Да цяперашняга моманту я паспеў павучыцца ў дзвюх краінах, валодаю ангельскай і французскай мовамі, напісаў пару кніжак, абараніў доктарскую дысертацыю. Аднак галоўныя ўрокі атрыманыя мной далёка ад універсітэцкіх атрыум, кафедраў і бібліятэк. Пра тры з іх раскажу.
Урок N1. Сілы дабра і сілы зла
Справа была класе ў сёмым. Я быў худзенечкі дамасед з вельмі сярэдняй паспяховасцю. Да таго ж, на сваю бяду, я ніяк не ўдзельнічаў у жыцці класа, які ў нашай СШ N171 заключалася ў тым, каб рэгулярна выходзіць «на разы».
«Выхад на разы» быў паняццем, якое хтосьці са старшакласнікаў прыцягнуў з калоніі для непаўналетніх: двое юных джэнтльменаў павінны былі паказальна «завязацца», г.зн. знайсці падставу для бойкі, затым, з тварамі збялелымі і рашучымі, выйсці за школу да вярбы, дазволіць натоўпу сябе акружыць, пасля чаго здзейсніць адзін над адным акт бессэнсоўнага фізічнага біцця рукамі і нагамі. Здараліся зламаныя насы і пашкоджаныя органы зроку. Здараліся выбітыя зубы і пракушаныя шчокі.
Галоўным «разоўшчыкам» быў змрочны тып Вадзім (ён, дарэчы, адправіўся на адсідку амаль адразу пасля заканчэння восьмага класа, так што яго кар'ера рэалізавалася вельмі хутка).Дык вось, я «ў разах» не ўдзельнічаў, бо быў мірным, ціхім баякам, які верыў у сілу дыпламатыі і інтэлекту. Хто б са мной ні «завязваўся», заўсёды ўдавалася «разбазарыцца ў сухую», г.зн. без бойкі.
Вадзім правёў са мной некалькі важкіх нешматслоўных гутарак, у якіх тлумачыў, што «пацан павінен махацца», што «пацан без махачу — не пацан». Але я нейкім чынам заставаўся на перыферыі школьнага «файт клаб», роўна як яшчэ адзін з ухілістаў, баязлівец-выдатнік Сарокін, ён жа Саро. І вось аднойчы цярпенне Вадзіма лопнула.
Гэта здарылася змрочным зімовым днём. Мы сядзелі ў сталовай, клас ужо з'еў катлеты «Вожык», запіў іх узварам і забаўляўся тым, што ганяў па сталах прусакоў.
Вадзім доўга глядзеў на мяне з свайго цёмнага кута, пра штосьці перашэптваўся з іншымі «аўтарытэтамі». Я адчуваў, што вакол мяне згушчаюцца нейкія цені, закіпае чорная энергія.Нарэшце іх «бражка» падышла да мяне і паведаміла, што мяне «на разы» выклікаў Саро. Бой адбудзецца праз пяць хвілін ля вярбы.
Саро ў гэты час уплётваў другую порцыю супу і не выглядаў як чалавек, кімсьці пакрыўджаны. «Бражка» адправілася да яго і нешта паведаміла, папярэдне выбіўшы з-пад азадка крэсла, каб было больш даходліва.
Знаходзячыся ў трансе, я пайшоў у гардэроб, надзеў паліто і шапку з вушамі — бойка бойкай, а не застудзіцца б. Па калідоры ўжо валаклі Сару — біцца са мной. Той ўпіраўся, але было відаць, што бой будзе: Вадзім і «бражка» настроены рашуча.
Нас паставілі адзін супраць аднаго на лёдзе «курылкі» і пачалі раўці: «Дзвінь яму, Саро! Дзвінь, давай! »Я біць нікога не збіраўся, а натоўп, не атрымліваючы відовішча, звярэў.Мой «вораг», вяла размахнуўшыся, засадзіў мне ў вуха. Шапка амартызавала ўдар, болю не было, але вельмі непрыемным было тое, як пераможна завыла натоўп. І тады я, не моцна цэлячыся, закаціў ў адказ — кудысьці ў поўную Сарыну шчаку, паміж губой і вухам.Нарэшце шасцёрка з «бражкі» крыкнула Саро: «Не ё. .. неш першым, табе ё… Вадзім».
Пачуўся характэрны гук, Саро паслізнуўся (справа была зімой) і ўпаў, даўшыся галавой аб лёд. З рассечанай скуры багата палілася кроў.Саро кіўнуў, паказваючы, што даруе. Але кроў гэта не спыніла. У тым-та ўвесь жах, што мае прабачэнні кроў не спынілі.Я жахнуўся таго, што нарабіў, і залапатаў: «Выбачай ...»
Чорны натоўп рассмоктваецца: «махач.» адбыўся, пах свежай «юшкі» ўсіх задаволіў. «Саро, у натуры, прабач, — працягваў лапатаць я. — Ты мне ё..ў, я табе ё…ў».
Мы засталіся зусім адны. Мне было пякуча сорамна. Саро зноў кіўнуў. Кроў працягвала капаць з разбітай галавы.
Я тады зразумеў адразу некалькі рэчаў. Па-першае, пакуль такія баязліўцы, як я і Саро, валтузяць адзін аднаго па вушах, сапраўднае зло стаіць у баку і задаволена пасмейваецца.Па-другое, часам ніякімі словамі не загладзіць зробленае. Ну а па-трэцяе — ну так, тое, што пацан без махачу — не пацан.
