Нават рыэлтэры‑вэтэраны ня памятаюць гэткага імклівага росту коштаў на жытло. Гэта выглядае абсалютным кантрастам на тле звычайнага студзеньскага зацішша на рынку нерухомасьці.
Менавіта жыльлёвы рынак адным зь першых адрэагаваў на рост цэнаў на энэрганосьбіты. Чуткі пра верагодны абвал беларускай валюты ў новых эканамічных рэаліях прывялі да таго, што прапанова стала значна адставаць ад попыту. Зь іншага боку, прыпыненьне шэрагам банкаў выдачы крэдытаў у беларускіх рублях выклікае прагнозы пра магчымае падзеньне цэнаў на жытло праз рэзкае зьмяншэньне колькасьці рэальных пакупнікоў. Прынамсі, больш за дзьве траціны кліентаў агенцыяў нерухомасьці набываюць жытло з дапамогай крэдытаў.
Нерухомасьць заўсёды была ня толькі ўвасобленым у канкрэтнае жытло «сваім кутом», дахам над галавой, але і сродкам інвэставаньня грошай. Жыхар Гарадзеншчыны Васіль, шукаючы кватэру ў сталіцы, хацеў забіць адразу двух зайцоў. «Зарабіў грошы, і невядома, што будзе зь бізнэсам далей, вось і думаю ўкласьці», — падзяліўся бізнэсовец плянамі ў лістападзе мінулага году. Спачатку думаў набыць такую кватэру, каб у ёй пры неабходнасьці можна было зрабіць офіс. Але жонка падала Васілю лепшую ідэю: дзеці‑старшаклясьнікі праз колькі гадоў паедуць у Менск вучыцца, дык заадно будзе для іх кватэра.
Набываць «абы‑што» ў Менску гарадзенцу не хацелася, і ягоныя крытэры пошуку цягнулі на сапраўднае элітнае жытло, якога ў Менску будуецца ня так шмат, як падаецца. Нават з улікам усіх магчымых пазыкаў ды крэдытаў новая трохпакаёўка ў цагляным доме непадалёк ад цэнтру па лініі мэтро магла зацікавіць Васіля выключна як экспанат выставы: на набыцьцё такога шчасьця не хапіла б грошай. Дарма паспрачаўшыся зь некалькімі рыэлтэрамі, Васіль урэшце зарыентаваўся ў менскіх цэнах і адкінуў ідэю цэнтру. Але ад вялікай кухні, цэглы, трох пакояў і пэўных раёнаў не адступіўся. Ясна, што пошукі жаданага «даху над галавой» у зададзеных коштавых рамках цягнуліся марудна. У дадатак, пабачыўшы, што трохпакаёўкі ў цэгле да тысячаў 120 у.а. часьцей прапануюцца без аздобы — штукатураныя сьцены ды падлога‑сьцяжка, а часам увогуле вольная пляніроўка без падзелу на пакоі, Васіль быў азадачаны. «Гэтыя аздобы — зашмат гемарою, — сказаў ён. — Калі ня браць лепшага, лепш нічога ня браць. Што людзі скажуць?» — «А што людзі? Навошта вам кватэра за 200 тысяч, якіх няма? Лепш без пазыкаў за 100, а потым заробіце і даробіце. Да вучобы дзяцей акурат будзе хоць пара жылых пакояў». Васіль пагадзіўся, але хутка перадумаў. Нездарма, відаць, так моцна хваляваўся за бізнэс...
Потым з гэтым чалавекам здарылася тыповая гісторыя. Прагледзеўшы ў Менску сем кватэраў, ён знайшоў‑такі тое, што шукаў — зусім у іншым раёне, чым думаў. Затое з рамонтам і праз адзін прыпынак ад мэтро. Але тут мінуў Новы год, і над Васілём пажартаваў рынак. Трэба аддаць належнае стратэгічнаму мысьленьню гарадзенца: ён заранёў спрабаваў нешта спрагназаваць. «Калі дзяржаве давядзецца шмат плаціць за газ, а насельніцтву — за камунальныя паслугі, людзі пачнуць пазбаўляцца ад «лішніх» мэтраў, мяняць кватэры на меншыя. Значыць, трохпакаёўкі мусяць патаньнець, — разважаў Васіль. — То я хіба пачакаю?» Усе яго знаёмыя рыэлтэры пацьвярджалі, што студзень і люты — амаль што «мёртвыя» месяцы на рынку жытла, але не браліся нешта прагназаваць. (Трэба сказаць, што і цяпер ніхто не бярэцца.) Акрамя таго, што рост коштаў на жытло наўрад ці спыніцца — хіба на вялікія кватэры запаволіцца... Але нават гэта не збылося.
