і стварае легенды і міфы пра найноўшую гісторыю. Расійскае выданне «Завтра» апублікавала інтэрв’ю, дадзенае Лукашэнкам СМІ на мінулым тыдні, без купюраў.
Галоўны рэдактар Аляксандр Праханаў прывёў адказы Лукашэнкі без «купюр» і скарачэнняў — у адрозненне ад «Советской Белоруссии» і «Известий», дзе інтэрв’ю выйшла раней. Прыводзім найбольш цікавыя, на наш погляд, моманты размовы.
Аб сварцы з Пуціным
‑‑ Я хачу пракаментаваць нядаўні канфлікт, калі мы тут, у Менску, вялі з прэм’ерам Пуціным перамовы [28 мая -- НН], а ў гэты час ваш міністр фінансаў Кудрын абвінаваціў Беларусь ва ўтрыманстве, прадрок хуткі крах беларускай фінансавай сістэмы, вучыў нас фінансавай палітыцы. Вось як усё гэта было.
Прыязджае Пуцін, як заўсёды, на паўтары гадзіны спазніўся, але мы з гэтым ужо звыкліся.
Павялі гутарку, наш прэм’ер Сідорскі, прэм’ер Пуцін і я. Была гарачая размова. Я сказаў: «Мне ўсё зразумела. Расея блакуе пастаўку нашых тавараў, выцясняе нас з расейскага рынка. Але я, Уладзімір Уладзіміравіч, не разумею, навошта гэта. Як мы з вамі будзем жыць пасля крызісу?». Засталіся сам‑насам. Абмяркоўваем пытанні, асабістыя, дзяржаўныя. Асеція, Абхазія і іншае. Сядзім у кабінеце, нам атрымалася выйсці на разуменне некаторых пытанняў.
Раптам заходзіць да мяне сакратар з прыёмнай, кладзе перад мной тэчку. Я адкрываю і чытаю гэтую самую заяву Кудрына, якую ён толькі што зрабіў. Пуцін пытае: «Нешта здарылася?» Я кажу: «На, пачытай». Раз прачытаў, другі. Я адклаў тэчку, і мы рассталіся. Потым мне наша Служба бяспекі растлумачыла, што ўсё гэта было спланавана, але груба, бестактоўна, каб апярэдзіць гутарку аб гэтых пяцістах мільёнах даляраў, якія вы абяцалі нам па крэдыце і даваць раздумалі.
Гэта было зроблена, каб пасеяць паніку, каб інвестары сталі забіраць у нас свае грошы, каб укладчыкі пабеглі ў банкі і сталі забіраць уклады. Так і сапраўды магла абрынуцца нашая фінансавая сістэма.
Вось гэтая правакацыя мяне абурыла да глыбіні душы. Здавалася б, зусім нядаўна Мядведзеў загадаў чыноўнікам прыкусіць языкі, каб яны неасцярожнымі заявамі не каламуцілі ваду. І вось табе раз. Кудрын што, прыехаў да нас, каб падарваць сітуацыю?
Аб «вераломстве» расейскіх улад і сваім удзеле ў грузінскіх падзеях
‑‑ Некаторым вашым палітыкам уласцівае вераломства, гатовасць здрадзіць. Я б вам мог распавесці, як вы кінулі па‑прарасейску настроеных грузінаў падчас прэзідэнцкіх выбараў у Грузіі, як мяне ўблыталі ў гэтую справу, як сваімі дзеяннямі забівалі кліны паміж народамі Грузіі, Украіны, Расеі. Саакашвілі, Юшчанка, Лукашэнка сыдуць, а народы застануцца. У вашай жа прэсе гаварылася, што, адштурхоўваючы ад сябе Лукашэнку, Расея можа атрымаць у Беларусі, пасля сыходу Лукашэнкі, палітыкаў кшталту Юшчанкі і Саакашвілі. Трэба прызнацца, «Усходняе партнёрства» вельмі турбуе кіраўніцтва Расеі. Мы не раз абмяркоўвалі гэтую тэму з Дзмітрыем Анатолевічам Мядведзевым.
