Юхнавец Я. Паэзія / Янка Юхнавец; уклад., прадм. і камент. Л. Юрэвіч; пад рэд. Н. Гардзіенкі. — Мінск: Лімарыус, 2012. — 620 с.: іл. — (Галасы Айчыны).
Паланёны кананізазаванымі формамі, прост закаханы ў Максіма Багдановіча Алесь Салавей… Здавалася б, за Салаўём павінен быў бы ісьці яшчэ адзін аматар формаў — Уладзімір ІV Клішэвіч, як яго назваў Антон Адамовіч (Уладзімірам І быў Дубоўка, Уладзімірам ІІ — Жылка, Уладзімірам ІІІ — Хадыка), а там — Рыгор, каторы Крушына…
Такі мне бачыўся парадак выхаду кніг нашых эміграцыйных паэтаў у серыі «Галасы Айчыны», якую ў 2010 годзе заснавала выдавецтва «Лімарыус».
Аднак следам за томам твораў Алеся, які старанна ўклаў Міхась Скобла, выйшаў двухтомнік «традыцыйнай», але больш «ад народа», чым «ад школы» Ларысы Геніюш, таксама ўкладзены і пракаментаваны Міхасём Скоблам. Паэтка жыла ў сябе на Радзіме (і на радзіме з малое літары), але была эмігранткай, неграмадзянкай. Такі парадокс. А следам за яе двухтомнікам выйшла кніга твораў Уладзімера Дудзіцкага (калі ісці за Антонам Адамовічам, дык, мусіць, Уладзіміра V). Том той уклаў і пракаментаваў Лявон Юрэвіч з Беларускага інстытута навукі й мастацтва ў
Пра кнігу Алеся Салаўя я, калі не падводзіць мяне памяць, пісаў. І пра кнігу Уладзіміра Дудзіцкага, які падарыў Алесю Салаўю вобраз белага негра, таксама пісаў.
Летась кнігі ў серыі «Галасы Радзімы» не выходзілі. На тое была важкая прычына: прамотар серыі, Аляксандр Фядута, мусіў прайсці, як і многія беларускія літаратары да яго, праз славутую «амерыканку».
Краем вуха я чуў, што сёлета «Лімарыус» рыхтуе да выдання двухтомнік Міхася Стральцова, але якое ж было маё здзіўленне, калі я ўбачыў чарговы том чарговага эмігранта. Том нечаканы. Пяцьсот дзевяноста старонак паэзіі (адной паэзіі) Янкі Юхнаўца (1921–2004).
Прызнаюся: Янка Юхнавец — цяжкі для майго разумення паэт. Квантэмы Алеся Разанава і ягоныя паэмы я зразумеў з першага прачытання.(Зрэшты, паэмы зразумелі з першага чытання і ў «інстанцыях». Памятаю, з якою інтанацыяй казаў пра гэта загадчык аддзела культуры ЦК КПБ Іван Антановіч: нас не проведёшь.) Чытаючы том Янкі Юхнаўца, я думаў: вось дзе Алесю Разанаву спажытак для роздуму.
Ужо не раз названы тут Антон Адамовіч, рэцэнзуючы першую кніжку паэта, «Шорах моўкнасці» (1955), адзначаў глыбіннасць таленту Янкі Юхнаўца.І пісаў: «…як гэта наагул часта бывае, глыбіннасць тая… у Юхнаўца можа абарачацца цямнінёю, няяснасцяй. І запраўды, талент Юхнаўцоў, асабліва на дадзенай ступені ягонага развіцця, у вялікай меры, казаў той, „цёмны“ талент, у тым сэнсе, якім звалі калісь Цёмным гэткага глыбокага філосафа антычнасці, як Геракліт Эфескі». А потым крытык згадаў яшчэ аднаго майстра «цемніні» — Георга Фрыдрыха Вільгельма Гегеля. І зазначыў: «Пэўна ж, „цямніня“ Юхнаўцова — не ад абстрактнасці», як у Гэракліта ці Гегеля, «хоць такое ўражанне й можа паўставаць», а як вынік недацягу ««узроньваных» з вялікіх глыбіняў праекцыяў нутранога да вонкавага, што й спрычыняе ўчастых тое «зацямненьне». З другога боку, пісаў Антон Адамовіч, «няяснасць» у Юхнаўца «часам паўстае… дзеля накладання гэтых праекцыяў нутранога няўсупад з дадзенасцямі вонкавага, г. зн. не на „пустыя“, „чыстыя“, ці тоежна або адпаведна запоўненыя мясціны яго».
Гэтак
Чытач хай мяркуе, ці спраўдзілася прадбачанне Антона Адамовіча. Мне ж думаецца, што кнігу паэзіі Янкі Юхнаўца трэба было абавязкова выдаць хоць бы дзеля таго, каб паказаць аматарам беларускай паэзіі яшчэ адну яе грань, яшчэ аднаго самабытнага творцу.
Тое, што ў томе, падрыхтаваным Лявонам Юрэвічам і адрэдагаваным Наталляй Гардзіенкай, сабраныя адны паэтычныя творы Янкі Юхнаўца, падказвае мне, што на чарзе — том прозы і эпісталярыя пісьменніка. Проза гэтая, мяркуючы па тым, што публікавалася на Бацькаўшчыне, таксама своеасаблівая.
