Вядомы расейскі эканаміст, былы дарадца Ўладзімера Пуціна Андрэй Іларыёнаў заяўляе, што Масква, відавочна, запатрабуе пэўных умоваў для атрыманьня Менскам крэдыту. «Расея пагражае эканамічнаму і палітычнаму сувэрэнітэту Беларусі», — лічыць Іларыёнаў.
8–10 красавіка Андрэй Іларыёнаў выступіў у Менску на першым форуме лібэральнай моладзі краін Эўразьвязу «Ўсходняе партнэрства». Пасьля ўдзелу ў форуме спадар Іларыёнаў даў інтэрвію карэспандэнту Свабоды.
Як вы ацэньваеце цяперашні фінансавы крызіс у Беларусі? Ці гэта, як запэўніваюць нас улады, невялікі эпізод, і ўсё ўладкуецца празь некалькі месяцаў, альбо гэта сьведчаньне больш глыбокіх нэгатыўных зьяваў у беларускай эканоміцы?
І тое і іншае. Тут ёсьць элемэнты і агульнага сыстэмнага крызісу, зьвязанага зь нерэфармаванасьцю беларускай эканомікі, з напаўплянавым, напаўдзяржаўным кіраваньнем. І тут ёсьць элемэнт, які зараз выйшаў на першы плян — гэта валютны крызіс. Гэта завышанасьць курсу нацыянальнай валюты ў дачыненьні да валютаў асноўных гандлёвых партнэраў, немагчымасьць забясьпечваць устойлівасьць нацыянальнай валюты пры цяперашніх аб’ёмах валютных рэзэрваў і стане гандлёвага балянсу. Гэта клясыка, пытаньне да студэнтаў першага курсу эканамічных факультэтаў.
І ваш рэцэпт?
Дэвальвацыя.
Ня гледзячы на ўсе яе нэгатыўныя наступствы?
Іларыёнаў: Там няма ніякіх нэгатыўных наступстваў. З эканамічнага пункту гледжаньня гэта цалкам відавочнае, натуральнае і неабходнае рашэньне. Любая разумная ўлада павінна прыняць яго. Калі ў беларускай улады няма такога жаданьня альбо разуменьня, то гэта проста азначае павялічыць колькасьць праблем на сваю галаву. Калі беларускія ўлады хочуць павялічэньня праблемаў на сваю галаву і на галаву ўсіх беларусаў, то няхай працягваюць гэта.
Апошнія гады ўлады ўтрымлівалі курс дзякуючы замежным крэдытам. Цяперашнюю сытуацыю Менск мяркуе паправіць з дапамогай расейскага крэдыту.
Я ня ведаю, якое рашэньне прыме расейскае кіраўніцтва, але я б на іхным месцы папярэдзіў выдзяленьне крэдыту нейкімі ўмовамі. Яны могуць быць самымі разнастайнымі — ад эканамічных актываў на тэрыторыі Беларусі (трубаправоды, прадпрыемствы) да нейкіх палітычных абавязацельстваў. Гэта цалкам натуральна, і немагчыма абвінавачваць расейскі бок у нейкім няшчырым падыходзе.
Вы якраз кажаце пра тое, чаго асьцерагаюцца многія беларусы — што Расея зараз пагражае эканамічнаму сувэрэнітэту Беларусі.
Ды ня толькі эканамічнаму, але і палітычнаму. А чаму б і не? Калі партнэр (альбо кліент) аказваецца настолькі неразумным, што даводзіць стан свайго дому да развалу, а потым зьвяртаецца да суседа па дапамогу, то тады, натуральна — «мы гатовыя даць гэтую дапамогу, але нам за гэта трэба нешта атрымаць». Гэта стандартная схема, якую можна ўбачыць з боку любой дзяржавы ці арганізацыі. Уявіць сабе, што крэдыты даюцца без умоваў нельга. І гэта не на Ўсходзе прыдумалі, гэта на Захадзе прыдумалі. Але на Ўсходзе гэтым навучыліся карыстацца
Сыходзячы з гэтай схемы адносінаў, ніякага «сяброўства» і «саюзнай дзяржавы» не існуе?
Якое сяброўства? Сяброўства можа быць паміж двума людзьмі. Але якое сяброўства можа быць паміж дзяржавамі?
Карыстаючыся вашым пытаньнем, я б сказаў пра стаўленьне цяперашніх расейскіх уладаў да беларускіх. Мяркую, ні для каго няма тут вялікай таямніцы, што Лукашэнка — не «мяккі арэшак». Але зь ім даводзіцца мець справу.
Пры іншых роўных умовах расейскае кіраўніцтва хацела б мець на ягоным месцы кагосьці іншага. Але я ўспамінаю цытаты самога Лукашэнкі, які неяк паабяцаў пайсьці ў зямлянкі і адтуль адстрэльвацца. І ў нейкай ступені яму гэтага ўдалося, ён дастаткова трывала акапаўся ў гэтай зямлянцы, і адтуль «адстрэльваецца» і ад Расеі і ад Захаду, і ад уласных грамадзянаў.
Людзі ў Крамлі зьяўляюцца прагматыкамі і разумеюць, што калі пакуль немагчыма выкурыць яго з гэтай зямлянкі, то даводзіцца мець зь ім справу. І гэта лягчэй рабіць, калі маеш нейкія пераканаўчыя аргумэнты. І калі Лукашэнка сам сабе стварае пэўную сытуацыю разгромам грамадзянскай супольнасьці, чым адсякае сабе магчымыя кантакты з Захадам, то ён ускладняе сваё становішча, бо пакідае адзіны канал замежных кантактаў — гэта Расею. І расейскае кіраўніцтва ня мае нічога супраць, яно кажа — «працягвайце, мы вам ня будзем замінаць аслабляць ваша становішча». Калі Менск пагаршае сваё эканамічнае становішча, адмаўляючыся ад дэвальвацыі беларускага рубля, выклікаючы эканамічны і валютны крызіс у краіне, то Расея толькі скажа — «аслабляйся, і слава Богу. Мы выкарыстаем гэта для сваіх мэтаў». І правільна зробіць.
