З Беларуссю яму давялося развітацца на хвалі папулярнасці: ягоная праграма заставалася адзінай на Беларускім тэлебачанні, да ўдзелу ў якой запрашаліся не толькі апалагеты рэжыму, але і грамадскія дзеячы з ліку «памяркоўных» апанентаў улады. Намагаючыся дакапацца да ісціны, Дарафееў часта заганяў у тупік сваімі пытаннямі чыноўнікаў, якія за апошнія паўтара дзясятка гадоў папросту адвыклі ад думкі, што іх можа «падставіць» дзяржаўнае тэлебачанне. Пра мінулае і сучаснасць з аўтарам і вядучым праграмы «Партрэты з Сяргеем Дарафеевым».
— Хутка год з моманту памятнага эфіруток-шоў «Выбар» 19 снежня 2010 году, якое стала паваротным у лёсе Сяргея Дарафеева. У немалой ступені гэтаму паспрыяла старшыня ЦВК Беларусі Лідзія Ярмошына, якая на знак пратэсту супраць «правакацыйных пытанняў» дэманстратыўна сышла са студыі. Праз некалькі дзён дэмарш Ярмошынай падтрымаў Аляксандр Лукашэнка, які загадаў «паставіць на месца маладога журналіста». Хацелі яны распарадзіцца тваім лёсам ці не, але цяпер твая кар’ера фактычна з нуля пачынаецца ў іншай краіне. З твайго гледзішча, наколькі адэкватныя крыўды чыноўнікаў?
— Ды распарадзіліся не толькі маім лёсам… Але каб гаварыць пра адэкватнасць крыўдаў чыноўнікаў, трэба гаварыць пра адэкватнасць увогуле ўсяго таго, што адбываецца ў Беларусі. Пра што тут можна гаварыць? Ну вось і я скажу: так, трэба выпусціць палітзняволеных. І што? Мяне нехта пачуе, гэта нешта зменіць? Аднак проста сядзець нельга.
Трэба дамагацца вызвалення людзей рознымі шляхамі, у тым ліку і не ў лабавую, тонкімі метадамі. Дамагацца гэтага павінны мы ўсе, у каго на што хапае магчымасцяў.Гэта першае.
што тычыцца крыўдаў тых, хто ўва ўладзе. Ім трэба крыўдзіцца толькі на сябе. Таму што ўва ўсіх бедах Беларусі вінаватыя толькі яны.А не якіясьці там
— Магчыма, за апошнія паўтара дзясятка гадоў беларускія афіцыйныя асобы настолькі адвыклі нават ад гіпатэтычнай магчымасці апынуцца пад прыцэлам крытыкі дзяржаўных СМІ, што не ўспрымаюць яе ні ў якім выглядзе? І калі на незалежныя медыі проста не звяртаюць увагі, то дзяржаўная прапаганда — справа іншая. Яны што, прыватызавалі гэтую сферу?
— Трэба разумець, што так. Мы ж бачым, што менавіта так і адбываецца. Але вось такімі адносінамі і паводзінамі ўлада працягвае ўпэўнена пілаваць сук, на якім сядзіць. Беларускія афіцыйныя асобы адвыклі ад крытыкі ў прынцыпе. Часы, у якія мы зараз жывём, яны вельмі небяспечныя. Таму што
ва ўладнай часткі сціраюццаАле ж Бога замяніць нельга! І вось гэты падыход — зверху ўніз — адчуваецца ўсюды, ад сталіцы да вёскі. Ён пачынае пранікаць у галовы людзей. І калі працэс працягваецца гадамі, людзі пачынаюць думаць, што, значыць, так і трэба. Вось у чым бяда. Калі гавораць пра дэмакратыю — гэта праўда.маральна-духоўныя межы; этычныя падыходы трансфармуюцца і трагедыя пачынаецца тады, калі ўлада пачынае лічыць, што менавіта яна — мярыла дабра і зла.
