«Выйшаў сейбіт на нівы свая...» — думаю штораз пра дворнікаў, якія ад душы засяваюць першы лёд пяском. Быў бы ў мяне маленькі брацік, можна было б расказаць, што з гэтага насеньня ўзыходзяць гарадзкія будынкі. Але ў мяне няма браціка, і я ведаю: з марожанага пяску вырастаюць гарадзкія эльфы.
Дзе ў шкляных шарах сьпеюць электрычныя семкі, дзе аранжавыя выпарэньні вулак падымаюцца ад чорнага асфальту ў фіялетавае неба між слупоў каштанаў, што спляліся са стваламі ліхтарняў, — там, калі ты станеш у цёмным дворыку тварам да праспэкту, то абавязкова ўбачыш яго — нэонавае дыханьне майго гораду.
Яно мяне атруціла. Вібруе аконнае шкло а палове ночы. Чуеш? Гэта растуць абсечаныя пальцы дрэваў ды цагляныя рыфы дамоў. Абдымі мяне, не пусьці. Яно ўцягвае мяне ў сябе, я не хачу, каб яно дыхала мною.
Электрычны агонь ліхтарняў не растапляе ледзяных крышталікавых матылёў, але абпальвае крылы начным сьняжынкам. Зімовыя сьвятлафоры выдыхаюць каляровую пару. Зьвіняць тралейбусныя драты, хоць транспарт даўно ня ходзіць. У нэонавым дыханьні гораду гушкаюцца гарадзкія эльфы.
— Як пачуваесься? — пытаецца Недапанк Гоблін.
— Пачуваюся — крышталёвай вазай! Якую выставілі на гаўбец. Спачатку ў мяне натрэсла лісьця, зараз — сьнег!.. Мне празрыста-празрыста! І сьняжынкі падаюць на самае дно, на самае дно мяне!
Міра — з гарадзкіх эльфаў. Гэта лёгка пазнаць па кароткіх фіялетавых валасах вожыкам, троху даўжэйшай спадніцы з шыкоўным скураным пасам ды сапраўдным завостраным кордам на ім і даўжэзных ботах з заклёпкамі.
— Што рабіцьмеш сёньня? — закахана пытаецца Гоблін.
— Шукацьму вочы сьцяны. Ну, вушы ў сьценаў ёсьць, значыць, шукацьму вочы.
Яны ідуць у пераход, садзяцца на кукішкі да сьцяны й чакаюць Эўку. Эўку, якая ў футры й белым фартушку зьбірае грошы «на православное просвещение». Міра вітальна ўзмахвае кордам, Недапанк Гоблін уздымае джынсавую пальчатку з абрэзанымі пальцамі. Эўка ўсьміхаецца. Га! Яна насамрэч радая іх бачыць!
Міра расказвала б гэтую гісторыю так. Па дарозе са школы чалавечых ёлупняў (дзе я вучуся засяроджвацца ў нірване, не зважаючы на вонкавыя раздражняльнікі) у падземных калідорах, як заўсёды, забітых зданямі, што пруць празь цябе, нібыта й ты бясплотны, — я заўважыла двух п’яных оркаў, якія чапляліся да… я не разгледзела, да якога віду (людзей, эльфаў, зданяў…) належыць паненка. Хоць жыцьцё сьмяротных толькі трохі даўжэйшае за ўзмах крылаў начнога мятліка, парушаць яго гармонію… Карацей, Гоблін пачуў баявы крык Міры, убачыў, якая яна каляровая й тоненькая ў прыцемках пераходу, нібы карцінка зь японскага анімэ… П’яныя боўдзілы, што пераконвалі Эўку пазычыць грошай са скарбонкі, утаропіліся ў бліскучы Мірчын корд. Ну, тут і падышоў Гоблін, сказаў ім… што належала (…паганая орская гаворка — прашыпела Міра), боўдзілы звалілі…
Давялося знаёміцца.
Не, ён не ралявік. Не, ён ня супраць ралевікоў. Не, ён дакладна ня эльф. Не праваслаўны. Не праваслаўны эльф. Не, калі б ты згаліла валасы, а пад імі — шышакі, а вушы такімі лапырамі, цябе не назвалі б эльфам, толькі Гоблінам. Так, Эўку трэба правесьці. «Дзякуй, я сама…» Так, я пачакаю.
