Мунек Сташчык, лідэр і заснавальнік гурту T.Love, з нагоды 25‑годзьдзя гурту распавядае пра цяжкасьці рок‑сталасьці, пра ўласны творчы крызіс, а таксама пра тое, чаму ў часы ПНРаўскай цэнзуры жаўнеры зьмяняліся на каўнеры. Мунек граў у Беларусі на фэсьце «Менская культурная восень» (разам з Pidżamaj Porno, Яцкам Клейфам і аркестрам Na zdrowie), браў удзел у польска‑беларускіх праектах «Solidarni z Białorusią». У 2006 выступіў прадусарам апошняга як дагэтуль альбому T.Love «І Hate Rock’nRoll». 7 лістапада 2008 зьяўляецца «Love, Love Love, The Very Best.Love» — 40 песень»the best» за 26 год плённай працы гурту.
Newsweek: У сярэдзіне 90‑х ты публічна абвесьціў, што ў ХХІ стагодзьдзі гурт T.Love спыніць сваё існаваньне. Прайшло шмат часу, на двары 2008 год, а гурт жыве й цалкам нармальна пачуваецца…
Зыгмунт Мунек Сташчык: Для майго пакаленьня, якое ў часы ПНР кармілі амэрыканскімі сэрыяламі ў стылі «Kosmos 1999», 2000 год гэта была магічная дата. Ну бо чорт яго ведае, што мусіла тады адбыцца… Канец сьвету? Надыход эры робатаў? Ну і я, чалавек, выхаваны на фантастыцы 60‑70‑х, вырашыў у адным з інтэрв’ю стрэліць, што ў 2000 годзе T.Love зьнікне, бо для яго ня будзе мейсца, бо гэта нібыта гурт з 20 стагодзьдзя. Толькі адразу пасьля таго, як гэтыя мае словы пайшлі ў сьвет, мне пачалі званіць фаны, пагражаючы пабіць мяне, калі я распушчу гурт — бо ён для іх шмат значыць.
А старасьць? Ты не баяўся стацца гэткім сталым рокмэнам?
Баяўся, канешне. Калі я пачынаў слухаць музыку, у сярэдзіне 70‑х, зьяўляўся панк‑рок, а старыя спадарове на сцэне — такія як Emerson, Lake end Palmer ці Genesis — гэта быў поўны адстой. Тое ж тычылася, зрэшты, і польскіх гуртоў, скажам, Kombi, Kasa Chorych ці Exodus. Старыкексы граюць рок? Тады я звальваю!
Канешне, цяпер я зусім інакш гляджу на гэта. Мае куміры, хаця б Боб Дылан ці Дэвіт Боўі граюць па‑ранейшаму і выпускаюць альбомы, хоць ім стукнула ўжо па 60 гадоў. Рок‑музыцы таксама стукнула 60, а адпаведна — і яе фанам столькі ж. І бадай ня варта саромецца факту, што ў 40 год чалавек грае. Зрэшты, такія асобы як Дылан ці Мік Джагер падтрымліваюць маё пераканьне не зьвяртаць увагі на ўзрост і граць свой рок. І ведаеш, што я табе скажу? Што такі Coldplay няхай сябе ў задніцу пацалуе, бо іх лідар Ерыс Мартын ніколі не напіша такого добрага тэксту як Дылан, а U2 ніколі ня будзе такім энэргетычным канцэртным бэндам як Rolling Stones.
Ты пачынаў слухаць музыку ў 70‑х, а граць — на пачатку 80‑х. Гэта ня быў, бадай што, найлепшы час для рок‑гурту? Цэнзура вам не замінала?
Спачатку я граз на бас‑гітары, калі можна гэта назваць грой. Хутчэй, суцэльная аматаршчына… Калі мы былі T.Love Alternative то ня мелі такіх праблемаў з цэнзурай, як, напрыклад, Dezerter. Але, натуральна, праблемы былі і ў нас. У тыя часы даводзілася хадзіць з тэкстамі на Мышыную вуліцу, дзе засядала цэнзура. Заходзілася ў пакой, там сядзелі двое — карцінка як з амэрыканскага фільму — старэйшы гад, і маладзейшы, нібыта файны… І трэба было добра папацець і палавіраваць паміж імі, каб абараніць сваё. У «IV ліцэйскай» быў тэкст пра сэкс у прыбіральні, якога не ўдалося ўратаваць, і прыбіральню я мусіў засмяніць блёклым «дзесьці там». З таго, што я памятаю, «Выхаваньне» у нас не прапусьцілі цалкам, назваўшы гэта кпінай зь дзяржавы. І не памаглі тлумачэньні, што гэта не пра дзяржаву, а пра брак каханьня.
