За апошнія некалькі тыдняў у горадзе прайшло некалькі сустрэч «на вышэйшым узроўні», прысвечаных развіццю турызму ў Гродне і вобласці. З аднаго боку цешыць, што кіраўніцтва вобласці звярнула ўвагу на пытанні развіцця турыстычнай сферы горада (даўно пара, бо Гродна на апошнім месцы сярод усіх абласных цэнтраў краіны па колькасці турыстаў, асабліва замежных). З іншага боку, часам было такое ўражанне, што чыноўнікі яшчэ вельмі далёкія ад пытанняў культуры.
Асабліва калі адзін з іх, адказваючы на скаргу прадстаўніка турфірмы аб тым, што польскія турыстычныя аўтобусы трымаюць на мяжы па чатыры гадзіны, заявіў, што на паляках свет клінам не сышоўся і мы будзем прыцягваць у наш горад «іншых» замежных турыстаў.
Асноўнай мерай, за якую ўхапілася кіраўніцтва абласнога спорту і турызму, можа ў бліжэйшы час стаць забарона негродзенскім экскурсаводам вадзіць экскурсіі па нашым горадзе. Як гэта рашэнне будзе праводзіцца ў жыццё і якую карысць акажа для развіцця турызму ў вобласці — не зразумела.
Бо дазволу праводзіць экскурсіі (у тым ліку і гродзенцам) выдае камітэт па турызме ў Мінску і для яго чыноўнікаў будзе вялікім адкрыццём, што выдадзеныя імі пасведчання «не дзейнічаюць» у Гродне.
Будзе цікава, калі свае ліцэнзіі ўвядуць Мінск, Полацк, Навагрудак і іншыя гарады краіны. Вайна ўсіх супраць усіх? Тады, адпраўляючыся ў экскурсію, скажам, на Навагрудак-Мір - Нясвіж-Мінск, трэба будзе замовіць 5 экскурсаводаў!?
Планавыя паказчыкі чыноўнікам па першым часе гэта рашэнне падыме, аднак у канчатковым выніку прывядзе да таго, што пазбаўленыя выгады турфірмы з іншых гарадоў проста перастануць прапаноўваць экскурсіі ў Гродна і слабая крыніца турыстаў у нашым горадзе канчаткова вычарпаецца.
Застаецца спадзявацца, што гэтае абсурднае рашэнне не будзе прынята, ці як мінімум спачатку створаць бюро для акрэдытацыі экскурсаводаў у Гродне, але з магчымасцю атрымаць там ліцэнзіі не толькі гродзенцам.
Інакш, акрамя ўсяго іншага, і так далёкі ад турыстычных трас (палякаў жа мы ў разлік не бярэм) Гродна рызыкуе зарабіць імідж горада, дзе ганяюцца за экскурсаводамі.
Цікавая і традыцыйная аддзеленасць турызму ад культуры, якая захавалася з савецкіх часоў. За захаванне помнікаў (галоўнага аб'екта турызму ў горадзе) ў нас адказвае ўпраўленне культуры, а за саміх турыстаў — кіраванне спорту і турызму. Быццам гродзенскія турысты, гэта група вясёлых хлопцаў у красоўках з заплечнікамі, якія збіраюцца лазіць па скалах, а не наведваць музеі або старадаўнія храмы. Было б нядрэнна, вядома, развіваць і турызм у спартыўным сэнсе, аднак для гэтага не зашкодзіла хоць бы пабудаваць пару дзясяткаў кіламетраў веладарожак (на Аўгустоўскі канал, у раён Гожы і Парэчча-Азёр і па самім горадзе).
Наогул патрабаванні «штурхнуць» развіццё турызму ў Гродне выглядаюць досыць камічна. Яны нагадваюць сітуацыю, калі на старую фабрыку прыходзяць новыя гаспадары і загадваюць нядрэнным, але незацікаўленых у праяве ініцыятывы рабочым (іх зарплаты ніхто падымаць не збіраецца) зарабіць на старых станках для новых гаспадароў велізарныя прыбыткі. Лагічна тады спытаць гэтых гаспадароў: «А што вы самі зрабілі для таго, каб гэтая фабрыка пачала даваць прыбытак?»
У Магілёве аднавілі ратушу, у Віцебску разбураныя бальшавікамі храмы, у Гомелі ўклалі мільёны даляраў у аднаўленне палаца Паскевічаў... А што зроблена ў Гродне, каб прыцягнуць сюды турыстаў і «штосьці» паказаць ім? Новы парафіяльны комплекс каля Каложы?
Ці натоўпы турыстаў павінны валіць у Гродна, каб паглядзець на разваліны кірхі, паўразбураную сінагогу са шклопакетамі ў вокнах або Стары Замак, у якім ад замка засталося няшмат.Ці, можа, яны павінны аглядаць пустыя месцы ад знесеных будынкаў і атрымліваць асалоду ад смуроду ад патоку машын, які ліне праз самы цэнтр пасля пабудовы дублёра Вялікай Траецкай?
Усё гэта, пытанні, вядома, рытарычныя, аднак абсалютна зразумела, што для таго, каб патрабаваць ад гістарычнай спадчыны горада фінансавай аддачы, трэба спачатку ўкласці хоць нешта ў гэтую нашу спадчыну. І гэта павінны быць не тоны сілікатных блокаў, тысячы шклопакетаў, і мільёны літраў таннай фарбы.
Трэба:
Па-першае — рэальна ўзяць пад ахову УСЕ цікавую архітэктурную спадчыну горада, а не толькі тое, што было ўнесена ў спісы ў канцы 1980-х гг. Сёння бачнае відавочнае нежаданне адказных інстытуцый гэтыя спісы папаўняць (пасля шматлікіх гутарак аб Новым Свеце там нічога не робіцца).
Па-другое — трэба падтрымаць уласнікаў гістарычнай спадчыны ў пытанні захавання першароднага аблічча будынкаў. Калі чалавек будзе ведаць, што яму дадуць танны крэдыт на драўляныя вокны, ён не будзе ставіць шклопакеты, а паставіць менавіта такія вокны. Але гэты крэдыт трэба яму даць. Гэтак жа трэба падтрымаць развіццё ў горадзе малога бізнесу ў сферы рэстаўрацыі, трэба стварыць базу для захавання спадчыны.
Па-трэцяе — трэба максімальна «гістарызаваць» прастору горада. Патрэбныя табліцы са старымі назвамі вуліц (побач у новымі), малюнкі старых мастакоў на вуліцах, паказальнікі турыстычных маршрутаў, выставы пад адкрытым небам, інфармацыя аб будынках на сценах старых пабудоў. Тут нічога не трэба прыдумляць — усё гэта даўно ёсць у Беластоку, Варшаве, нават Магілёве і Баранавічах. Гэтага няма толькі ў Гродне.
Па-чацвёртае — гораду патрэбен агульны праект, брэнд, пажадана цэнтр папулярызацыі і «прасоўвання» Гродна. Агульным праектам павінна стаць справа, якая нас магла б аб'яднаць, нешта накшталт праекта «Адновім Каложу разам», толькі не такі бюракратызаваны і загадзя правальны. Напрыклад, аднаўленне Фары Вітаўта ў яе першапачатковым выглядзе. Гэты храм — сімвал нашага горада. Пакуль ён зноў не ўзнясецца над намі — не будзе нам ні спакою, ні поспеху.
А ў цэлым горад і людзі, што ведаюць любіць яго, павінны адчуць на сабе не прымус, не забаронныя меры і пагрозы, а рэальны клопат і працягнутую руку супрацоўніцтва. Тады, можа быць, нешта і атрымаецца.