Міра й Гоблін сьпявалі ў пераходзе. Гэта было жахліва. Гэта было сьмешна. Грошы аддалі Эўцы. Толькі набылі піва. Стаміліся.
— Ад таго, што ў брук утапталі лісьце сотняў восеняў, ён ня стаў мякчэйшым, — кажа Міра.
— А ты стала б, каб у цябе ўтаптвалі лісьце?..
— Я стала б жорсткай…
— А ён рассыпаецца…
— Дык гэта ж ад абцасаў, не ад лісьця!
— Як дарэчна, што брук, і лісьце, і абцасы — анічога не адчуваюць, — пасьміхаецца Гоблін.
— Як недарэчна, што за іх адчуваю я!
Ну вядома, Эўцы больш пасуе першае імя. Дэльаран. Эльфійка (выгукнула Міра). Узбэчка (паправіла Эўка). Яна мала размаўляе, яна слухае. (А табе не патрапіць, што ты з намі? — Мяне бацюшка дабраславіў… — Ну ў цябе й бацюшка! — А мо ён са страчанага эльфійскага калена?..) Але ўжо ўсе ведаюць, што маленькая Эва жыла ў горным Эдэме, які нейк сутоньнем перакінуўся ў Пекла. Яе выправілі да стрыечнай бабулі, сюды, дзе яна й білася ва ўспамінах, як мятлік між шыбамі, — што пісаць на паштоўках ДАДОМУ: Эдэм ці Пекла. А калі бабуля памерла, здаецца, так і не заўважыўшы мятліка ў шыбах, і знайшліся яе ўнукі, суседка прапанавала Эўцы прытулак пры царкве й імя Эўка.
У Эўчыным сьвеце гэты гарадзкі гул б’ецца аб царкоўны ганак. Цябе абступаюць і вядуць сьвятыя з фрэсак — і калі падымеш вочы, убачыш: ты стаў на самае дно сусьвету. На розных яго паверхах праведнікі між рыштаваньняў вітаюць стварэньне Зямлі. Словы пахнуць сьвежай фарбай. (А сьвятыя, як дзеці, выглядаюць у акенцы, прыклаўшы рукі да ўнутранай паверхні абразоў!) У трапяткім дыханьні сьвечак струменяцца твары жывыя й маляваныя, тыя, што застылі ў мядовым бурштыне, у сотах німбаў. Гусьцее мядзьвянае золата, і на вуснах Эўкі — кроплі салодкай вечнасьці.
Вось гэтага Гоблінавы бацькі Эўцы дараваць ня могуць — аёй! — яна адмовілася ад Радзімы. Гоблін сказаў ім: а што, так складана адмовіцца ад Пекла? Ну і сам патрапіў у такі Чысьцец!.. Нібыта ўжо даўно прадаў і тату, і маму, і аднаклясьнікаў з нацыянальнай гімназіі, і дзядулю, і сваю няісную Радзіму, бытта яе хтось купляе, няісную…
Калі б Міра апраналася трохі… інакш (сказала мама). Калі б Эўка хоць бы размаўляла па-нашаму (скрывіўся тата). У цябе хоць ёсьць сябры-хлопцы (схамянуўся дзед)?
Міра размаўляе — па-іхняму… Яна так і сказала аднойчы на ўроку ў школе ёлупняў: гэтая мова — эльфійская, і ў вашу арганізацыю я не пайду, бо мы, эльфы… (Настаўніца паклікала дырэктара. Дырэктар паклікаў Мірчыну маці. Мірчына маці запрасіла дырэктара на каву… Дырэктар паклікаў настаўніцу…) …І Міра засталася ў школе афіцыйнай эльфійкай.
