаў. Таму, строга кажучы, развіваючы IT, мы набліжаем наступ камунізму ў новай форме, або, як пісаў Маркс, «пачатку сапраўднай гісторыі чалавецтва». Менавіта таму мы бачым у многіх IT-кампаніях прыгожыя працоўныя месцы, сацпакет і масажыстаў — своеасаблівы камунізм, пра які пісаў Маркс.
У сухім астатку: праяў феадалізму ў праекце дэкрэта няма. Ёсць працэс удасканалення заканадаўства ў IT-сферы.
Цяпер пра льготы і спецыяльныя ўмовы: для ўсіх ці не для ўсіх?
Калі эксперты, у тым ліку і Сяргей Чалы, крытыкуюць дэкрэт за тое, што рэжым ПВТ не распаўсюджваецца на ўсю краіну — яны хітруюць. Нельга планаваць любыя пераўтварэнні, не ўлічваючы эканамічнага, сацыяльнага і палітычнага кантэксту. Сёння ні ў каго ў краіне няма палітычнага рэсурсу, каб узяць і заўтра цалкам адмяніць парадыгму кантролю, якая прысутнічае ў галовах многіх чыноўнікаў. Любыя змены могуць праводзіцца толькі інтэрактыўна. Дэкрэт аб ПВТ 2.0 — эвалюцыйны крок у гэтым кірунку. Нельга пераскочыць з пункта А ў пункт Д, нават не зрабіўшы прамежкавых крокаў. Ідэя пра тое, што трэба адразу і цалкам дэбюракратызаваць усю эканоміку параўнальная з тым, што мы пытаем, чаму праграміст, які сядзеў у офісе ўсё жыццё і не займаўся спортам, не можа так — выйсці і адразу прабегчы марафон за 3 гадзіны. Ён не можа. Яму патрабуюцца паступовыя трэніроўкі. Невялікія дыстанцыі — вялікія — хутчэй — павольней — і толькі тады ёсць шанец на вынік.
Новы дэкрэт аб ПВТ — гэта дэкрэт не пра льготы і не пра прывілеі «за кошт іншых». Гэта дэкрэт пра зняцце абмежаванняў, якія не даюць далей развівацца IT у Беларусі. Дэкрэт не прадугледжвае новых падатковых ільгот. Дэкрэт можна разглядаць як «тэст на дэбюракратызацыю». Пасля зняцця часткі кантрольных функцый сфера працягне працаваць і развівацца больш актыўнымі тэмпамі. Пасля паспяховай «здачы тэсту», цалкам верагодна, падыходы па зняцці абмежаванняў будуць распаўсюджаны на астатнюю эканоміку.
Сяргей Чалы не верыць, што ў выніку паспяховасці эксперыменту ПВТ 2.0 спецыяльныя ўмовы будуць перанесены на астатнюю эканоміку, паколькі «раней нічога падобнага не адбывалася». Гэта яго права — не верыць. Але з фактычнага боку эксперт не мае рацыі. Калі з'явіўся ПВТ (2005), была ўведзеная плоская стаўка падаходнага падатку для работнікаў кампаній ПВТ. Тады ж у краіне дзейнічала прагрэсіўная шкала падаходнага падатку, якая прадугледжвала стаўку падаходнага падатку да 30%. Гэтая стаўка была адменена са студзеня 2009 года на карысць плоскай стаўкі. Таксама на момант з'яўлення ПВТ у краіне не было максімальных межаў адлічэнняў у ФСАН. Пасля з'яўлення рэжыму ПВТ яны з'явіліся ў маштабах краіны — з 1 студзеня 2009 года. Не ўсе памятаюць, але гэта так.
Гісторыя з наяўнасцю палітычных абмежаванняў — гэта зусім не выключна наша, беларуская, гісторыя. Так — усюды. Марк Цукерберг сустракаўся з Абамай і прапаноўваў яму правесці некаторыя рэформы. Пасля сустрэчы Цукерберг сказаў: «Не ўражаны», бо на ўсе прапановы Цукерберга Абама адказваў, што гэта не пройдзе праз рэспубліканцаў, супраць гэтага выступаюць лабісты і г.д.
Таксама рэкамендую экспертам, якія крытыкуюць праект дэкрэта па прычыне таго, што ён не вырашае адразу ўсе праблемы, якія ёсць у краіне, паглядзець гэты ролік (даю спасылку на беларускі пераклад, але лепш глядзець у арыгінале).
