Дзесятак гадоў таму пра гэтага выбітнага фатографа ведалі ў Беларусі адно чытачы «НН». Сёння ў Нацыянальным музеі гісторыі і культуры ідзе ўнікальная выстава фотаў Бенедыкта Тышкевіча.
Менавіта нашыя публікацыі паспрыялі таму, што гэтае імя заўважыў Юрый Васільеў, куратар музея‑галерэі «Свет фота». Спадар Васільеў, заслужаны работнік культуры Беларусі, разам з французскімі дыпламатамі зрабіў вялізарную арганізацыйную работу дзеля таго, каб у Нацыянальным гістарычным адкрылася ўнікальная выстава.
Яна адметная не толькі тым, што абсалютная большасць адмыслоўцаў бачаць гэтыя творы ўпершыню, але і тым, што гэта трэцяя іх выстава наогул.
Арыгіналы гэтых фатаграфіяў выстаўляліся толькі адзін раз у Францыі ў 1994 годзе. У 1999 годзе выстава ягоных твораў адбылася ў Вільні. Гэта была сапраўдная сенсацыя. Большасць з фотаў прысвечаная беларускім народным тыпажам канца ХІХ ст. А выставу зрабіў Музей фатаграфіі горада Шалон‑сюр‑Сон — гэта ў Францыі, дзе Бенедыкт Тышкевіч правёў свае апошнія гады (ён дажыў да 1935 года).
Калекцыя фатаграфіяў Бенедыкта Тышкевіча перахоў¬ваецца ў тамтэйшым музеі Нісефора Ньепса. У 1993 годзе гэты музей выпадкова набыў у парыжскага антыквара цудам ацалелы альбом фатаграфіяў Тышкевiча: 86 адбіткаў на кардоннай аснове, якія зафіксавалі разнастайныя мясціны і людзей Беларусі, Францыі і Італіі. Увогуле, архіў Тышкевiча згарэў яшчэ ў часе Першай сусветнай вайны. Гэткі ж лёс напаткаў і калекцыю твораў мастацтва, што захоўвалася ў ягоным беларускім маёнтку Вялае (ці Вялава), што на Івянеччыне. Ад усяго, імаверна, застаўся толькі гэты альбом. І вось, нарэшце, гэтая рэліквія зноў у Беларусі. Пасля стагоддзя забыцця граф вярнуўся ў родны край.
Бенедыкт Тышкевiч нарадзіўся ў Немежы, што літаральна на самай цяперашняй беларуска‑літоўскай мяжы. Маёнткі меў па ўсім свеце, у тым ліку і ў Налібоцкай пушчы. Тышкевіч быў заможным арыстакратам, які атрымаў у спадчыну розныя аб’екты нерухомасці і капітал, але не гэтак баляваў‑паляваў, як занурваўся ў пытанні этнаграфіі, археалогіі і лінгвістыкі. Ён стаў адным з першых у свеце майстроў фатаграфіі. Ён арандаваў караблі, каб вандраваць, аб’ехаў Індыю, Кітай, Японію.
Свае найлепшыя здымкі ён экспанаваў на выставе ў Філадэльфіі, у Амерыцы (1876), дзе і атрымаў за іх свой першы медаль. Няцяжка падлічыць, колькі часу прайшло ад вынаходніцтва фатаграфіі наогул. У здымках Тышкевіча выявіўся адначасна і мадэрнізм, і рамантызм творцы. Ён адчуваў адказнасць перад кожным адбiткам — сярод iх няма выпадковых. Складанасць нечаканых кампазіцый сведчыць аб вялікім прафесіяналізме. Ягоныя творы — сапраўдныя шэдэўры беларускай фатаграфіі. З іх на нас глядзяць і вяскоўцы, і местачкоўцы, і рамеснікі. Фатаграфіі сялянаў і вясковых прыгажунь у строях таго часу, у натуральным асяроддзі — гэта сведчанне адкрытага светапогляду і ўважлівага вока Тышкевіча. Тут і здымкі ягонага палацавага побыту, і інтэр’еры вясковых хат і корчмаў, стылёвыя будуары, сядзібы і кухні, вясковыя сцэнкi і партрэты сваякоў. Ён увасобіў у фота найважнейшыя характарыстыкі Беларусі і беларусаў таго часу.
У 1883 годзе, калі памірае жонка, граф з трыма дзецьмі пераязджае ў свае французскія маёнткі. Назаўжды. Ён уладкоўваецца ў сваім маёнтку ў шыкоўным прыгарадзе Парыжа Нэі і цалкам прысвячае сябе фатаграфіі. З таго часу ягоная сувязь з родным краем абарвалася. Графа Тышкевіча пахавалі ў Ніцы ў сямейнай пахавальнай капліцы.
Але ягоныя фота, зробленыя больш за сто гадоў таму ў Беларусі, ізноў вярнуліся да нас. У гэта і зараз цяжка паверыць. Але паверце — гэта наша сапраўдная класіка.
Выстава графа Бенедыкта Тышкевiча
праводзіцца ў Нацыянальным гiстарычным музеi (Мiнск, Маркса,12) да 29 кастрычнiка. Пасля выстава пераедзе ў Гомель, у Галерэю імя Вашчанкі (4—17 лістапада), а затым у Полацк, у галерэю Нацыянальнага гісторыка‑культурнага музея‑запаведніка (20 лістапада — 8 снежня).