Васіль так і ня ўклаў сваіх капіталаў. Перашкодзіла асьцярожнасьць. Пакуль ён чакаў і выгадваў, прадавец аблюбаванай кватэры знайшоў ня толькі патрэбны яму варыянт абмену, але і двух новых ахвотнікаў набыць ягонае жытло. Пры тым што за тыдзень гэтых пошукаў кватэры падаражэлі, і прадавец, якому з розьніцы цэнаў трэ было яшчэ вяртаць крэдыт на будаўніцтва, таксама падвысіў цану сваёй на 2 тысячы даляраў. Пакупнікі адначасова прыехалі ў агенцыю нерухомасьці, празь якую мусіла прайсьці ўгода, і ўчынілі торг. У самы разгар перамоваў у пакой убег наш герой, на якога ўсе ўжо забыліся з‑за неканкрэтнасьці, і назваў самую вялікую лічбу. Атрымлівалася, што за паўтара тыдні кватэра падаражэла ажно на 8 тысячаў. А празь некалькі дзён Васілю не далі абяцанага крэдыту, і кватэрка «сплыла». Цяпер ён сядзіць дома і згадвае пра іншыя шэсьць варыянтаў.
З канца леташняга году сталі няўхільна падымацца цэны на будаўніцтва новых кватэраў. Нават без уліку затратаў на аздабленьне на кожны квадратны мэтар у новазбудаванай кватэры трэба мець 1300—1500 даляраў ЗША. Што датычыць няновых кватэраў, якія ўжо мелі аднаго ці некалькіх уладальнікаў (другаснага рынку жытла), то і тут цэны вагаюцца прыкладна ў гэткіх самых межах.
Паводле дадзеных аб’яднанай базы агенцтваў нерухомасьці Менску, у першы тыдзень лютага сярэдні кошт квадратнага мэтру агульнай плошчы ў менскай 1‑пакаёўцы складаў 1465 даляраў ЗША, у 2‑пакаёўцы — 1336 даляраў, у 3‑ і 4‑пакаёвых кватэрах — адпаведна 1251 і 1126 даляраў за 1 «квадрат». У першы тыдзень студзеня мэтар 1‑пакаёўкі каштаваў 1350 у.а., 2‑пакаёўкі — 1245, 3‑пакаёўкі — 1178, 4‑пакаёўкі — 1070.
У другой палове лістапада гэтыя лічбы складалі адпаведна 1262, 1167, 1122 і 1033 даляры за мэтар.
А што цяпер? На 2 сакавіка сярэдні кошт мэтра 1‑пакаёвай кватэры склаў ужо 1700 у.а, 2‑пакаёвай — 1 545, 3‑пакаёўкі — 1 424 і 4‑пакаёўкі — 1317.
У сьнежні 2006 г. кошты расьлі ў чатыры разы павольней, чым у лютым 2007‑га. Своеасаблівым «водападзелам» стала менавіта мяжа году зь яе канчатковым вызначэньнем тарыфаў на расейскія энэрганосьбіты і трубаправоднымі скандаламі.
Натуральна, найбольш церпяць ад дзікага скачку рынку нерухомасьці сацыяльна неабароненыя пласты грамадзтва. Адна справа — укласьці «лішнія» сто тысячаў у панэльны дом замест цаглянага ці набыць «брэжнеўку» зь 7‑мэтровай кухняй замест новабудоўлі з 12‑мэтровай. Зусім іншае — пахаваць на няпэўны час надзею на свой кут, на набыцьцё якога ня хопіць ніякага крэдыту. У не на шмат лепшым становішчы людзі, якія «свой кут» ужо маюць, але яго мяняюць.
Валянціна хоча разьехацца з сынам, зь якім жыве ў вельмі блізкім — адразу за акружной дарогай — прыгарадзе ў тыповай трохпакаёўцы. Замест яе яна хоча аднапакаёўкі ў прыгарадзе і ў Маскоўскім раёне. Пакупніка на сваю кватэру жанчына знайшла, але сустрэчным варыянтам даць рады няма як. Якая будзе даплата, адказаць ня можа, але малая, бо яна пэнсіянэрка. Валянціне знаходзяць адносна танную кватэру ў Заслаўі і (на выбар) у вёсцы па Слуцкай шашы, а таксама хрушчоўку на першым паверсе ў Маскоўскім раёне. Калі знойдзе яшчэ 9 тысячаў, варыянт рэальны. Вёску яна адмятае адразу, хоць тая і бліжэйшая за Заслаўе; Маскоўскі раён прымае, але «вы ня ведаеце майго сына, ён ня пойдзе на першы паверх». У прыгарад сын ня пойдзе таксама. Ёй прапаноўваюць іншы раён сталіцы — высьвятляецца, што сыну пойдзе хіба толькі Фрунзэнскі. Адзін з самых дарагіх.
