Апошні з нязменным поспехам ідзе ў Купалаўскім тэатрыў Мінску і тэатры імя Коласа ў Віцебску, і менавіта пасля наведвання гэтага ўдалага спектаклю па паэтычным творы паэта Леаніда Пранчака мы запрасілі кампазітара ў рэдакцыю. А на гэтым тыдні у дзяржаўным акадэмічным тэатры імя Якуба Коласа адбылася прэм’ера спектаклю«Крыж Еўфрасінні» па п’есе Ірыны Масляніцынай, музыку да якога напісаў сп. Кандрусевіч.
Наталка Бабіна: Спадар Кандрусевіч, у фае пасля спектакля давялося пачуць рэпліку гледача, што гэты мюзыкл можна паказваць на Брадвеі, а вы — наш беларускі Гершвін. Ці часта вас параўноўваюць з Гершвінам?
Уладзімір Кандрусевіч: (Смеючыся.) Гэта першы раз! Увогуле я класічны кампазітар, займаюся досыць сур’ёзнай музыкай, але ў апошнія гады прыходзіцца займацца чымсьці набліжаным да эстрады — хаця я не вельмі люблю гэтае слова. Але музыка для тэатру і кіно, мюзыклаў не супярэчыць маім музычным зацікаўленням. Зараз я кіраўнік прадюсерскага цэнтру «Спамаш». Апошняя наша праца ‑‑ мюзыкл «Байкер».
НБ: Я ведаю, што прэм’ера «Байкера» адбылася ў Гродна. Гэта таму, што вы з Гродна? Ваш родны горад да гэтых часоў — крыніца натхнення?
УК: Гэта быў перадпрэм’ерны паказ. Але пачалі мы адтуль, менавіта таму што там — мая Бацькаўшчына. Зараз я ўжо мінчанін, але ўсё роўна, калі бываю ў Гродна — аб’язджаю ўсе месцы майго дзяцінства. Мой бацька быў прафесійным краўцом, быў вядомым у горадзе майстрам, навучыўся шыць яшчэ за польскім часам, ад польскіх майстроў, і быў вельмі кваліфікаваным. Ягоная праца вельмі цанілася. Мама выкладала ў школе матэматыку. Яна з Яраслаўля. Цікавая гісторыя іх знаёмства: у 1939 годзе бацьку мабілізавалі, і ён ваяваў спачатку на фінскай вайне, потым — у Вялікай Айчыннай. У 1945 годзе іх частку перакідвалі на Далёкі Усход, і на прыпынку ў Яраслаўлі ён пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай. Калі вайна закончылася, ён ізноў заехаў да яе і прывёз у Гродна.
Музыкаў у нашай сям’і не было, але бацька вельмі добра спяваў, яго нават Шырма да сябе запрашаў, але бацька адмовіўся. Колькі я памятаю, ён заўсёды многа спяваў: класічныя творы, народныя.
Я жыў у Гродна, пакуль не прыехаў вучыцца ў Мінск у кансерваторыю. Пасля заканчэння мяне тут пакінулі па размеркаванні канцэртмайстрам у Оперны тэатр… Тут я ажаніўся, тут стаў жыць.
НБ: Я ведаю, што ў вас двое дзяцей — маладыя таленавітыя мастакі Уладзімір і Павел.
УК: Так. І ўжо два ўнукі — Дамінік, якому годзік, і Ян, яму тры месяцы.
НБ: Калі і як вы адчулі што вы хочаце пісаць музыку? І ўвогуле, як адбываецца гэты таямнічы працэс? А восьмай раніцы штодня вы сядаеце за стол — і натхненне таксама прыходзіць а восьмай гадзіне, ці гэта адбываецца спантанна і нечакана? Які механізм — калі тут дарэчы гэтае слова — нараджэння музыкі?
УК: Механізму тут няма і быць ня можа. Працую я сапраўды з раніцы да абеду. Гэтая звычка ўжо шматгадовая, але словамі патлумачыць, як пішацца музыка, здаецца, немагчыма. Спачатку, як і спартсмену, мне трэба размяцца, таму нейкі час я іграю. Калі ёсць пэўная тэма, то, вядома, збіраю матэрыялы, каб пагрузіцца ў пэўную эпоху, у пэўныя абставіны. Але музыка нараджаецца сама.
Як я вырашыў пісаць… Як піяніста, мяне запрашалі на запісы музыкі да спектакляў, фільмаў. Звычайна гэтыя запісы адбываліся па начах, на першай студыі радыё. Там я сустракаўся з вядомымі рэжысёрамі. Здаралася так, што мне прапаноўвалі зімправізаваць, давалі ідэю, я спрабаваў яе распрацаваць, і часта трапляў у яблычак. Мне гэта вельмі падабалася. Вось чаму я вырашыў паступіць яшчэ на кампазітарскае аддзяленне.
НБ: Вы шмат пішаце для кіно і тэатру. Вам падабаецца гэтая праца? Ці ёсць у вас любімыя ці нелюбімыя творы? Ці не адбываецца часам так, што шкада сваёй добрай музыкі ад таго, што агульны вынік — фільм ці спектакль — няўдалы?
УК: Гэта праца. Бывае па‑рознаму, але ж трэба разумець, што стварэнне фільму, спектаклю — найскладанейшы працэс. Калі над кожным складнікам яго працуюць таленавітыя людзі — то і адбываецца сапраўдная мастацкая падзея. Вельмі ўдалым быў мой творчы тандэм з галоўным рэжысёрам ТЮГу Андрэем Андросікам, царства яму нябеснае.
НБ: Адна з вашых апошніх прац — музыка да фільму «На спіне ў чорнага ката». Вам спадабаўся гэты фільм?
