Толькі Беларусь без дыктатуры можа быць часткай Еўрасаюза, мяркуюць хлопцы з «Еўрапейскай Беларусі».
Яўген Афнагель (першы злева) і Павел Юхневіч (другі злева). Фота Юліі Дарашкевіч.
Хлопцы з «Еўрапейскай Беларусі» заўсёды наперадзе астатніх на вулічных акцыях. Яны часта з сінімі павязкамі і сцягамі Еўрасаюза. Самыя арганізаваныя і мабільныя. На традыцыйных днях салідарнасці яны першымі пачынаюць акцыю і першымі сканчаюць. На іх раўняюцца астатнія.
Частка гэтых хлопцаў прайшла праз школу «Зубра», які абвясціў пра самароспуск вясной 2006 года.
Дзіўным чынам «Еўрапейская Беларусь» не ўступае ні ў якія моладзевыя кааліцыі, але ўмудраецца захоўваць добрыя стасункі з іншымі арганізацыямі.
Пра наяўнасць «Еўрапейскай Беларусі» ў гарадах сведчаць паўсюдныя сінія стужкі, а таксама палітычныя графіці.
Гутарка ў рэдакцыі «НН» з каардынатарамі кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Яўгенам Афнагелем і Паўлам Юхневічам.
Заснаваная ў 2008‑м
«Наша Ніва»: Як узнікла «Еўрапейская Беларусь»?
Яўген Афнагель: Кампанія пачалася, бо апазіцыя павінна мець ясную альтэрнатыву палітыцы Лукашэнкі, цалкам скіраванай на Расію. Гэтай альтэрнатывай можа быць толькі Еўрапейскі Саюз. Для нас гэта адзіны спосаб абароны незалежнасці краіны. Беларусь павінна стаць часткай ЕС, часткай еўрапейскай цывілізацыі. Для таго патрэбная праца, таму і пачалі нашу кампанію.
«НН»: Чаму кампанію? Не арганізацыю, не партыю?
ЯА: Арганізацыя ці партыя — гэта жорсткая структура, іерархія, лідэр, намеснікі, афіцыйная рэгістрацыя. Для ўдзелу ў кампаніі не трэба запаўняць ніякія паперы. Ты можаш проста прыйсці да нас, атрымаць газеты ці ўлёткі і распаўсюдзіць іх, прыйсці на акцыю ці ўзяць падпісны аркуш і збіраць подпісы.
Калі лібералізацыя, то дазвольце найперш нацыянальны сцяг
«НН»: А колькі чалавек налічвае «Еўрапейская Беларусь»? Вось «МФ» кажа пра тысячу прыхільнікаў.
ЯА: Ва ўмовах дыктатуры і рэпрэсіяў да актыўнай палітычнай дзейнасці адкрыта далучаюцца нямногія. Але ж мы ведаем, што прыхільнікаў еўрапейскай ідэі ў Беларусі амаль палова насельніцтва. За два гады праз кампанію прайшлі сотні беларусаў, дзясяткі тысячаў жыхароў краіны паставілі свае подпісы пад зваротам аб уступленні ў ЕС. З многімі з гэтых людзей мы падтрымліваем кантакт і працуем.
«НН»: Вулічныя акцыі з’яўляюцца прыярытэтам дзейнасці «Еўрапейскай Беларусі»?
Павел Юхневіч: У той інфармацыйнай сітуацыі, якую мы маем, гэта галоўны інструмент, каб даносіць інфармацыю да людзей.
«НН»: Чаго яшчэ дабіваецеся, апроч уступлення краіны ў ЕС?
ПЮ: Праводзім кампанію па легалізацыі нацыянальнай сімволікі. Калі ўлада кажа пра лібералізацыю, то яна павінна пачацца з дазволу беспакарана выкарыстоўваць нацыянальныя сцяг і герб.
ЯА: Фармаванне дыктатуры ў 1995 годзе пачыналася з забароны бел‑чырвона‑белага сцяга і герба «Пагоня». Таксама мы вымушаны актыўна змагацца за вызваленне палітвязняў. Пакуль у краіне застаюцца палітычныя зняволеныя, патрабаванне іхняй свабоды і змаганне супраць рэпрэсій будзе адной з галоўных мэтаў дзейнасці.