Дэмакратыя — гэта тонкія настройкі. Гэта сістэма грузаў і супрацьвагаў, тут юсціраваць і спраўджваць пастаянна трэба, узважваць і аналізаваць. Гэта вельмі складаная будоўля, няпростае будаўніцтва дзяржаўных інстытутаў і іх дзейнасці. А рвануць рычаг і тут жа атрымаць вынік — ну, канечне, так нашмат прасцей.
— Пасля двух месяцаў працы ва Ўкраіне ці можаш пагадзіцца з папулярным выразам «не было б шчасця, ды няшчасце дапамагло»? Іншымі словамі, ты цяпер на сваім месцы?
— Сказаць, што ў Кіеве я шчаслівы, а ў Мінску быў нешчаслівы — гэта глыбокая памылка. Але факт, што ў Кіеве я маю магчымасць рабіць для Беларусі больш, чым мог бы зрабіць, знаходзячыся ў Мінску. Нарэшце, самае важнае: працаваць зараз на Беларускім тэлебачанні — вось што злачынства, а ня ўзяць і ад’ехаць. Што, усміхацца ў кадры і чытаць самі ведаеце што? Таму, калі казаць не толькі пра тэлебачанне, але і ўвогуле пра ўсіх беларусаў (а я часта думаю пра гэта апошнім часам), мяне здзіўляе псеўдапатрыятычнасць некаторых нашых людзей. О’кей, давайце тады крытыкаваць тых журналістаў, пісьменнікаў, музыкаў, якія ў свой час не вытрымалі і ад’ехалі з СССР. Ды яны
Што ж мы за краіна такая, калі самі сябе зжыраем? Замест таго каб аб’яднацца (а зараз — тым больш) і даць зразумець усім, што мы соцыум са сваёй грамадзянскай сілай. Аж не — мы запалкі запасаем і памідоры кансервуем.Ладна, ужо столькі пра гэта гаварылі…
— Наконт выказванняў адносна злачыннасці працы на Беларускім тэлебачанні. Шмат хто можа заўважыць: ты ж сам там працаваў, і яшчэ невядома, як бы ўсё склалася, каб не 19 снежня. Магчыма, працаваў бы і цяпер…
— Што я хачу тут сказаць, слухай уважліва. Я сказаў, што
працаваць зараз на Беларускім тэлебачанні — вось што злачынства, а ня ўзяць і з’ехаць. Да 19 снежня 2010 году для мяне была адна Беларусь, потым Беларусь стала іншая. Як я ўжо пісаў раней, выбух у метро ўвогуле ўзарваў маю галаву, але гэта ўжо іншая, яшчэ адна гісторыя. Таму,
калі працаваў я, працаваць яшчэ было можна, яшчэ можна было даносіць свае думкі. А цяпер — нельга.Па тым, што я гляджу на Беларускім тэлебачанні і што чытаю на беларускіх
— Сяргей, як на «Пятым канале» ўспрынялі твой статус «лішняга» для Беларускага тэлебачання? Ці не адчуваецца нямы папрок кшталту «панаехалі, сваім працаваць не даюць…»? Бо не сакрэт, што экспансія расейскіх вядучых, асабліва ў
— Мой статус прынялі, і ніякага папроку няма. На канале, хачу сказаць, дый увогуле ва ўкраінскай
— Наколькі табе самому цікава працаваць на Ўкраінскім тэлебачанні? Якая прынцыповая розніца з ранейшай дзейнасцю на АНТ?
— Што тычыцца розніцы, то, скажу шчыра, мне тут працаваць цікава. І я расту. Магу сказаць, што кожнае сваё інтэрв’ю, калі казаць аб прадукце, якім я непасрэдна займаюся, кожны свой выпуск праграмы «Партрэты» рыхтую мінімум тры дні. Дакладней, трое сутак. Чытаю пра чалавека, пішу з раніцы да вечара. Астатнія чатыры дні тыдня ў мяне сустрэчы — з палітыкамі, з
тут, канечне, вялізная канкурэнцыя. Таму кожны ўздых, кожнае пытанне павінны трымаць гледача.Я гэта вельмі добра разумею і адчуваю. З дапамогай і гэтага адчування, як мне хочацца верыць, я расту. Чамусьці я перакананы, што і ў Беларусі будзе гэтак жа. Прынамсі, са мной салідарная абсалютная бальшыня ўкраінскіх палітыкаў дый проста людзей.