У сухім астатку: у выпадку пазітыўнага досведу ідэі, закладзеныя ў дэкрэце, будуць мець большы шанец на тое, каб быць распаўсюджаныя ва ўсёй краіне. Гісторыя поўная прыкладаў, якія пацвярджаюць гэта (падаходны падатак і ФСАН).
3. Аб канібалізме сярод айцішнікаў
Сяргей Чалы кажа пра тое, што паспяховая сфера IT будзе канібалізаваць эканоміку краіны ў іншых частках. Гэта не так.
92% ПВТ — гэта экспарт. Рынак IT — гэта не Беларусь, а свет. Калі мы даем ільготы, каб дапамагаць свайму экспарту IT, — то мы развіваем свой экспарт за кошт урону экспарту і эканомікам іншых краін — і ніяк не сваёй. Дакладна гэтак жа Еўрасаюз дапамагае Airbus. Калі ў выніку стварэння спецыяльных умоў беларускія IT-кампаніі змогуць «канібалізаваць» канкурэнтаў з Індыі, Заходняй Еўропы ці ЗША, можна толькі парадавацца.
Сяргей Чалы не гаворыць пра іншую праблему — нашу эканоміку ўжо даўно і паспяхова «канібалізуюць» IT-кампаніі іншых краін, але з гэтым мы нічога зрабіць не можам, бо гэта адлюстраванне глабальнага трэнду.
Адзіны рэсурс, за які беларускае IT канкуруе з астатняй эканомікай, — гэта таленты. IT стварае новыя працоўныя месцы з больш высокім заробкам. Ёсць ператок супрацоўнікаў у IT з іншых сфер — і гэта выдатна. Ільготы тут не маюць вялікага значэння, паколькі сярэдняя заработная плата па IT і ў сярэднім па краіне адрозніваецца ў 5 разоў (2000 даляраў супраць 400). Тут гаворка ідзе пра больш высокую эфектыўнасць працы IT-спецыялістаў. Спецыяліст абярэ кампанію, дзе ён будзе больш эфектыўны і дзе яму прапануюць вышэйшы заробак. Гэта ёсць сутнасць рынкавай эканомікі. ПВТ канкуруе за беларускіх спецыялістаў з замежнымі кампаніямі. Наяўнасць ПВТ спыняе міграцыі чалавечага патэнцыялу за мяжу, спыняе «ўцечку мазгоў».
У сухім астатку: «канібалізму» беларускай эканомікі з боку ПВТ няма. Ёсць развіццё эканамічнага асяроддзя нашай краіны. Калі беларускія айцішнікі, каго і «з'ядуць», узброіўшыся дэкрэтам, — дык толькі замежныя кампаніі, якія працуюць на сусветных рынках.
4. Аб беспілотніках, якія «паляцяць»
Сяргей Чалы адзначае, што падчас выкарыстання беспілотнага аўтамабіля ў «змяшаным рэжыме» рызыка аварыі павышаецца, бо чалавеку патрэбен час для таго, каб «перахапіць» кіраванне ў аўтапілота і што чалавек адвыкне кіраваць машынай.
Крытыку беспілотнага транспарту зараз можна параўнаць з крытыкай аўтамабіляў, якія толькі што з'явіліся, у той час як усе ездзілі на конях. Калі з'явіліся першыя аўтамабілі, там па правілах павінен быў чалавек ісці з чырвоным сцяжком перад машынай і крычаць. І нічога — цяпер нармальна ўсё.
Тэхналогіі беспілотнага кіравання знаходзяцца на этапе бурнага развіцця. Беспілотнікі развіваюць Tesla, Apple, Baidu, Google, UBER, AUDI. Тэхналогія, якую крытыкуюць цяпер, не з'яўляецца канчатковым вынікам — гэта адзін з этапаў, які набліжае чалавецтва да беспілотнага транспарту. Сістэма павінна навучыцца.
Вылучаюць 6 узроўняў беспілотных аўтамабіляў: 0 — гэта сістэма круіз-кантролю, наяўная сёння практычна ва ўсіх аўтамабілях, 5 — цалкам аўтаномная сістэма, у якой чалавек задае толькі канчатковы пункт шляху. Цяпер тэхналогіі вытворчасці серыйных аўтамабіляў знаходзяцца на ўзроўні 3, калі аўтамабіль мае пэўныя рэжымы, у якіх ён бярэ ўвесь працэс кіравання на сябе, але кіроўца ў любы момант можа ўзяць кантроль над транспартным сродкам у свае рукі.