ПЮ: Калі ў нас не будзе палітычных зняволеных, то гэта ўжо будзе троху іншая краіна, нават пры цяперашняй уладзе.
Апазіцыя пасталела
«НН»: Ціск на сяброў кампаніі апошнім часам зменшыўся?
ЯА: Хутчэй змяніліся формы. Па‑ранейшаму людзей затрымліваюць падчас вулічных акцый. Улады радзей саджаюць людзей на суткі, але замест гэтага іх збіваюць, сочаць, ціснуць, спрабуюць вербаваць. Даходзіць да таго, што пасля сустрэч у кавярнях туды заходзяць людзі ў цывільным і задаюць персаналу пытанні пра нас. Рэпрэсіі не зніклі. Адбываюцца страшныя рэчы, калі актывістаў невядома хто вывозіць за горад. Такое было са мной, з Уладзімірам Лемешам, з сябрамі іншых арганізацый. Таксама даюць нашмат большыя штрафы, чым раней.
ПЮ: Жорсткасць, пра якую казаў Яўген, я пабачыў на восеньскіх акцыях на Кастрычніцкай плошчы. У мяне вялікі досвед удзелу ў вулічных акцыях, але такой невытлумачальнай жорсткасці з боку міліцыі я яшчэ не бачыў. Біць сталі менш, але больш балюча.
«НН»: А саміх вас колькі разоў затрымлівалі?
ЯА і ПЮ (адначасова): Ужо збіліся з ліку.
«НН»: Маладых, што прыходзяць у арганізацыю, папярэджваеце пра магчымыя наступствы?
ЯА: Звычайна адразу чалавеку па максімуме кажам, што з ім можа быць. Людзі, якія застаюцца ў апазіцыі, сапраўды вераць, што могуць нешта змяніць у краіне. Цяпер людзі застаюцца ў арганізацыях не каб насіць значок, а каб нешта рабіць. Прычым, часта для сябе небяспечнае.
ПЮ: Я хацеў бы яшчэ заўважыць, што апошнім часам значна вырас сярэдні ўзрост людзей, якія прыходзяць у апазіцыю, у моладзевы супраціў. Пяць гадоў назад гэта былі 15‑16‑гадовыя, цяпер — 18‑22‑гадовыя.
«НН»: З чым гэта звязана?
ЯА: Раней апазіцыя была нечым рамантычным. Моладзі ішла, бо гэта была даніна модзе. Я памятаю сябе ў 18 гадоў, калі я з гонарам насіў значак. Цяпер чалавек прыходзіць у апазіцыю пасля доўгіх разваг, ці варта яму туды ісці, рызыкаваць, пазбавіцца працы, вучобы, трапіць на суткі. А за гэта атрымаць толькі нейкую маральную выгаду. А тыя людзі, што прыходзяць, ім не трэба нешта тлумачыць. Яны самі ўсё ведаюць і разумеюць.
«НН»: А хто лідэры «Еўрапейскай Беларусі»?
ЯА: Зразумела, што лідэры ёсць. Мне давядзецца называць чалавек 30 маіх знаёмых. Без кожнага з іх не было б таго, што маем зараз. Не магу некага канкрэтнага выдзеліць. Баюся некага забыцца, пакрыўдзіць. З гэтымі людзьмі мы прайшлі праз вялікія выпрабаванні, і на іх сапраўды трымаецца «Еўрапейская Беларусь».
Лукашэнка не гарант
«НН»: А якое галоўнае адрозненне «Еўрапейскай Беларусі» ад іншых моладзевых ініцыятываў?
ЯА: Мы не зусім моладзевае ўтварэнне. У нас ёсць дарослыя палітыкі, у нас няма ўзроставага цэнзу. Па‑другое, не ў крыўду будзе сказана іншым, мы прапаноўваем ясную еўрапейскую альтэрнатыву.
«НН»: Але ёсць, напрыклад, Рух «За Свабоду» Аляксандра Мілінкевіча, які выступае таксама за еўрапейскі шлях для Беларусі. Нават «Еўрапейскі форум» правёў. Дык у вас з ім рознае разуменне еўрапейскасці?