Зь песьняй «Ідуць жаўнеры» таксама былі праблемы. Спадары з Мышынай вуліцы запатрабавалі прыбраць радкі »вешаюцца ў прыбіральні», і так у песьні зьявіўся радок «даюць сабе ў галаву». Мушу прызнаць, што часам інтэрвэнцыі цэнзуры былі нават натхняльнымі. Калі яны дачапіліся да «ідуць жаўнеры», я памяняў назву на «Ідуць каўнеры» — і атрымалася больш сюррэалістычна і лепей.
А аднойчы цэнзары мяне зьдзівілі, у выпадку з «Калыханкай забіванкай». Я думаў, што гэты нумар там ні за што ня пройдзе, але старэйшы толькі зрабіў выснову, што я нігіліст. І прайшло!
Толькі каб барані Божа гэта не прагучала так, як быццам я хвалю цэнзараў. Нізавошта. Сустрэчы зь імі ў прынцыпе былі прыніжальнымі. Размовы на Мышынай сягалі часам вышыняў абсурду. Вось напрыклад: кажаш яму, што ты пацыфіст, а ён табе: «Тады чаму вы не акрэсьлілі межы свайго пацыфізму? Як далёка ён сягае? Дзе яго межы? Калі ад Одры да Бугу, то добра, а калі далей — то не». Маразм.
А на канцэртах вы таксама гралі ацэнзураваныя вэрсіі?
Што ты! На канцэртах мы гралі што хацелі. Гульні з цэнзурай тычыліся песень, якія мы афіцыйна запісвалі. Першыя нашыя касэты, як «Nasz Bubelon» ці «Chamy idą» мы выдавалі ўласнымі сіламі, нелегальна, і прадавалі іх на канцэртах. Жыць з гэтага было немагчыма, хапала толькі на піва і абед, але і так мы былі першым гуртом у Польшчы, які ажыцьцявіў слынны панкаўскі дэвіз «Dо It Yourself» — зрабі гэта сам. Пасьля нас ужо былі Dezerter і іншыя. І на Мышыную вуліцу мы пачалі хадзіць недзе ў другой палове 80‑х, калі камунізм стаяў ужо на гліняных нагах. А калі я вярнуўся з Англіі ў 1990, усё ўжо выглядала па іншаму, а T.Love пачаў рэгулярна выпускаць альбомы.
Вы граеце ўжо для трэцяга пакаленьня палякаў.
Вірус T.Love найлепш заўважны на канцэртах, калі прыходзіць такі склад: бацька, яго малодшы брат і сын аднога зь іх. І не скажу, што мне гэта не падабаецца! У адрозьненьне ад канцэртаў, скажам, Happysad ці Pidżamy Porno, да нас не прыходзяць адныя дзеці.
Ты ў свае 45 яшчэ адчуваеш сябе голасам нейкага пакаленьня? Адчуваеш патрэбу бунту?
Я нарадзіўся ў 1963, і што? Калі я цяпер пачну сьпяваць пра тое, што на сьвеце фінансавы крызіс, то зраблюся афігенным? Я зраблюся сьмешным. Я павінен сказаць табе, што марыхуана гэта добра, і трэба яе легалізаваць? А можа, я павінен быць Manu Chao, стаць антыглябалістам? Нічога падобнага! Я вырас. Большасьць песень, якія пішуць сёняшнія музыкі, пратэстуюць супраць паганай рэчаіснасьці і старэюць хутчэй за аўтараў. Зьмяняецца рэальнасьць, людзі забываюцца пра палітыкаў, і песьня робіцца неактуальнай. Гэта калі казаць пра бунт.
А ці я голас нейкага пакаленьня? Нават у часы майго самага актыўнага, скажам так, удзелу ў палітыцы, T.Love заўжды стараўся пісаць песьні ўніверсальныя. І думаю, што ў некаторых выпадках у нас гэта атрымалася. Ня ведаю, як сёняшнія 16‑гадовыя чуюць «Выхаваньне» ці «Карусель», але я ўпэўнены: гэтыя песьні па‑ранейшаму папулярныя таму, што я не нашпігаваў іх цытатамі з даўняй рэчаіснасьці.
Шчыра кажучы, я ня ведаю, ці важна для мяне сёньня быць голасам пакаленьня. Я хачу толькі запісваць па меры магчымасьці добрыя альбомы і — як там сьпяваў Млынарскі — рабіць сваё. Я не хачу патрапіць пад ціск абавязку быць модным і сучасным.