«Прабачце, колькі гадоў вашаму сыну, хіба ён гэтага не разумее?» — «Дваццаць сем яшчэ». — «То, можа, ён сам возьме крэдыт? У яго заробак наўрад ці як ваша пэнсія, яму больш дадуць». Валянціна цяжка ўздыхае. «Не, мае дзеці прывыклі, што ўсё раблю я...» Пакуль маці пераконвае яго ўдарыць палец аб палец, танная кватэрка ў Заслаўі зьнятая з продажу, а іншыя варыянты даражэюць. «Ваша кватэра таксама стала трохі даражэйшай». — «А як жа мой пакупнік?» — «А як жа вы самі? Іншага знойдзем». Але ўся апэрацыя хутка губляе сэнс: сын патрабуе, каб добрая мама перавезла яго ў цэнтар Менску. Толькі што там сям’я зможа набыць у самым лепшым выпадку адну аднапакаёўку...
Не, гэта не кватэрнае пытаньне псуе людзей — здаецца, яно проста ёсьць люстэркам, лякмусавай паперкай.
У іншай маёй знаёмай, Антаніны, дзеці таксама жадаюць пераехаць у асобнае жытло, але калі не хапіла грошай на набыцьцё, усе гуртам знайшлі варыянт будаўніцтва — між іншым, за рысай Менску. «Нічога, сын кажа: унукі будуць здаравейшыя, там жа лес, паветра»... Дарэчы, дамовы на долевае будаўніцтва не ўкладаліся практычна нідзе амаль месяц з пачатку году — будаўнічыя кампаніі тэрмінова пераглядалі расцэнкі ў бок іх павелічэньня, што таксама стала наступствам падвышэньня коштаў на энэрганосьбіты.
У другасным сэктары рынку нерухомасьці попыт цяпер значна перавышае прапанову. Частка патэнцыйных прадаўцоў вырашаюць пачакаць. Нават калі рост цэнаў запаволіцца, што пакуль ня факт, пры чыстым (без абменаў) продажы можна будзе атрымаць грошай болей. Акрамя таго, людзі баяцца абвалу беларускага рубля і аддаюць перавагу грашам, закладзеным у нерухомасьць.
Тым часам малая колькасьць чыстых продажаў моцна абмяжоўвае прапанову і, у сваю чаргу, дапамагае цэнам «падрастаць». Рыэлтары, у якіх паболела апэрацыяў, зьвязаных з абменам жытла, хапаюцца за галаву. «Калі зараз мы заключымся, то пасьпеем прадацца»; «Нам падвысілі «сустрэчку» на 20 тысячаў, мы ў поўным пралёце!»; «Мой ланцуг можа ляснуцца. Калі гэта спыніцца?»
Ланцужкі прадаўцоў і пакупнікоў, якія ўладжваюцца рыэлтэрамі пры абменах, становяцца ўсё даўжэйшымі, бо ёсьць шмат шанцаў знайсьці патрэбныя варыянты, якія таксама мяняюцца. За час пошукаў удачы — варыянтаў з чыстым продажам — з ланцужка можа выпасьці нейкае зьвяно. Прычыны могуць быць розныя, але хістаньні цэнаў толькі абвастраюць гэтую сытуацыю. Некаторыя кватэры даражэюць яшчэ на стадыі іхняга прагляду першымі патэнцыйнымі пакупнікамі. Абсалютным рэкордам для ня самай лепшай аднапакаёўкі стаў такі выпадак: прадавалася кватэра ў панэльным доме‑«маласямейцы» (з доўгімі агульнымі калідорамі на 6 кватэраў паабапал ліфта) за 61 тысячу. Не скажу, праўда, дакладна, ці яе ўжо нехта набыў, але пакупнікі на таньнейшыя малыя кватэры нярэдка знаходзяцца літаральна ў першы дзень іх рэклямы. А ўжо замовамі кшталту «набуду кватэру ў Менску да 45 тысячаў» (нават «да 35»!) рыэлтары проста заваленыя. На жаль, дапамагчы гэткім ахвотнікам проста нерэальна. І чым далей скачуць цэны, тым менш, атрымліваецца, нерэальных чалавечых жаданьняў.
Напэўна, кожны памятае часы, калі можна было стаць шчасьлівым уладальнікам аднапакаёвай «хрушчоўкі» за тысячаў дванаццаць.Між тым у першай палове 90‑х такія кватэры каштавалі яшчэ ўдвая таньней. Мой знаёмы пераехаў у падобнае жытло зусім блізка ад Нямігі за 6 тысячаў менавіта тады, дамовіўшыся з гаспадаром, што заплаціць ягоныя страшэнныя камунальныя пазыкі. Гаспадар прасіў таксама скрынку гарэлкі... Вось толькі «няма таго, што раньш было» — пакуль выйдзе гэты матэрыял, я ня маю пэўнасьці, што сярэдняя 34‑мэтровая «хрушчоўка» ў тым самым раёне не дарасьце з 52 тысячаў да якіх 55.
Зрэшты, зірнуўшы на рост коштаў больш па‑філязофску, варта прыгадаць: за сьмешныя кошты ў 300 даляраў кватэры прадаваліся, напрыклад, у Грозным падчас вайны. Наўрад ці знойдзецца суайчыньнік, што пагадзіўся б на гэткае шчасьце…