— Падчас гутарак з украінскімі калегамі даводзіцца чуць нямала скаргаў на цяжкасці ў іх працы. Аднак калі бачыш, колькі тут электронных, друкаваных, інтэрнэтных СМІ, «плач Яраслаўны» падаецца крыху нацягнутым. Ці можна ўвогуле параўноўваць сітуацыю на
— Параўноўваць можна і трэба. Калі мы параўноўваем, толькі тады мы пачынаем разумець, у чым мы добрыя, а ў чым ня вельмі. І што нам увогуле трэба мяняць тут і цяпер. Таму, калі скардзяцца ўкраінскія калегі на цяжкасці ў працы, то гэта насамрэч так. Тут шмат праблемаў. І калі ёсць журналісты, незадаволеныя сітуацыяй ці абставінамі нашай працы, якія прапануюцца ўладамі, то, значыць, гэта незадаволенасць па справе. Вось гэты момант прафукаць нельга. Інакш гэтае пакуль простае незадавальненне зменіцца сапраўдным плачам, а потым ужо будзе позна. Але цяперашняя, так крытыкаваная ўкраінская ўлада разумее:
нават пры цэнтралізацыі ўлады, нават пры пабудове ўладнай вертыкалі дэмакратыя вельмі неабходная. Інакш народ проста змяце ўладныя канструкцыі.І вось тут гэтая то кінетычная, то патэнцыйная энергія ўкраінскага соцыуму, якая пераходзіць адна ў адну, вельмі адчуваецца. І ўлада не рызыкуе ёю пагарджаць. Якраз спрацоўвае сістэма грузаў і супрацьвагаў. Але, разам з тым, тут ёсьць шмат і палітычнай крывадушнасці, гульняў на лёсах народу, здрадніцтва. Зрэшты, гэта ўласціва розным краінам, калі
— Сапраўды, і шараговыя ўкраінцы, і прадстаўнікі апазіцыі ўсё часцей выказваюць асцярогу ад сутнаснага збліжэння палітычных рэжымаў у Мінску і Кіеве. З уласных адчуванняў: ці не прывядуць запазычанні беларускага досведу, сярод іншага, і да цэнзуры на інфармацыйным полі Ўкраіны?
— Так, ва Ўкраіне цяпер усё часцей гавораць пра Беларусь — маўляў, сапраўды, каб жа ж і мы не пайшлі гэтым шляхам выкаранення іншадумства. Пра што я таксама часта думаю. Але 50 мільёнаў чалавек, я ўпэўнены, гэтага не дапусцяць.
10 мільёнаў яшчэ можна ўзяць у кулак, а 50 мільёнаў — ніколі. Тым больш тут ментальнасць іншая, хоць я не люблю размоў пра ментальнасць, у гэтым ёсць нейкі элемент слабасці. Але праўда, што тут ментальнасць не такая. І што тычыцца славутай свабоды слова, то яна, вядома, непараўнальная з беларускай. Тут у прынцыпе іншы медыйны рынак. Што тычыцца нейкіх параўнанняў, то і так, шчыра кажучы, усё зразумела. Пакуль у Беларусі ня будзе такой жа свабоды меркаванняў, хоць бы як ва Ўкраіне — зь цяперашнімі таксама недахопамі — нічога добрага ў нас не адбудзецца.
— Пасля падзеяў 19 снежня ва Украіне асела нямала беларускіх дэмакратычных актывістаў, якія апасаюцца рэпрэсіяў на радзіме. Хтосьці плённа працуе, як Вячаслаў Сіўчык, хтосьці адседжваецца. Ці магчымае з’яўленьне кагосьці з іх у тваёй праграме? І наколькі ўвогуле беларуская тэма цікавіць украінскіх гледачоў?