А Гоблін ня стаў тлумачыць бацькам, што эльфійская мова ўваходзіць у гульню, што несьмяротных эльфаў не турбуюць праблемы сьмяротных ёлупняў, што Міру ніхто ніколі ня ўбачыць на пляцы, бо эльфы хоць і гуляюць, ды не прайграюць, а ён, ідыёт Гоблін, ізноў пацягнецца туды сьцьвярджаць мужнасьць без надзеі на перамогу… за ручку з мамай (каб не забралі злыя міліцыянты).
Дзядуля Гобліна змагаўся за незалежнасьць, бацькі Гобліна змагаліся за незалежнасьць (таму яны й пабраліся, таму й нарадзілі Гобліна, згубіўшы недзе па дарозе змаганьня сваю любоў: сёньня яны нават не глядзяць адно аднаму ў вочы, бо ня могуць бачыць, ня хочуць верыць у паразу недакаханьня), цяперака Гоблін мусіць біць тое залатое яечка (знутры?). А ён ня хоча.
Яго прыпляснула тым чорным квадратам пляцу. Чорным квадратам страху з чорнымі ж фігуркамі ў скуранках па пэрымэтры (яны маюць рацыі, а мы ня маем). Гоблін ня хоча быць нацыяналістам, ня хоча гадаваць нацыяналіста, ня хоча вучыцца нелюбові. Ён хоча быць панкам. Ён хоча да Міры й Эўкі, таму што яны жывыя й каляровыя. Ён хоча піва.
— Што новага?
— Учора якая зьліва! Між буйкоў ліхтароў ледзь дагнала Ноеў аўтобус! Уяўляеш — на воглых крэслах дрэмлюць залюляныя стомай зьвяры, і толькі мне да пары няма пачвары. Зьнічка шаснула ля самага твару — па той бок шкла — Ноеў недапалак. Ной кіруе да іншай зоркі — адной зь пяці, што на этыкетцы над Араратам. А мне ўсё сьвярбіць пытаньне: што сказаць кантралёру — у мяне ж ні квітка, ні пары. «Таварыш, панімаеця, патоп. А што калі за дажджом, на зялёным пагорку, хтось чакае мяне з парасонам. Уявіце ягоную пысу, калі аўтобус прыедзе, а мяне няма».
«Я чакаў бы цябе з парасонам», — хацеў сказаць Гоблін, але ненатуральна вялікія, анімэшныя вочы Міры глядзелі не на яго, міма.
Таму што ў клюбе паляцеў комп. Да каханай, у электронны вырай. Маці не дала спадніцу на новы эльфійскі строй. Дырэктар чырванее, калі Міра праходзіць побач. А яшчэ ёй не падабаецца сцэнар гульні. Клюбнікаў да халеры, эльфаў — няма. І той хлопчык — такі мілы, думала — эльф, добра, што ён сам усё зразумеў. Калі эльфійка пакахае гобліна… во гэта будзе сцэнар. Яны, ёлупні, не зразумелі, хоць — ге-ге — «оркі» ажывіліся!.. Дый не пацягнеш у клюб Гобліна й Эўку — яны сапраўдныя, а тыя — цьфу! — плястылінавыя.
— Ведаеш, што такое палімпсэст? — пытаецца Гоблін.
— Ыгы, праходзілі, — буркае Мірка.
— Сьляды на брудзе — калі здымаць адбіткі ўсіх, хто прайшоў за дзень…
— …атрымаеш набор падэшваў.
— А адбіткі твараў, якія міма, штохвілю?.. Яны адлюстроўваюцца на табе, вось бы іх зьняць!
— Людзей усё адно ня ўбачыш, а анёлы, — Міра хіснула на Эўку, — сьлядоў не пакідаюць.
Зь цёмнага дворыку можна ўбачыць нэонавае дыханьне гораду. Самае складанае — убачыць анёлаў. Калі гадзінамі стаіш у пераходзе й больш ня можаш ні чытаць, ні маліцца… і абрастаеш іхнімі адбіткамі, пражываеш чужыя імгненьні …матузок, мабільнік, пудранка, яцябеколькічакала… недапалкі абарваных дыялёгаў… ведаеце, за кожным крочыць анёлак, а я ня бачу… разводы ў гразюцы — сьляды крылаў?.. Я згубілася ў чужых тварах: гэта я — я сыходжу — утрымай мяне зараз! Прыбой цягніка мэтро прыносіць новых мяне, і я танчу на паверхні елачнага шарыка — у перакуленым дэфармаваным шкляным сьвеце вечнага пераходу (на сьвяточным стале паміж гадамі).