Крытыка бягучага стану тэхналогій беспілотнага транспарту падобна крытыцы праекта дэкрэта, які не вырашае разам усё праблемы ў краіне.
Да прыкладу, беспілотным сістэмам у самалётах ужо шмат гадоў. І ўжо цяпер яны могуць забяспечваць палёт ад пачатку і да канца, забяспечваючы бяспеку на найвышэйшым узроўні. Знаходжанне пілотаў у кабіне шмат у чым абумоўліваецца неабходнасцю забеспячэння спакою і псіхалагічнага камфорту пасажыраў.
Так і часовая наяўнасць кіроўцы за рулём беспілотніка, які едзе сам, — абавязковая частка эвалюцыі.
У сухім астатку: беспілотнікі развіваюцца эвалюцыйна і рана ці позна будуць ездзіць усюды. Імгненнага пераходу з бягучага стану ў стан беспілотнікаў 5-га ўзроўню не будзе. Менавіта таму існуюць іх ўзроўні, і дэкрэт добры крок да будучыні аўтамабіляў.
5. Аб крыптавалютах, блокчэйне і Нацбанку: не зразумеў, але сказаў
Сяргей Чалы лічыць крыптавалюты бурбалкай у сусветным маштабе, параўнальным з МММ або «Властеліной» з 90-х.
Ёсць аб'ектыўная рэальнасць — напрыклад, стаіць стол. Ёсць суб'ектыўная рэальнасць — напрыклад, мне не падабаецца, што перадачы Чалага часта зацягнуты і невыразныя — але гэта асаблівасць майго адчування, ёсць адчуванні іншых, якія могуць адрознівацца. А ёсць інтэрсуб'ектыўная рэальнасць — тое, што існуе ў калектыўнай свядомасці. Напрыклад, грошы, юрыдычныя асобы, каштоўныя паперы. Як звычайных грошай, так і крыптавалют не існуе ў аб'ектыўнай рэальнасці. Гэта прадукт нашай інтэрсуб'ектыўнай рэальнасці. Менавіта здольнасць людзей да стварэння такога роду аб'ектаў і адрознівае нас ад жывёл. У гэтым сэнсе і крыптавалюты, і звычайныя грошы бясспрэчна падобныя.
Рэгуляванне крыптавалют у дэкрэце не «даніна модзе», а адлюстраванне бягучага стану рынку (інтэрсуб'ектыўная рэальнасці). Блокчэйн і крыптавалюты з'яўляюцца адным з асноўных трэндаў у свеце IT, нароўні са штучным інтэлектам, камп'ютарным зрокам і інтэрнэтам рэчаў.
Крыптавалюты і тэхналогіі блокчэйна патрабуюць легалізацыі. Адсутнасць гэтага ў дэкрэце сведчыла б аб недастатковай яго прапрацоўцы. Тым не менш тэхналогіі блокчэйна знаходзяцца ў самым пачатку шляху і будуць развівацца. Але гэта не значыць, што трэба чакаць, калі ўжо ўсё здарыцца. Адмаўленне неабходнасці гэта ўзаконіць параўнальна з адмаўленнем існавання Інтэрнэту ў пачатку 90-х.
Сяргей Чалы адзначае, што «праблема блокчэйна — гэта хуткасць апрацоўкі інфармацыі, блокчэйн сістэма не падыходзіць для буйных дадаткаў, паколькі здольная апрацоўваць 7 аперацый у секунду, што ў 25 000 разоў менш, чым Фэйсбук, які апрацоўвае 175 000 аперацый у секунду».
Варта сказаць, што ў дадзенай тэзе Чалы змешвае паняцце throughput і latency. Latency — гэта колькі пройдзе часу паміж паступленнем запыту і атрыманнем выніку апрацоўкі. Throughput - прадукцыйнасць. Але ніхто не замінае ў блокчейн-сістэме апрацоўваць запыты паралельна. Мільён запытаў могуць апрацоўвацца паралельна. Нават калі кожны запыт будзе апрацоўвацца 10 секунд, атрымаем throughput за 100 000 запытаў у секунду.
Больш за тое, блокчэйн-сістэмы развіваюцца, і мы бачым пераход у многіх сістэмах ад прынцыпу proof of work да proof of stake. Гэта таксама спрыяе зніжэнню энерга і часавых выдаткаў на апрацоўку інфармацыі ў сістэмах. Вялікія сістэмы заўсёды выйграюць за кошт дэцэнтралізацыі і паралелізму.
