Prezentacyja supolnaha litoŭska‑biełaruskaha muzyčnaha prajektu «Tylos Labanoro/Cišy Łabanory», prymierkavanaja da nacyjanalnaha śviata Litoŭskaje Respubliki — Dnia adnaŭleńnia dziaržaŭnaści, stała admysłovaj novaj viachoj va ŭzajeminach elitaŭ dvuch rodnasnych pavodle pachodžańnia j historyji narodaŭ.
Prajekt byŭ zapačatkavany čatyry hady tamu biełaruskim mastakom i majstram pa vyrabie dudaŭ Todaram Kaškurevičam i litoŭskim fatohrafam i prychilnikam kulturnych tradycyj dachryścijanskaj «letapisnaj» Litvy Gvidasam Koveram jak «forma impravizacyjnaha muzykavańnia» ŭ vyciečkach pa śviaciliščach, śviatych krynicach dy haradziščach na terytoryji dźviuch krainaŭ.
Sa słovaŭ G.Kovery, ciapier 90% dudaŭ, jakimi karystajucca dudary ciapierašniaj Litvy, zroblenyja rukami Todara (darečy, syna patryjarcha biełaruskaj hrafiki Arlena Kaškureviča). A aŭtentyk‑folk vakalistki z hurtu rytualnaha falkloru «Essa» Volha Dziadovik i Śviatłana Klepikava pranikniona adcianili mahičnaje hučańnie dudaŭ vykanańniem biełaruskich i litoŭskaj abradavych piesień. Nu pra džazavaha soła‑saksafanista Piatrasa Višniaŭskasa lubyja napisanyja słovy padaducca niedastatkovymi — prosta niemahčyma pieradać zvyšnaturalnaje ŭmieńnie padchoplivać‑raźvivać lubuju impravizacyjnuju temu, zadadzienuju dudarami abo hałasami vakalistak «Essa». Škada tolki, što Miensk nie patrapiŭ naviedać jašče adzin stały ŭdzielnik prajektu, virtuozny muzyka Rycis Kamičajcis, jaki hraje na indyjskich tabłach (reč ŭ tym, što prychilniki «neapahanskaha» napramku ŭ sučasnych Biełarusi j Litvie jość, jak praviła, prychilnikami idei pošuku vytokaŭ našaj protakultury ŭ aryjaŭ, jakija žyli na paŭnočnym uschodzie Indastanu).
Sa słovaŭ novapryznačanaha ambasadara Litoŭskaj Respubliki ŭ Biełarusi Edminasa Bagdonasa, padobnyja prajekty pakazvajuć padabienstva kulturaŭ dvuch narodaŭ i dapamahajuć zblizić našyja krai. Bolš za toje, peŭna, upieršyniu možna było pačuć ad aficyjnaha pradstaŭnika litoŭskaje dziaržavy abiacańnie vyvučyć tuju movu, «na jakoj pisali listy vialikija litoŭskija kniazi». Zrešty, E.Bagdonas viadomy jak adorany paligłot, jaki vałodaje vaśmiu zamiežnymi movami, u tym liku nadta blizkimi da biełaruskaj ŭkrajinskaj i słavackaj. Dyj žonku maje, jak žartuje sam, «u tradycyjach Mindoŭha i Vitaŭta — pradstaŭnicu Kijeŭskaha kniastva». Spračacca nia budziem, najaŭnaść žonki‑ŭkrainki pavinna žyvić mentalnyja prasłavianskija sentencyji. Ale vyvodzić jaŭna zroblenyja nasustrač nacyjanalna‑aryjentavanaj častcy biełaruskaha hramadztva słovy vyklučna z asabistych admietnaściaŭ novaha reprezentatara Vilni/Vilniusa było b niespraviadliva. U dyplamataŭ uzroŭniu sp.Bagdonasa vypadkovych słoŭ nie byvaje. Nahadajem, što jon z 2004 pa 2006 h. źjaŭlaŭsia daradcam prezydenta LR Vałdasa Adamkusa ŭ mižnarodnych pytańniach…
Padobnyja słovy ŭ aficyjnaj abstanoŭcy niemahčyma było pačuć navat u pačatku 90‑ch ad asabistaha pryjaciela Zianona Paźniaka Vitautasa Landsbergisa, kali fon uzajeminaŭ dvuch krajoŭ byŭ nadzvyčaj spryjalny, a pravacentrovaja častka litoŭskaje elity była nadzvyčaj udziačnaja jak «beneefaŭskaj», hetak i «postkamunistyčnaj» składovaj isteblišmentu RB, jaki tolki naradžaŭsia, za toje, što tyja nie paddalisia na nieadnarazovyja padbuchtorvańni niekatorych maskoŭskich strukturaŭ «pastavić pytańnie ab prynaležnaści» Vilenskaha kraju padčas raspadu SSSR.
Dalejšaja chada padziejaŭ na postsavieckaj prastory va ŭsich na pamiaci. Litoŭcy, razam sa svaimi bałtyjskimi susiedziami, viarnulisia ŭ eŭrapiejskija struktury, a aficyjny Miensk usie svaje vysiłki skiravaŭ na demantaž niaisnych pamiežnych słupoŭ na maskoŭskim napramku (što prynosiła niadrenny geschäft u hulni pad nazovam «supolnaja mytnaja prastora»). Ab supolnych etnična‑histaryčnych karaniach pryhadvali chiba asobnyja pradstaŭniki humanitarnych navuk, pieravažna ź biełaruskaha boku...
Hetki rašučy pavarot u mienskim napramku možna pasprabavać rastłumačyć spałučeńniem adrazu kolkich čyńnikaŭ. Pa‑pieršaje, ideja stvareńnia Bałtyjska‑Čarnamorskaha kalektaru, vielmi papularnaja ŭ pačatku 90‑ch, u tym liku i ŭ Biełarusi (jaje aŭtarstva časta prypisvajuć mienskamu energietyku i čalcu tady šče adzinaha BNF S.Husaku), apynułasia iznoŭ zapatrabavanaj. Pa‑druhoje, pierad vačmi aficyjnaje Vilni paŭstajuć vializnyja vysiłki, jakija pradprymaje Polšča pa farmavańni budučyni biełaruskaha isteblišmentu, jaki «pa zmaŭčańni» nia zmoža drenna stavicca da krainy, dzie navučalisia jahonyja pradstaŭniki.
Dziela spraviadlivaści varta zaznačyć, što zmušany pieranos EHU u byłuju stalicu VKL hetaksama maje svaju leptu ŭ aktyvizacyji litoŭska‑biełaruskaha dyskursu. Ale biaz vysiłkaŭ «zvyčajnych asobaŭ» kštałtu Todara Kaškureviča i Gvidasa Kovery hetkaja aktyvizacyja nia mieła b tryvałaha padmurku.
Todar Kaškurevič (źleva), Petras Vyšniauskas i Gvidas Kovėra