УК: Гэта досыць удалая праца, там добрая акцёрская гульня, нядрэнны сцэнар. За гэту працу на міжнародным кінафестывалі «Залаты Брыг» ва Украіне, мне ўручылі спецыяльны прыз за найлепшую музыку.
НБ: Як бы вы ацанілі музыку, што гучыць на нашых радыёстанцыях, па тэлевізары лезе ў вушы?
УК: Як тут сказаць памягчэй… Усё ідзе да таго, каб дабіць моладзь. Гэта прымітыўная музыка, яна і слухачоў робіць прымітыўнымі. У параўнанні з Расіяй, Украінай стан музычнай культуры ў нас горшы. У нас, на жаль, няма творцаў і выканаўцаў, на якіх можна было раўняцца. Асобаў няма.
НБ: А ці можна гэта змяніць?
УК: Трэба расставіць прыярытэты. Што мы хочам атрымаць? На радыёстанцыях гавораць: дайце нам такую музыку, якую можна было уключыць і не слухаць, якая б служыла фонам і нікога не раздражняла. Але навошта такая музыка ўвогуле? Для атупення? Яшчэ раз кажу, трэба шукаць асобы — такія, як быў, прыкладам Мулявін.
НБ: У цэнтры «Спамаш», якім вы кіруеце, вы і шукаеце іх?
УК: Спрабуем. Гэта, вядома, складана. Іван Буслай, Алена Ланская, Віталь Гардзей, Дарыя — мы з імі працуем, спрабуем дапамагчы раскрыцца.
НБ: Я ведаю, што ў вас у планах — новы мюзыкл, гістарычны, пра Ягайлу і Соф’ю. На якой стадыі праца?
УК: Так, я зараз працую над ім, але пакуль не бачу, якім чынам гэта можна рэалізаваць. Калі ён выйдзе — пакуль не магу сказаць.
НБ: Якая музыка падабаецца вам? Што вы слухаеце для сябе, для душы?
УК: Я слухаю добрую музыку: тую, якая робіць жыццё чалавека шчаслівым. Гэта не бразготкі. Вось у Мінску выступаў Грыгорый Лепс — я слухаў яго. Я лічу, што гэта велічыня на расійскай эстрадзе. Агілейра, «Эванэсэнс», «Акеан Эльзы» мне падабаюцца.
НБ: Пры тым, што вы класічны кампазітар, слухаеце сучасную музыку?
УК: Адно другому не шкодзіць.
НБ: Вы захапляліся ў свой час рок‑музыкай, «Бітлз». Чаму, па‑вашаму, «Бітлз» выклікала такое фанатычнае захапленне?
УК: Гэта былі дзіўныя таленты. Яны змаглі выказаць эпоху: тое, што вісела ў паветры, тое, што патрабавалася. Я пачуў іх упершыню — і адразу загарэўся. І музыка, і лад жыцця — гэта было новае, нечуванае тут. Мы таксама праглі свабоды. Мы збіраліся і рабілі тое, што не укладалася ў тыя рамкі, якія тады існавалі.
НБ: Вас у свой час за захапленне «Бітлз» выключылі з кансерваторыі. Зараз за непажаданую музыку з універсітэтаў не выключаюць, але за непажаданую грамадскую дзейнасць — выключаюць вельмі часта. З вышыні свайго ўзросту і досведу, што б вы параілі сённяшнім маладым людзям: ўсё ж стаяць за сваё, бараніць сваю пазіцыю ці нейкім чынам прыстасоўвацца і не ісці на рэзкія крокі?
УК: Адразу скажу, я ніколі ў жыцці не займаўся палітыкай і лічу — гэта мая прынцыповая пазіцыя — што мастак не павінен гэтым займацца. Гэта не ў яго творчых інтарэсах. А самае галоўнае па жыцці — быць самім сабой. Я дапускаю, што ў мастацтве можа быць хуліганства, але самае галоўнае — каб не было пошласці.
НБ: «Бітлз» змаглі выказаць сваю эпоху. А зараз якой павінна быць музыка, каб выказаць эпоху? Што зараз вісіць у паветры?
УК: Не хапае сапраўднага. Можна за грошы вывесці на вярхоўку эстрады самых пасрэдных людзей. А сапраўдная музыка — гэта калі ёсць талент, сваё бачанне свету, увогуле тое, што і робіць чалавека чалавекам.
НБ: Але ў чым таямніца «сапраўднай» музыкі? Чаму яна так вабіць?
УК: Музыка можа даць тое, чаго не дадуць грошы. Пачуццё захаплення, ачышчэння, якое дае музыка, і складаюць яе таямніцу.
НБ: Чым вы зараз займаецеся?
Апошняя праца — музыка да спектаклю дзяржаўнага акадэмічнага тэатру імя Якуба Коласа «Крыж Еўфрасінні». Вялікую працу там правёў калектыў тэатру, актрыса, якая іграе галоўную ролю, нават нейкі час жыла ў манастыры, каб увайсці ў вобраз. Гэта будзе складаны і сур’ёзны спектакль. Важна было зрабіць яго цікавым і не сказіць пры гэтым гістарычныя факты. І музыка павінна была дапамагаць стварыць атмасферу тых часоў.
НБ: Не шкадуеце, што сыны сталі мастакамі, а не кампазітарамі?
УК: Не. Такія рэчы павінны атрымлівацца самі сабой. Яны таленавітыя ў іншым. Сыны многа працуюць у сваёй галіне, не ідуць на повадзе ў кан’юнктуры. Вось унукі, магчыма, пойдуць па маім шляху.