Мне здаецца, у вас не разумеюць, што значыць «Усходняе партнёрства», лічаць яго антырасейскай ініцыятывай Захаду. Можа быць, там і ёсць такая задумка. Але я вам дакладаю, сёння мы гандлюем з Еўрапейскім Звязам, і наш тавараабарот роўны 47%, і гандлёвы баланс з плюсам у нашу карысць. З Расеяй мінус, таму што вы выштурхоўваеце нас са свайго рынка, а з Еўропай — плюс. Вы хочаце сказаць, што я павінен занядбаць гэту палову тавараабароту?
«Усходняе партнёрства» абяцае ў перспектыве «зону вольнага гандлю», для нас гэта гіганцкая выгада.
Мы атрымліваем магчымасць запазычаць у банках, у якіх і вы запазычаеце. І мы ўжо атрымалі крэдыт ад МВФ, які ў некалькі разоў больш выгадны, чым крэдыт ад нашай братэрскай Расеі.
Вы ж паабяцалі нам 2 мільярды даляраў для стабілізацыі нашай валюты. Далі спачатку мільярд, са скрыпам, нібыта мы жабракі, вымольваем.
Мядведзеў кажа: і далей дапаможам. Пуцін кажа — не, цяжка.Хадзілі, вымольвалі, ну далі яшчэ 500 мільёнаў. Зараз астатнія 500 не даяце. А мы жа іх занеслі ў бюджэт, мы спадзяваліся на іх. «Не, не дамо». Ну, паехалі да кітайцаў. Яны даюць 3 мільярды даляраў. Але вяртаюся да «Усходняга партнёрства». Тут, у мяне быў Салана, мы абмяркоўвалі гэтыя тэмы, і я спытаў яго: «Вы што, хочаце замяніць нам Расею?» Ён адказаў: «Не». «І правільна, мы з Расеяй адзін народ, мы думаем, як расейцы, мы жывем, як яны. У нас адны каштоўнасці. Мы праваслаўныя людзі. Гісторыя ў нас адна».
Салана зразумеў мяне, папрасіў прабачэння за некаторыя рэчы, і вось ужо амаль год, як адбылася нашая гутарка, ён не абдурыў мяне, не дапушчае некарэктных трактовак. Хоць яны ўзаемадзейнічаюць з нашымі апазіцыянерамі, дапамагаюць ім, хочуць прывесці іх да ўлады пасля мяне, а мы з гэтым цывілізавана змагаемся. Мы жа не можам дапусціць, каб у нас грукнулася ўсё, як у Расеі.
Мы жывем у абцугах: дэмакраты на Захадзе, дэмакраты ў Расеі — гэта канец беларусам.
Аб псіхалагічнай несумяшчальнасці лідэраў
‑‑ Каму трэба такая «саюзная дзяржава»? Вы сказалі: унутры «саюзнай дзяржавы» сядзіць нейкі чарвяк, які з’ядае саму ідэю. Што ў нас з вамі розныя эліты — у Расеі алігархічная, шмат у чым, кампрадорская, а ў нас дзяржаўная. Розныя тыпы эканомікі — у вас ізноў жа алігархічна-рынкавая, у нас дзяржаўная. Псіхалагічная несумяшчальнасць лідэраў — і гэта магчыма. І яшчэ чацвёрты фактар.
У Расеі існуе ўплывовая «трэцяя сіла», якая свядома перашкаджае стварэнню «саюзнай дзяржавы».
Яна дзейнічае ў інтэрасах Амерыкі і Захаду ў цэлым і стала забівае кліны ў эканамічныя, палітычныя і псіхалагічныя сферы ўзаемадзеяння.
«Мяне пачалі кастыляць з новай сілай»
‑‑ Нам, беларусам, хацелі падкінуць варыянт «вольнага рынку». І ў нас, калі я стаў прэзідэнтам, прапаноўваліся чубайсаўскія законы, і я лямантаваў на ўвесь парламент; — нельга гэтага дапушчаць. «Мы павінныя ісці кітайскім шляхам, абраць кітайскі варыянт развіцця». Ім і ідзем. Шматлікае з таго, што я вывучаў у кітайскім досведзе, я прыўнёс у эканоміку Беларусі. Мне прыйшлося разгортваць карабель з курсу, які хацелі задаць нам Гайдар, Чубайс і іншыя. І я іх усіх перажыў.
