На тэрыторыі Спаса-Еўфрасіннеўскага манастыра ў Полацку знойдзены фрагмент будаўнічага чарцяжа, які зроблены, як мяркуюць, на мяжы XI—XII стагоддзяў, паведамляе сайт манастыра.
Работы на месцы храма-пахавальні вядуцца пад кіраўніцтвам Дзяніса Дука, доктара гістарычных навук, прафесара, прарэктара па вучэбнай рабоце Полацкага дзяржаўнага універсітэта. Артэфакт знайшла студэнтка 3-га курса гісторыка-філалагічнага факультэта.
На думку спецыялістаў, чарцёж быў зроблены пісалам на сырой гліне, пасля чаго яна была абпалена.
Малюнак мае правільныя прапорцыі памераў будынка, адлюстроўвае таўшчыню сцен і іншыя выразна прамаляваныя дэталі.
План выкананы так, быццам гэта чарцёж сучаснага архітэктара.
На думку навукоўцаў, малюнак зроблены высокакваліфікаваным майстрам, які, магчыма, і кіраваў будаўніцтвам храма-пахавальні.
Мяркуюць, што плінфа канца XI — пачатку XII стагоддзя з поўным малюнкам плана была не меншай за 30 см.
Дадзеная знаходка адкрывае зусім невядомы бок дзейнасці і творчасці будаўнікоў у канцы XI — пачатку XII ст., Таму што да гэтага часу не захавалася ні аднаго чарцяжа XII ст. Археолагі сумняваліся, ці карысталіся наогул чарцяжамі будаўнікі.
Таму знаходка можа лічыцца сенсацыйнай: упершыню за ўсю гісторыю вывучэння архітэктуры Старажытнай Русі ў руках навукоўцаў, відаць, апынуўся сапраўдны прафесійны архітэктурны чарцёж.
Раней знойдзеныя малюнкі мелі схематычны характар, як, напрыклад, пры археалагічных раскопках падмуркаў Дзесяціннай царквы.
«Самыя раннія з вядомых на сёння сярэднявечных чарцяжоў тычацца канца XIII ст., Візантыйскіх чарцяжоў нават не захавалася, ёсць толькі іх апісанні+», — распавядае Яўген Торшын, старшы навуковы супрацоўнік Дзяржаўнага Эрмітажа (Санкт-Пецярбург, Расія).
«Лічылася, што чарцяжы з'явіліся на тэрыторыі Беларусі толькі ў XVI ст., а знаходка гэта абвяргае», — сцвярджае Аляксандр Салаўёў, вядучы навуковы супрацоўнік навукова-рэстаўрацыйнага аддзела Полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка.
Частка манастыра, на якой быў знойдзены унікальны артэфакт, раней была шматкроць даследаваная археалагічнымі экспедыцыямі:
— Цэлыя брыгады капалі на гэтым месцы, але выявілі чарцёж толькі цяпер! — здзіўляюцца спецыялісты.
Храм-пахавальня канца XI — пачатку XII стагоддзя на тэрыторыі сучаснага Спаса-Еўфрасіннеўскага манастыра, на думку навукоўцаў, быў узведзены па чарцяжы, малюнак якога знойдзены на плінфе. Раскопкі гэтага старажытнага помніка архітэктуры вяліся неаднаразова. Падчас іх правядзення знойдзеныя рэшткі вялікага трохнефавага сабора, да якога з захаду, поўдня і поўначы прымыкалі галерэі. Сцены асноўнага аб'ёму храма і галерэй складзеныя з плінфы ў тэхніцы муроўкі «са схаваным радам», як ў Полацкім Сафійскім саборы. Кожны другі рад ўтопліваўся на невялікую глыбіню адносна верхняга і ніжняга. Ніша, якая ўтваралася, запаўнялася вапняковым растворам з цагляным крошывам (цамянкай). Такі спосаб кладкі надаваў будынку маляўнічы выгляд.
На месцы раскопу храма-пахавальні былі знойдзеныя ў вялікай колькасці смальта і маёлікавыя пліткі розных колераў.
На невялікім участку заходняй галерэі захавалася першапачатковая падлога, дэкараваная маёлікавыя пліткамі і мазаікай з каштоўнай рознакаляровай смальты. У шурфах былі знойдзеныя часткі сцен паўночнай і паўднёвай галерэі. На жаль, археолагам так і не ўдалося выявіць алтарную частку храма.
Каментары