Сяргей Чалы крытыкуе сістэму блокчэйна, грубейшым чынам называючы блокчэйн Нацбанка «пакладзеным», бо прапанаваная сістэма не гарызантальная, а іерархічная. У прыватнасці, эксперт адзначаў, што Нацбанкам прызначаны адміністратар сістэмы блокчэйна і вызначаны правы ўладальнікаў вузлоў сеткі.
Гэтыя заявы, як і адсутнасць разумення розніцы паміж throughput і latency, яшчэ раз пацвярджае адсутнасць разумення ў эксперта тэхналогіі блокчэйна. Па-добраму, за такія абвінавачванні трэба прасіць прабачэнні. Па-першае, наяўнасць адміністратара сеткі не супярэчыць ідэі гарызантальнай самарэгуляванай арганізацыі ўладальнікаў нодаў. Свае адміністратары ёсць у такіх гарызантальных структурах, як Вікіпедыя. Нават у Інтэрнэце ёсць арганізацыя ICANN, якая адказвае за каардынацыю і падтрымку баз дадзеных у сетцы Інтэрнэт. Нацбанк жа наўпрост паказвае, што ўсе ўладальнікі вузлоў (нодаў) маюць роўныя правы.
Па-другое, крытыка ў дачыненні да колькасці ўдзельнікаў сеткі таксама заўчасная. Любая сетка пачынаецца са злучэння двух вузлоў і далей развіваецца. У біткоіне першапачаткова таксама не было 20 мільёнаў нодаў, як цяпер. Па меры дадавання новых функцый уладальнікамі нодаў змогуць быць не толькі банкі. Блокчэйн, анансаваны Нацбанкам, развіваецца, што можна толькі вітаць. Крытыка гэтага зноў жа ігнаруе той факт, што любыя змены паэтапныя.
У сухім астатку: крыптавалюты і блокчэйн — гэта наймагутнейшы трэнд, параўнальны са з'яўленнем Інтэрнэту. Абнаўленне заканадаўства ў дадзеным выпадку — абавязковая частка працы любой юрысдыкцыі, якая хоча мадэрнізаваць IT-рэгуляванне.
6. Пра што Сяргей Чалы не сказаў. А варта было б
Сяргей Чалы сказаў шмат пра што, але не сказаў пра самае галоўнае.
Надыходзіць стагоддзе тэхналогій. Ва ўсім свеце назіраецца глабальны трэнд — IT у сілу большай эфектыўнасці забіраюць рынкі, бізнэсы, працоўныя месцы ў традыцыйных кампаній.
UBER — забірае рынак у традыцыйных таксістаў, AMAZON і ALIBABA — забіраюць рынак у рытэйла (суадносіны капіталізацыі Amazon і традыцыйных сусветных гандлёвых сетак у адным графіку — тут).
Google і Facebook забралі сабе асноўную частку сусветных рэкламных бюджэтаў. Сумесна кампаніі чакаюць выручку больш за 100 мільярдаў даляраў па выніках 2017 года.
Інтэрнэт, мабільны банкінг, фінансавыя дадаткі, аплатныя дадаткі, краўдфандынгавыя пляцоўкі забіраюць бізнэс у традыцыйных банкаў, прапаноўваючы доступ да больш зручных плацежным сродкаў і больш хуткаму і таннаму фінансаванню.
Усё гэта прыводзіць да скарачэння працоўных месцаў у кампаніях з традыцыйнай эканомікай і з'яўлення новых працоўных месцаў у IT-кампаніях. Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп у мэтах захавання занятасці грамадзян ЗША прапанаваў пабудаваць сцяну на мяжы з Мексікай. Мэта дасягнута не будзе. Для захавання працоўных месцаў яму варта было абнесці сцяной Сіліконавую даліну, каб новыя тэхналогіі адтуль не траплялі ў астатні свет і не знішчалі працоўныя месцы.
Мы, у Беларусі, таксама бачым вынікі гэтага трэнду, але не ўсё пакуль разумеюць, з чым даводзіцца мець справу. На гэтую тэму выказаўся і Герман Грэф у сваім выступе на эканамічным форуме. Усё сказанае ім пра Расею дастасавальна і да нашай краіны.
Беларусь у любым выпадку атрымае негатыўны вынік гэтага трэнду — і ўжо атрымлівае, проста мы пакуль гэтага не бачым. Хтосьці страціў працу, камусьці зменшылі заробак. Мы бачым асобныя праявы і схільныя шукаць простыя адказы на гэтыя складаныя пытанні. Замежныя IT-карпарацыі і бізнэсы ўжо цяпер забіраюць працоўныя месцы ў нашай краіне і нашы традыцыйныя рынкі. У будучыні гэты працэс будзе толькі нарастаць. Кажучы мовай Сяргея Чалага, нашу эканоміку ўжо «канібалізуюць» міжнародныя IT-кампаніі.