Наша мадэль эканомікі аказалася мацнейшай, і гэта, вядома, вашых усіх забіла. Цяпер псіхалагічныя моманты. Тады Беразоўскі ўмешваўся ў нашыя адносіны з Барысом Мікалаевічам. Бо гэта ён накіраваў да нас журналіста Шарамета і загадаў яму здзейсніць правакацыю на мяжы, — Беразоўскі сам мне ў гэтым прызнаваўся: «Мы хацелі, каб вы яго арыштавалі, каб расейскае грамадства абурылася. Мы хацелі вас пасварыць з расейскім грамадствам».
Я пры Ельцыне ездзіў у расейскія рэгіёны, каб наўпрост, цераз бар’еры, якія нам узводзіў ваш цэнтр, завязацца з вашымі рэгіёнамі. Культура, нашыя канцэрты, расейскія людзі тысячамі схадзіліся паглядзець, павітацца, выказаць салідарнасць. Мне далі зразумець, што мае паездкі непажаданыя для Крамля. «Супакойцеся, калі вам не трэба, я не стану ездзіць». Мае сустрэчы з расейскім народам былі вытлумачаныя, як жаданне Лукашэнкі схапіць шапку Манамаха і засесці ў Крамлі. Пасля гэтага мяне пачалі кастыляць з новай сілай.
Лідэраў апазіцыі сапраўды забілі
‑‑ Шмат прычын і палітычных, і псіхалагічных, і сацыяльных, якія замінаюць нашаму «саюзу». Аднак усё гэта падаецца пад падліўкай таго, што, маўляў, у Беларусі не хапае дэмакратыі, Лукашэнка — дыктатар, у Беларусі бясследна знікаюць людзі. Загінулі тры чалавекі, а СМІ круцяць гэта дагэтуль. Лукашэнка іх забіў як супернікаў рэжыму.
На самой справе, у двух выпадках — гэта забойства на камерцыйнай глебе, — абяцалі купіць, прадаць, не стрымалі абяцанне і былі забітыя, як гэта водзіцца ў напаўбандыцкім асяроддзі.
След забойцаў нядаўна выяўлены ў Германіі. Або Зміцер Завадскі з Першага каналу. Які ён мне супернік, чалавек з сярэдняй адукацыяй.
Чаму я павінен быў яго знішчыць? Вы хочаце ведаць аб гэтым праўду? Была ваенізаваная група ў Беларусі, узначаленая нейкім Ігнатовічам, вельмі падрыхтаваныя рабяты са спецназу СССР. Яны паехалі ў Чачню падчас вайны і ваявалі на баку Масквы. Яны лазілі па скалах, сядзелі ў засадах, наводзілі страх на сепаратыстаў. Гэта была вельмі моцная, апорная група. Паваявалі і вярнуліся дадому. Прыязджаюць да іх Шарамет і Завадскі здымаць сюжэт для расейскага тэлебачання. У гэтым сюжэце было сказана, што вось гэтыя беларускія грамадзяне ваююць на баку чачэнскіх сепаратыстаў супраць федэральных войскаў.
Узялі інтэрв’ю ў гэтага Ігнатовіча, а потым сказалі, што ён ваяваў супраць расейцаў. Шарамет выкруціўся, а Завадскага злавілі.
Пачалі з мужчынскіх разборак:
«Навошта жа ты нас абылгаў»? І забілі Завадскага.Ігнатовіч атрымаў пажыццёвае зняволенне і знаходзіцца ў нашай калоніі. Загінуў аператар, а гэты правакатар Шарамет сядзіць у Маскве і піша ўсялякія гадасці аб Беларусі.
«Мяне хацелі забіць»
А хто мяне абраў? Мяне абралі простыя людзі. Не эліта, не партыя — просты народ. У мяне каманда была ўсяго чалавек дзесяць. З іх — два правакатары, якія інфармавалі каманду майго суперніка Кебіча аб маіх намерах. Былі часы, калі я збіраўся ў горад на сустрэчу з людзьмі, і не было бензіну машыну заправіць. Прыватнік нейкі вязе. Калі мяне абстралялі, я спалохаўся не за сябе, а за тых, хто мяне суправаджаў. У іх таксама сем’і, таксама лёс — а раптам прайграем? Бо нас блакавалі, нікуды не пускалі, ні на радыё, ні на тэлебачанне. Адна паперчына на слупе. Спачатку супернікі ставіліся да мяне несур’ёзна — няўжо параўнаеш з Шушкевічам, з Кебічам, з Пазняком, мацёрымі палітыкамі. Але калі яны ўчулі, што народ пайшоў валам за мной, тады пачаўся неймаверны ціск.