і раптам за два крокі як той выбух пад вокнамі хаты паўзабытая мова пасьміхаецца мне ў вочы маімі вачыма й гэтае татава ўлюбёнае слоўца й як цябе клічуць красуня й кідае ў скарбонку скамячаную паперку й твой язык нібы абуў замалыя чаравікі й пракульгаў адно Эва добраславі Божа (Гоблін, ты ведаеш: гэта здрада ці вернасьць?) і малітва за жывых і малітва за памерлых верую памажы майму нявер’ю й у малітвах тыя самыя імёны
* * *
Я думаю, Гоблін не вінаваты, ён проста праглынуў атрутную сьняжынку. Ён ня ведаў, што нельга запіваць гэты горад півам.
Інакш бы ён ніколі не сказаў Міры, што эльфы — сьмяротныя, аднойчы яны робяцца пераходнымі зданямі й пруць празь цябе — і ад кожнага сьмярдзіць дохлым эльфам, як ад Гоблінавых бацькоў, — і Міра хутка абрасьце чужымі адбіткамі, а калі пачне здымаць іх лушпінка за лушпінкай, скурка за скуркай — то знойдзе там яшчэ аднаго дохлага эльфа. Гэта, пэўна, Гоблін надыхаўся хваробнымі нэонавымі выпарэньнямі: таму ён сказаў Эўцы, што яна — скамянелы мятлік у мёртвым бурштыне, што ёй ня вылузнуцца, бо яе вера — толькі ролевая гульня, а яму, Гобліну, гуляць абрыдла…
Ён яшчэ шмат сказаў бы, але ж… гэтае ўсёдараваньне ў празрыста-чорных Эўчыных сьлязінах… Ды гэтыя акварэльныя вочы Міры, што больш ня бачаць сьмяротнага ёлупня Гобліна, бо ўзіраюцца ў цямрэчу новага Ліхалесься.
Гоблін пабег, штурхаючы мінакоў, усьведамляючы, што раз яны не бясплотныя, значыць, ён стаў часткай іх сьвету. Ён думаў, што заўтра зможа прыдумаць гісторыю сабе ў апраўданьне… але Эўкі й Міры ў пераходзе больш ня будзе. Дома ён выхапіў з шафы вялікую дзядулеву крышталёвую вазу й некалькі разоў кінуў на падлогу. Але яна не разьбілася, адляцеў толькі малы аскепак, і бясьсілы Гоблін паставіў вазу на месца, адвярнуўшы пабітым месцам у цень…
Сонца лізнула маю шыбу й прымерзла. Так да самай каляднай адлігі: у мяне на акне — язык сонца, а над табою — сонца нямое.
Не пусьці мяне. Я ўздых майго Бога («…І дзьмухнуў у твар чалавеку дыханьнем жыцьця…»), у якога патрэба — дыхаць людзьмі. Таму гэта так важна — утрымай мяне — каб мой атрутны горад ня дыхаў мною зноў. Бо я згублюся між людзей-іскрыпак, людзей-смыкоў, людзей-там-тамаў, людзей-арфаў, людзей-дудак, людзей-сьвісткоў… Я буду зноў зазіраць у твары, шукаючы…
Як добра, што туды нельга вярнуцца. Хтосьці новы блукае ў зарасьніках лядзяных пальмавых галінаў тралейбуснага шкла. Якая палёгка, што я не вярнуся туды. Мне не давядзецца адвярнуцца, праходзячы паўз Эўку, не павітацца, сутыкнуўшыся з Гоблінам. Я ніколі ня ўбачу ДАРОСЛУЮ Міру.
Я імкнуся да дасканаласьці. І сьняжынкі на маім паліто ператвараюцца ў шарыкі вады: прыгожае набывае форму дасканалага. І ўсё-такі, калі ласка, дазволь мне застацца сьняжынкай.
❏
Ціна К.— літаратарка. Жыве ў Менску.
