Год таму, 19 снежня 2008, гэты свет пакінула паэтка Ніна Мацяш. Пра апошнюю сустрэчу з ёй ўспамінае паэт Алесь Каско.
Ніна Мацяш
— Зусім нядаўняя страта блізкага чалавека, сябра змушае згадваць перад усім апошнюю прыжыццёвую сустрэчу. Гаворку вочы ў вочы, няхай абое мы тады вочы раз-пораз вінавата і разгублена апускалі… Тое было ў лістападзе 2008 года ў Пінску падчас уручэння Брэсцкім аблвыканкамам літаратурнай прэміі імя У.Калесніка. Сярод лаўрэатаў былі і мы ўтрох: я, Мікола Пракаповіч ды сумна адсутны Міхась Рудкоўскі, аўтары зборніка «Трохперсце». Ніна Восіпаўна сама праз публікацыі ў абласным друку вылучыла нас. Яна, новы кіраўнік аддзялення СБП, праяўляла зайздросную актыўнасць. За кароткі час проста маланкава заснавала альманах «Жырандоля», уклала і адрэдагавала першы яго выпуск, узялася за другі. Творча дапамагла не аднаму аўтару. Правяла прынцыповую, як здавалася Ніне і ўсім нам, перапіску з чыноўнікамі аблвыканкама… Перапіска закранала акурат прэмію Калесніка, афіцыйна яшчэ не зацверджаную тады. Ніна Мацяш пратэставала супраць «инструкции о порядке присуждения премии», што прадугледжвала «обязательное членство кандидата», зразумела ў якім аддзяленні якога Саюза пісьменнікаў. А таксама супраць маніпулявання сумленным і чыстым імем Настаўніка. Адказ з аблвыканкама быў для паэткі ашаламляльны: з абяцаннем «удасканаліць умовы спаборніцтва».
«У мяне акцэнт пра маральнасць, у іх — на ўдзел у спаборніцтве за прэмію, — абуралася Ніна ў лісце да мяне. — Што да ўдзелу-няўдзелу, мой выбар адназначны — ігнараваць».
Але пасля непасрэднай размовы з намеснікам старшыні аблвыканкама, які прыязджаў да яе ў Белаазёрск, тая катэгарычнасць саступіла амаль роспачнасці. Памятаю яе тэлефонны званок. «На жаль, мы спазніліся што-небудзь перайначыць, а дарагое імя аддаваць на водкуп нельга. Давай паспрабуем паўдзелнічаць, а там — пабачым».
Пробным каменем і аказалася «Трохперсце». І вось стаім з Міколам Пракаповічам на сцэне Палескага тэатра. Пачуваемся голымі каралямі перад афіцыйна сабранай публікай, поруч з тымі, каго і літаратарамі цяжка назваць, ды з тымі, хто перашмыгнуў дзеля падобнага ўганаравання ў новы саюз…
Я спусціўся са сцэны. Адшукаў Ніну Мацяш. «Віншую!» — з ніякаватай усмешкай сказала яна. І гэтак сама я падзякаваў. Абое разумелі, што памыліліся, што сітуацыю трэба будзе абмеркаваць на першым сходзе сяброў аддзялення. Хоць я і не ўяўляў, як буду схіляць іх да адмаўлення ад ўдзелу ў далейшым «спаборніцтве за прэмію», калі сам яе ўжо атрымаў?.. Нашу і без таго марудную гаворку іншы раз перапынялі журналісты, найперш тыя, хто займеў білет члена СПБ.
«Як, Алесь, і табе далі прэмію? Ніна, Алесь, і вы ўжо з намі?» Тады я спаўна адчуў, як гэта быць у становішчы Рыбака з вядомай аповесці Васіля Быкава.
У канцы восені 2009 года прайшло чарговае ўручэнне прэміі імя У.Калесніка, на якое я не паехаў, хоць і быў запрошаны. Зноў на сцэне сярод астатніх стаялі нашы: сябар-празаік ды пляменнік Ніны Восіпаўны — замест яе самой, каб атрымаць прэмію, прысуджаную за кнігу, якой яна не пабачыла.
Як пачувала б сябе паэтка? Ці проста адмовілася б ад уганаравання? Ніхто цяпер ужо не скажа…
* * *
Ніна Мацяш. Сябрыне
Не знадзейвайся. Перажыві.
Хоць якая, ды ёсць патоля:
Намарозіць радня па крыві —
Адагрэе радня па долі.
Скруха — зашмаргай… Перарві.
Ёсць лагода на боль, на скруху:
Адрачэцца радня па крыві —
Паратуе радня па духу.
Праўду гэту — як ёсць — прыві
Да сцяжыны далейшага руху.
Будзь здарова, радня па крыві.
Будзь бяссмертна, радня па духу!