ЯА: Асабіста для мяне мэта «Еўрапейскага форуму» была няяснай. На жаль, некаторыя арганізацыі блытаюць ідэю захавання незалежнасці, еўрапейскага выбару з фактычнай падтрымкай дыктатуры. Толькі свабодная Беларусь, Беларусь без дыктатуры можа быць часткай Еўрасаюза. Лукашэнка не можа быць гарантам нашай незалежнасці, як часам можна пачуць. Нават ускосна падтрымліваючы дыктатуру, нельга змагацца за свабоду і незалежнасць.
«НН»: Вы ні з кім не ствараеце хаўрусы. Але пры гэтым удаецца захоўваць з усімі добрыя стасункі.
ПЮ: Мы супрацоўнічаем з любымі здаровымі сіламі. А моладзь паміж сабой цудоўна разумеецца. У нас выдатныя стасункі з «Моладдзю БНФ», «Маладым фронтам», «Маладой Беларуссю». На вулічныя акцыі выходзяць прадстаўнікі розных арганізацый. Ёсць такія рэчы, якія нас трымаюць разам і яднаюць.
ЯА: Кааліцыі на паперках мала што значаць. Сапраўдныя кааліцыі выяўляюцца на Плошчы.
Грамадства чакае лідэра
«НН»: У мясцовых выбарах будзеце ўдзельнічаць?
ЯА: Ёсць розныя меркаванні. У выбарах сёння можна ўдзельнічаць толькі тады, калі яны спрыяюць перамозе над дыктатурай. Дзеля птушачкі — бессэнсоўна. Гуляць у гульні з дыктатарам мы не будзем.
ПЮ: Узгадайма парламенцкія выбары 2008 году. Мы ведалі, што рэальнага выніку ўдзел ў іх не дасць, ён будзе толькі на карысць улады. Я не ведаю, на што спадзяваліся тыя, хто удзельнічаў ў выбарчай кампаніі, але мне падаюцца дастаткова наіўнымі іх выказванні кшталту «нас узялі і падманулі», якія гучалі пасля тых выбараў.
«НН»: А бачны нейкі лідэр, які здольны павесці за сабой людзей?
ПЮ: Грамадства чакае з’яўлення чалавека, які скажа: «Я — супраць, пойдзем за мной». І за такім чалавекам сапраўды пойдуць.
ЯА: Я ведаю людзей, здольных перамагчы, але гаварыць пра тое рана.
«НН»: Можна казаць, што «Еўрапейская Беларусь» з’яўляецца працягам «Зубра»?
ЯА: Не. Ёсць людзі, якія былі ў «Зубры». Асабіста для мяне гэта самы лёсавызначальны этап майго жыцця. Прысяга сябра руху «Зубр» прымаецца на ўсё жыццё. Я лічу сябе «зубром».
ПЮ: Для мяне людзі, якія былі ў «Зубры» — гэта паказчык якасці. Гэта стан душы. Класна, што ў «Еўрапейскай Беларусі» шмат людзей, якія раней былі ў «Зубры». Але гэта не адно і тое ж.
«НН»: Часта чуюцца нараканні, што вы выходзіце на акцыі не з бел‑чырвона‑белымі, а са сцягамі ЕС.
ЯА: Хай той, хто гэта кажа, знойдзе, хоця б адну масавую акцыю, дзе мы былі без бел-чырвона-белых сцягоў. У мінулым годзе нашы актывісты штомесяц вывешвалі толькі ў Мінску дзесяткі нацыянальных палотнішчаў. 29 кастрычніка над праспектам Незалежнасці луналі сто бел-чырвона-белых палотнішчаў. Калі нехта здольны зробіць нешта падобнае, тады няхай і наракае.
Яўген Афнагель (на фота першы злева) нарадзіўся ў 1979 у Мінску. Скончыў гістфак педагагічнага ўніверсітэта імя Танка (2001). У нацыянальным руху з 1996. Быў сябрам «Маладога фронту» (1996—2001). У 2001 быў заснавальнікам «Зубра». Жанаты.
Павел Юхневіч (на фота другі злева) нарадзіўся ў 1984 у Мінску. У нацыянальным руху ад 1999. Быў сябрам «МФ» (1999—2001). Заснавальнік «Зубра». Цяпер студэнт ЕГУ. Жанаты.