Апошнім часам найлепш у цябе атрымліваецца менавіта сьпяваць пра сябе, Мунька, а не пра загніваючы сьвет.
Бо Загніваючы сьвет» быў слабы тэкстава.
Але менавіта гэтая песьня рэклямавала ваш апошні альбом «І Hate Rock’nRoll», хоць там была і цудоўная песьня «Deadstar», дзе ты сьпяваў пра сябе і пра вельмі верагодны вобраз уласнае сьмерці. І хаця гэтая песьня ня сталася хітом, яна падаецца мне нашмат больш шчырай, чым новыя сацыялягічныя высновы Мунька пра рэчаіснасьць. Кожны колішні бунтаўнік мусіць некалі вырасьці як хаця б твой любімы Боб Дылан, які даўно ўжо сьпявае пра сябе.
Маеш рацыю. Я насамрэч хацеў бы выйсьці вонкі, скончыць зь іміджам Мунька‑сацыёляга, і кірунак Дылана мне вельмі адпавядае. Пару год таму, калі зьявіўся ягоны новы альбом «Modern times», я набыў яе і, пабачыўшы назву, адразу падумаў — гэта будзе вайна ў Іраку, Буш, сусьветная завіруха, што гэта, мусіць, раззлавала Дылана, і ён зноў сьпявае пра сьвет. І што? І нічога! Старэючы сьпявак пяе пра сябе, пра старасьць, пра бугі‑вугі зь сябрамі. Дылан, які дарастаў на блюзе, кантры, фольку, цяпер як сталы мужчына знайшоў блюз‑мудрасьць. Яму ня трэба, як большасьці маладых гуртоў, хавацца за палітычнымі ці сацыялягічнымі інфармацыямі. І гэта ідэал, да якога я імкнуся. Я хацеў бы некалі знайсьці такую блюз‑мудрасьць.
Апошнімі гадамі ты трапіў у тэкставую рутыну і за рэдкімі пробліскамі большасьць тваіх тэкстаў ні пра што. Згодны?
Калі я рыхтаваў сьпіс песьняў на найноўшую складанку, да мяне падыйшоў наш гукач і добры сябар Лешэк Каміньскі і сказаў: «Дзядзька, а некаторыя твае песьні зь 90‑х маюць фантастычныя тэксты». І я ўсьвядоміў сабе, што калісьці я лёгка мог гуляцца словамі. У іх была тады і свабода і гульня. Цяпер я нібыта таксама кажу пра важныя рэчы, але, скажам ясна — у гэтым менш ужо вытанчанасьці і палёту. І таму я хачу вельмі пастарацца і пасядзець над новымі тэкстамі T.Love, а перадусім над сольным альбомам, які рыхтую з Янкам Бэнэдкам (пер. — былы гітарыст T.Love).
А можа сёняшняя адсутнасьць палёту — гэта вынік у нейкай ступені таго, што ты пачынаў у часы камунізму і мусіў пісаць тэксты так, каб прытупіць чуйнасьць дзяржворганаў? А калі такая неабходнасьць зьнікла, то зьнік разам зь ёй і стымул?
Падзеньне камунізму дапамагло нам плаўна перайсьці ад T.Love Alternative i T.Love часоў яроцінскага фэстывалю да T.Love прафэсыйнага. Я ўжо тады ведаў, што буду жыць музыкай. А паколькі я заўжды быў аматарам Гамбровіча, то мяне ўжо тады раздражняла міна Мунька‑сацыёляга. Я заўжды марыў дасягнуць нечага такога, як Talking Heads — павагі ў панкаўскай аўдыторыі, але на сваіх музычных умовах. Песьня «Варшава» нам у гэтым памагла. Гэта была добрая, жорсткая песьня, але не пра сыстэму ці барацьбу, а такая прыватная песьня, раённая. Уласна кажучы, гэтая гамбровічская агіда да мінаў жыве ўва мне ўвесь час, і зь яе бяруцца забавы ў нямецкую электроніку ў «Polish Boyfriend» ці ў суцэльны калгас у «Хлопцы ня плачуць».
Падкрэсьліваю: я заўжды буду ставіцца зь вялічэзнай павагай да панкаўскай аўдыторыі, бо гэта яна была з намі ад пачатку. А пазьней, калі пачалі зьяўляцца гурты ў стылі «The Exploited» — то гэта сталася ўжо не маё.
Песьня «Хлопцы ня плачуць» плянавалася як жарт, а людзі ўспрынялі яе цалкам сур’ёзна.