— Слова «адседжваюцца» няправільнае ў прынцыпе, і для мяне дзіўна, што вымаўляеш яго менавіта ты. Я не бяруся судзіць пра нейкіх канкрэтных людзей, але калі актывісты дэмакратычнага руху, палітыкі ад’ехалі, то я ня думаю, што яны адседжваюцца. Яны актывісты, яны растуць, развіваюцца, думаюць, аналізуюць і дапамагаюць Беларусі з тых краінаў, у якіх яны зараз знаходзяцца. Пры гэтым яны, канечне, могуць і памыляцца, ува ўсіх ёсць права на памылку. Але я ня думаю, што яны адседжваюцца і бяздзейнічаюць. Хутчэй, адседжваюцца тыя, хто маўчыць, нацягвае на вочы шапку і перабежкамі перасоўваецца па Менску. Вось тыя сапраўды адседжваюцца.
— Пад маркай «змагароў» з’ехалі ня толькі актывісты апазыцыі…
— Гэта так, але
любы час правярае людзей.І цябе ў тым ліку, і мяне ў тым ліку. Ён усіх нас правярае, і мы лепш сябе пазнаём. На пачатку восені я сустракаўся з Кшыштафам Занусі і каторы ўжо раз падзякаваў яму за яго жаданне дапамагчы, калі ў мяне ўзніклі праблемы. Дык вось Занусі сказаў словы пра тое, што менавіта такія няпростыя часы правяраюць людзей, расстаўляюць усіх па сваіх месцах і па шалях. Дай Бог, каб такіх цяжкіх часоў не было, але менавіта такія часы даюць зразумець, што мы з сябе ўяўляем… Працягваючы тэму магчымай цікавасці да беларускай тэматыкі з боку ўкраінскай аўдыторыі, хачу адзначыць, што ўкраінцы самадастатковыя. Не скажу, што іх вельмі цікавіць тое, што адбываецца цяпер у Беларусі. Часцей за ўсё яны задаюць пытанне: «І як вы там жывяце?» Проста каб даведацца — як. Альбо тое самае пытанне — і як вы там жывяце, — але з іншай інтанацыяй, то бок спачувальна. Таму, уздымаючы беларускую тэматыку ў сваіх эфірах, я кажу: Беларусь для Ўкраіны — гэта мадэль падзеяў. Бо штосьці з таго, што адбываецца ў Беларусі, можа паўтарыцца і ва Украіне. Тады людзі пачынаюць слухаць.
— Пры якіх умовах ты зноў бачыш сябе ў Беларусі, у эфіры Беларускага тэлебачання?
— Пасля ўсіх тых падзеяў, якія перакруцілі маё жыццё і жыццё ў Беларусі, я ўвогуле ня будую планаў. Пра гэта я ўжо неяк пісаў у сваім лісце гледачам. Адказ на гэтае пытанне падкажа толькі час. Але я ведаю адно — я вярнуся. А калі і зь якой доляй свайго ўдзелу ў беларускай журналістыцы — пакуль сказаць складана… Канечне,
я вельмі сумую, нізкі паклон маёй любімай Беларусі. Кожны раз, як прыязджаю ў Беларусь, я разумею тыя словы і тыя думкі, якія ў свой час агучвалі і Купала, і Колас, калі яны пісалі пра тое, што такое зрабіць крок па той зямлі, дзе ты нарадзіўся.Калі мы чытаем гэтыя творы ў школе, у інстытуце, нам падаецца, што гэта проста прыгожыя эмоцыі, гэта патрыятычныя перажыванні, але мы не адчуваем гэта сэрцам і галавой. А калі ты жывеш у іншай краіне і вяртаешся на радзіму, то ты гэта перажываеш сам і разумееш, наколькі гэта праўда. Хоць, як я ўжо казаў раней, Украіна для мяне — другая радзіма, але Беларусь была, ёсць і будзе заўсёды першай. Вось мой адказ.
Аўтарская праграма «Партрэты з Сяргеем Дарафеевым» выходзіць на ўкраінскім «Пятым канале» кожны аўторак. Эфір ад 22 лістапада — з колішнім амбасадарам Украіны ў Беларусі, «палявым камандзірам» Майдану Раманам Бяссмертным.