Кіеў не падтрымліваў сваю IT-галіну, мы не зможам удзельнічаць у гэтым глабальным трэндзе як «суб'ект», а будзем, на жаль, толькі «аб'ектам». Перафразуючы вядомую прымаўку, хто не «корміць» свае IT-кампаніі — «корміць» чужыя.
У сухім астатку: ідэя мадэрнізацыі ІТ-заканадаўства — гэта падрыхтоўка да будучыні. Гэта будучыня будзе вельмі моцна адрознівацца ад усіх папярэдніх парадыгмаў, якія мы бачылі ў гісторыі раней.
Замест заключэння
Гэтая гісторыя пачалася каля 10 тысяч гадоў таму. Ля берагоў Аўстраліі былі дзве выспы — Папо і Какату. На кожнай жылі абарыгены і займаліся земляробствам. Тэхналогіі вырошчвання таго часу дазвалялі аднаму абарыгену атрымліваць роўна столькі ўраджаю, каб пракарміць сябе і сваю сям'ю. Неяк абарыгены Мамба і Самба з розных астравоў, незалежна адзін ад аднаго, змянілі тэхналогію вырошчвання і вырасцілі трохі больш пшаніцы, чым раней. На выспе Папо суседзі, ахопленыя зайздрасцю, вырашылі, што Мамба начараваў сабе большы ўраджай, забралі ў яго пшаніцу, зямлю, а самога Мамба з'елі ў навуку іншым. У будучыні на востраве Папо, калі ў людзей нешта атрымлівалася лепш, чым у іншых, яны аддавалі перавагу хаваць або знішчаць ўраджай, а не дзяліцца сваімі дасягненнямі. На выспе Какату, наадварот, людзі ўзрадаваліся поспеху Самба і пачалі вучыцца ў яго тэхналогіі вырошчвання і хутка ўраджайнасць павялічылася ва ўсёй выспы. Прайшло 10 000 гадоў. Супляменнікі Самба рассяліліся па ўсёй планеце, стварылі новыя дзяржавы, ААН і запусцілі ракеты ў космас. Людзі ж, якія калісьці зжэрлі Мамба, да гэтага часу апрацоўваюць матыкамі зямлю і ўважліва назіраюць за ўраджаем сваіх суседзяў па ўчастках.
Адным з самых разбуральных чалавечых пачуццяў, якія тармозяць прагрэс, з'яўляецца зайздрасць. Зайздрасць — гэта «чыстае зло». Зайздрасць ёсць поўная супрацьлегласць каханню. Калі мы любім, мы жывём, калі іншаму чалавеку добра. Калі мы зайздросцім, нам добра, калі іншаму чалавеку дрэнна. Зайздрасць мінімальная паміж сацыяльна далёкімі адзін ад аднаго людзьмі. Наадварот, чым меншая адлегласць паміж людзьмі — тым мацнейшая зайздрасць. Таксіст не зайздросціць прафесару ўніверсітэта або рок-зорцы, але зайздросціць іншаму таксісту, прычым з-за нейкай дробязі — з-за лепшых дыскаў на колах або магнітолы.
Жыццё — гэта заўсёды разнастайнасць. Калі мы жывем — мы ўсе розныя. Калі мы паміраем — мы ўсе аднолькавыя. Аднастайнасць — гэта смерць. Імкненне да памяншэння разнастайнасці ёсць імкненне да смерці. Калі мы не хочам новага дэкрэта — гэта значыць, што нам бліжэйшы шлях племені Папо. Праціўнікам дэкрэта хочацца пажадаць пастарацца выкараніць у сабе зло (зайздрасць) і палюбіць жыццё — ва ўсёй яго разнастайнасці. Давайце дазволім «абарыгенам Самба» ў асобе IT-індустрыі зрабіць наступны крок наперад, каб даць краіне шанец на адэкватную рэакцыю на будучыя выклікі часу.
Мяркую, што кожны, хто хоча дапамагчы ў гэтай справе не пустымі размовамі, а рэальнай справай, можа напісаць ліст з дэталёвымі апісаннем сваіх думак у ПВТ на [email protected]. Калі хтосьці захоча зрабіць ліст публічным, я думаю, яго з задавальненнем надрукуюць электронныя медыя.