Спачатку ў іх быў план: абстраляць маю машыну і машыну Кебіча. Мяне забіць, а Кебіча толькі траўмаваць. Хай людзі думаюць, што гэта праца нацыяналістаў.Тады нацыяналісты дыскрэдытаваныя, я забіты, і выйграе Кебіч. Але ён, да яго гонару, не зацвердзіў гэты план. Вырашылі проста мяне прыстрашыць. Тыя, хто мяне абстраляў, цяпер у Маскве хаваюцца. Гэта, дарэчы, адбылося на мяжы з Расеяй, дзе ў гэты час былі поўны хаос і бязмежжа.
Узброеныя прыхільнікі Лукашэнкі прапаноўвалі разагнаць парламент сілай
Я быў нешматслоўны, нічога не абяцаў, казаў, што першы год будзе цяжка. Пустыя паліцы, усё змецена, скарб пусты. У Нацыянальным банку мяшкі пустыя. Жах што было. Тыя, хто са мной прыйшоў да перамогі, спалохаліся і ўцяклі, усяго трое засталося. Хлеба не было, на парозе голад. Але я стабілізаваў краіну. Мае супернікі рабілі страйкі ў Парламенце, ляжалі на трыбунах, не давалі працаваць, я іх уначы вывозіў да жонак.
А ворагі штурхалі мяне да гэтай стральбы. Уначы, перад рэферэндумам (1996 года — заўв. Хартыі), які падаўжаў мае паўнамоцтвы, супернікі сабраліся ў Канстытуцыйным судзе прымаць супраць мяне рашэнне. Мае прыхільнікі са зброяй прыходзяць да мяне: «Аляксандр Рыгоравіч, вырашайцеся, трэба гэтае асінае гняздо разагнаць. Калі яны прымуць рашэнне ў Канстытуцыйным судзе, невядома, ці пойдуць за вамі сілавікі». Я кажу: «Не, яны не прымуць гэтага рашэння. А калі мы пойдзем са зброяй іх разганяць, гэта будзе падстава нас папракнуць. Будзем спадзявацца, што ўсё абыдзецца».
Раніцай рэферэндум, мы сядзім уначы ў маім кабінеце, сябры з пісталетамі, і чакаем. Я дагэтуль над імі пасмейваюся, над іхнімі пісталетамі.
Беларусы — адукаваны народ, і выбіраюць мяне, амаль хлапчука. Памятаю, былі дэбаты па тэлевізары з прэм’ер‑міністрам. Я сваімі рукамі напісаў праграму, некалькі тэзісаў: адвесці народ ад прорвы, саюз з Расеяй.
Потым мне дакладалі, што людзі, што гадамі ляжалі сваіх одрах, нямоглыя, паралізаваныя, прасілі сваіх дзяцей: «Дзетачка, прыязджай, адвядзі мяне галасаваць». «Ды за цябе, бацька, мамка, і так прагаласуюць». «Не, хачу прагаласаваць за Лукашэнку». І вось яны хворыя, з гэтымі кійкамі, клюшкамі, ішлі за мяне галасаваць.
Лукашэнку палохае будучыня
‑‑ Вы ж разумееце, што я таксама чалавек, у мяне ёсць дзеці, асабліва малодшы Міколачка, якога я вельмі люблю.
Яму сёння пяць год, а мне ўжо пяцьдзесят пяць. Нарадзіліся мы з ім у адзін дзень, 31 жніўня. [Лічыцца, што Лукашэнка-старэйшы нарадзіўся 30 жніўня -- НН]
Я хвалююся за сваіх дзяцей. Не дай Бог, што‑небудзь здарыцца са мной. Яны жывуць у казённых дамах у рэзідэнцыі прэзідэнта, яны будуць выкінутыя на вуліцу, у іх нават кватэр няма. У іх няма назапашванняў, каб гэтыя кватэры неяк пабудаваць. Я з жахам уяўляю, што яны усе збяруцца там, адкуль я калісьці з’яжджаў, там для іх месца нават не хопіць. І дзеці пытаюць мяне: «Што нам рабіць? Хоць бы які‑небудзь кут быў». Я ім адказваю: «Патрываеце. Будзем спадзявацца, што мяне гэтую хвіліну не выкінуць. А калі скончу сваё прэзідэнцтва, дзесьці пасялюся, і вам там месца знойдзецца».