Ясна, што гэта меў быць жарт, і ясна, што людзі прынялі яго ўсур’ёз. Нават частка нашых фанаў ад нас з‑за гэтага адышла! Калі я гляджу на ўсё гэта з пэрспэктывы часу, то бачу два бакі медалю. Бо мы цудоўна падняліся фінансава на гэтым. Гэта быў канец залатых часоў польскай фанаграфіі — і тады ўсё прадавалася геніяльна. «Хлопцы ня плачуць» далі нам псіхалагічны камфорт і фінансавую свабоду. Я бў бы ідыётам, каб гэта абвяргаць.
Другі бок медаля гэта тое, што вылезьці з поп‑пасткі вельмі цяжка. Цётка Ганна, якой падабаліся «Хлопцы», не палюбіць больш моцнай рок‑выявы гурта. Але на шчасьце, акрамя «Хлопцаў», у нас ёсьць у рэпэртуары і іншыя песьні, як «King», «Выхаваньне» ці «Варшава» і яны раўняюць рахунак (шалі). Хоць, дарэчы, калі б я занес сёньня тую ж «King» на любы fm у Варшаве, ніхто б яе ня ўзяў!
Зьмяніліся часы. Сёньня такая музыка ўжо не вітаецца. І моладзь польская неахвотна слухае рок. Увогуле, ці існуе яшчэ ў Польшчы, на тваю думку, такі панятак як рок‑сцэна?
Існуе, канешне, але яна ўжо не такая моцная, як раней. З аднога боку ёсьць — я гэта называю славянскай сцэнай — Happysad, Akurat ці Hurt,то бок гурты, якія сьпяваюць па‑польску і гучаць часам як музыка 80‑х. З другога боку — новыя, скіраваныя на MTV і на багаты PR гурты, якія хочуць быць ня польскімі, а англасакскімі. Хлопцы, якіх хвалюе іх выгляд, піжонства і снабізм. У выніку падзелу, ці нават дзякуючы гэтаму падзелу, на музычным рынку ўсё яшчэ ёсьць мейсца для такіх старыкоў як я ці Казік. І апрача песьні «Баська» гурта Wilki то бок гэткага хваткага поп‑рок твору, я не магу прыгадаць нічога, што зьявілася б апошнім часам у польскім эфіры і заслугоўвала б на ўвагу. Ну яшчэ Myslovitz. Бо, спадзяюся, ты ня будзеш мяне пераконваць, што гурты тыпу Feel ці гурт Шымона Выдры маюць у сабе сілу року? Яны ўсяго толькі выкарыстоўваюць рок‑атрыбутыку — гітару, і ўсё. І што ад іх застанецца, у адрозьненьні ад, скажам, Lady Pank ці Perfekt? Бо яны абсалютна ня маюць што сказаць. Гэта ўжо ня музыка пакаленьня, гэта нават не спантанная і шчырая музыка, гэта звычайныя спажывецкія фрагмэнты, якія пішуцца для рэклямы, для тэлероліку, для хіт‑параду. Як цяпер выглядае ў Польшчы музыка? Ёсьць свая ніша для хіп‑хопу, мэтал‑бэнды робяць кар’еру за мяжой, сапраўдны рок сышоў у андэграўнд, а вось банк, які рэклямуе гурт Feel, добра зарабляе, нягледзячы на крызіс.
Камунізм быў ратункам для польскага року? Таму тыя песьні жывуць дагэтуль?
Не, гэта ня так. У тыя часы музыка была досьведам пакаленьня, яе было цяжка знайсьці. Каб пачуць нешта вартае, трэба было мець сяброў, абменьвацца запісамі. Адсюль бралася пэўнае пачуцьцё салідарнасьці, што ў выніку мабілізавала да супольных дзеяньняў. Сёньня хлопцы маюць неабмежаваны доступ да музы, ня трэба граць у брудных клюбах, бо існуе напрыклад Myspase. Таму стартануць сёньня лягчэй. Але, на жаль, шырокі доступ да музыкі і лёгкасьць пазбавілі новыя гурты гэтага адчуваньня пакаленьня. І пэўна, і з‑за гэтага таксама яны ня ведаюць, пра што сьпяваць. За часамі камунізму ў Польшчы была цэнзура на вуліцы Мышынай, а сёньня цэнзары сядзяць у радыйных кампутарах. Дыджэі і музчычныя фільтры ў іхных кампах ужо не чапляюцца да словаў — але шукаюць просьценькіх, банальных песень, якія будуць хітамі. Так выглядае сучасны цэнзар: кампутар і дыджэй, які вырашае, паставіць тваю песьню ў эфір ці не.