Урок N2. За ўсё трэба плаціць
Дзяўчыну звалі Святлана, і яна працавала ў Мінску, на заводзе, які збірае трактары. Я знаходзіўся ў пары ранняга палавога выспявання і таміўся ў вёсцы Барборава Глускага раёна Магілёўскай вобласці. Зрэдку мясцовыя бралі мяне на рыбалку і купанне на кар'еры. Раз у месяц трэба было пасвіць кароў, па вечарах — ісці дадому глядзець «Рабыню Ізаўру». Іншых забавак у вёсцы Барборава Глускага раёна не было.
Святлана мяне хвалявала, але была цалкам недаступнай, бо ёй было на цэлых тры гады больш, чым мне, і сваю пару ранняга палавога выспявання яна прайшла прыкладна тады, калі я выходзіў з Сарай «на разы».
Аднойчы, калі мы з пацанамі пераміналіся пад «Модэн Токінг» у клубе, дзяўчына Святлана прайшла праз усю танцзалу і прашаптала на вуха: «Ходзь за мной». Я паслухмяна пайшоў, разумеючы, што наступіла кульмінацыя не толькі трох месяцаў гэтага пустога лета, але і, магчыма, усяго жыцця. Проста тут, у клубе, яна ўзяла мяне за руку, выклікаўшы нешта накшталт калектыўнай непрытомнасці ў маіх аднагодкаў. Яна выцягнула мяне з клуба, падвяла да абеліска каля брацкай магілы, паклала на зямлю, размясцілася на мне і пацалавала.
«Не ўзбуджвайся!» — строга сказала яна, даючы зразумець, што нічога, акрамя пацалункаў, не будзе (я тады, зрэшты, не моцна разумеў, што яшчэ можа быць).Правёўшы са мной каля пятнаццаці хвілін, яна ўстала, страсянулася і сышла ў ноч, нічога больш не тлумачачы. Я вяртаўся ў клуб так, як вяртаўся Юра Гагарын на Зямлю. Я чакаў авацый. Але ля ўваходу мяне сустрэў занепакоены прыяцель, Сярога.
«Ты, гэта самае, не баішся, што Трактарыст цябе закапае?» — коратка спытаў ён. Я здзівіўся: «Які Трактарыст?» — «У Светкі ёсць хлопец, Трактарыст, яму дваццаць пяць. Яна з ім толькі што пасварылася. І, каб заесці яго, пры ўсіх пайшла з табой. Табе, гэта самае ... пі ... ц».
Я ўступіў у залу і сустрэў там Трактарыста.
Ён быў на галаву вышэйшы за мяне і глядзеўся куды больш сур'ёзна за школьнага Вадзіма. «Хадзем выйдзем, — сказаў ён, ухмыляючыся ротам, у якім адсутнічала два зуба. — Ды ты ня бойся ». — «Я не баюся», — сказаў я. Як аказалася, дарма.
З гэтай гісторыі я вынес для сябе тры высновы: па-першае, калі добра, потым абавязкова будзе дрэнна; па-другое, за ўсё трэба плаціць, па-трэцяе, не вер жанчынам, якія цябе цалуюць і кажуць пры гэтым «не ўзбуджвайся» .
Урок N3. Пах катлеты ў інтэрнаце
Аднойчы нас з бацькам папрасілі завезці харчы з вёскі маёй цётцы, якая працавала ў сталоўцы завода, што вырабляе запчасткі для буйных машын. Цётка жыла ў інтэрнаце недзе ў тых месцах Мінска, у якія я ніколі да гэтага і ніколі пасля гэтага не трапляў.
Гэта была не заводская ўскраіна, а заводская апраметная. Паўсюль дымілі трубы. Пахла акалінай. Паветра было жоўтага колеру. З зямлі выцякаў мазут.
Інтэрнат выглядаў як каравыя шматпавярхоўкі афартыста Сяргея Баленкі. Мы з бацькам ўступілі ў яе крокам няўпэўненым і палахлівым. Тут былі фарбаваныя ў турэмны зялёны колер сцены, цемра доўгага, як чысцец, калідора і, галоўнае, пах перасоленых катлет — настолькі шчыльны, што на ім можна было павесіцца.
Нашы пошукі 202-га пакоя адкрывалі нам усё новыя інфернальныя відовішчы: мокры і цалкам голы таўстун, гуляе па калідоры з папяросай, агульная кухня, дзе матулі варылі нейкае зелле каля плітаў.
Словам, калі мы знайшлі цётчын «блок», мы ўсё прапіталіся пахамі і энергетыкай гэтага месца. Цётка была вясёлая і жыццярадасная, 15 кв. м яе жыццёвай прасторы, якую яна падзяляла з сяброўкай, трошкі згладзілі жах, што тварыўся вакол. Мы правялі ў яе 10 хвілін і, здаецца, выпілі гарбаты.
Гэтыя хвіліны змянілі маё жыццё: я абяцаў сабе, што зраблю ўсё ад мяне залежнае, каб не жыць у такім інтэрнаце. Калі мне было лянота вучыць французскую або рыхтавацца да кваліфікацыйнага экзамену ў аспірантуры, я ўспамінаў цётчынын пакой — і адразу з'яўляліся і сілы, і энергія.
Хоць цётка, здаецца, была там зусім шчаслівая. Куды больш шчаслівая за ўсіх нас, што жывуць у выгодзе і гламуры.
