Адкрыццё 80-га сезона Оперы мусіць стацца буйной падзеяй. 9 і 10 верасня адбудзецца прэм’ера новай пастаноўкі жывога класіка беларускай музыкі Дзмітрыя Смольскага «Сівая легенда».
Лібрэта да оперы напісаў сам Уладзімір Караткевіч паводле аднайменнай аповесці.
Персанажы «Сівой легенды», арыстакраты-нобілі, паказаныя як людзі, а не монстры-крывапійцы. Разважлівы і летуценны Раман Ракутовіч, гарачы, грубаваты князь Кізгайла, уладная і суровая пані Любка.
Прэм’ера папярэдняй пастаноўкі адбылася ў 1978 (дырыжор — Уладзімір Машэнскі, рэжысёр — Сямён Штэйн). Спектакль ішоў шэсць сезонаў і быў адзначаны Дзяржаўнай прэміяй (1980).
Лірыка Караткевіча выдатна пасуе і арыям, і ансамблям, і рэчытатывам.Надоўга захоўваюцца ў памяці мелодыі і словы хору «У вырай сумны правяць гусі зноў ад матчынай зямлі», арыі Рамана «Як сэрца баліць над здраджаным краем», дуэта Ірыны і Рамана «О, Раман, маё святло, маё каханне». Для прыхільнікаў Караткевіча-паэта гэтая опера можа зрабіцца адкрыццём. Слова тут мае не меншае значэнне за музыку.
Нацыянальная опера без нацыянальных опер
Творчы саюз Смольскага і Караткевіча стварыў зусім не савецкую оперу, ці не адзіную з тых часоў, што не састарэла маральна(выключэнне можа скласці хіба «Францыск Скарына» таго ж Смольскага), на што і звярнуў увагу тэатр у пошуку беларускай оперы.
У нас, бадай, адзіная Нацыянальная опера ў свеце, якая не ставіць нацыянальных опер…Апошнія пастаноўкі (не лічачы твораў С. Картэса, Я. Глебава, В. Капыцько, В. Кузняцова, беларускіх па грамадзянстве іх аўтараў, але не нацыянальных па змесце) былі вельмі даўно. З буйных нацыянальных твораў тэатр паставіў у 1992 небясспрэчнага ў мастацкім сэнсе «Князя Наваградскага» А. Бандарэнкі (лібрэта В. Іпатавай), а яшчэ раней — «Дзікае паляванне караля Стаха» Уладзіміра Солтана (1989), выдатны спектакль у пастаноўцы Вячаслава Цюпы, які дасюль трымаецца ў рэпертуары тэатра. Ці ўсё ж не трымаецца? У мінулым сезоне ён не ішоў ні разу, а ў пазамінулым — два разы.
Прынцып касы
Згодна з прынцыпам касы, нават адзін з найлепшых спектакляў — «Тоска», — пастаўлены толькі два гады таму, ужо не варты таго, каб давацца часцей чым раз на паўгода. Затое вульгарнае «Вяселле Фігара», кашмарная пастаноўка «Кармэн» ці такая ж «Травіяты» ідуць ледзь не штомесяц. І гэта ў той час, калі Опера заангажавала аўтарытэтнага пастаноўшчыка Міхаіла Панджавідзэ, уладальніка «Залатой маскі», які, дарэчы, ужо паставіў на нашай сцэне «Набука», «Тоску», «Аіду», «Севільскага цырульніка» і вось цяпер — доўгачаканую «Сівую легенду».Рэпертуарная палітыка нашага тэатра грунтуецца чорт ведае на якіх прынцыпах, самы відавочны з якіх — прынцып касы; усе астатнія фармуляванню не паддаюцца.
Оперы цяпер яўна ўласцівая непавага да беларускага. Абноўлены капітальным рамонтам тэатр займеў энергічнага дырэктара Уладзіміра Грыдзюшку, які, як гэткі Гаці-Казаца ці Рудольф Бінг, шчыра зычыць свайму тэатру найлепшага. Самым значным праектам Грыдзюшкі трэба лічыць праект філіялаў тэатра ў рэгіёнах. Разам з тым, нават зводная афіша тэатра, якая гадамі друкавалася па-беларуску і вісела на кожнай тумбе, друкуецца цяпер па-расійску. Сайт тэатра беларускую версію мае, але яна не асноўная. Усе праграмкі, афішы друкуюцца на «обшчапанятнам». Канферанс — таксама на «обшчапанятнам». Беларускія арыі не гучаць нават на зборных канцэртах. Традыцыя ладзіць раз на два гады хаця б рытуальныя канцэрты з беларускіх твораў ляснула.
У выніку наведнік галоўнага тэатра краіны не адчувае, што ён сапраўды ў Нацыянальнай оперы. У кіеўскай, віленскай, пражскай оперы такое адчуванне ёсць.
Кантраснымі выглядаюць паводзіны галоўнага рэжысёра Міхаіла Панджавідзэ. Прыехаўшы сюды некалькі гадоў таму, Панджавідзэ пачаў вывучаць беларускую мову, практыкаваць яе і «Сівую легенду» Караткевіча чытаў у арыгінале. Гэта чарговы раз пацвярджае тэзіс пра тое, што самая моцная русіфікацыя чыніцца самімі беларусамі.
Справа жыцця
У новай пастаноўцы ў галоўных партыях задзейнічаныя сапраўдныя «нобілі» беларускай оперы — любімцы публікі, народныя артысты Беларусі Сяргей Франкоўскі і Уладзімір Пятроў, цяперашняя прыма оперы, заслужаная артыстка Ніна Шарубіна, а таксама выдатны барытон Станіслаў Трыфанаў і іншыя добрыя артысты (Кацярына Галаўлёва, Эдуард Мартынюк, Наталля Акініна).
Дырыжор-пастаноўшчык спек-такля — заслужаны артыст Украіны Віктар Пласкіна, які ў адным з інтэрв’ю прызнаўся, што пастаноўка «Сівой легенды» для яго ледзь не справа жыцця, маўляў, ён толькі для гэтага і прыехаў у Беларусь. Гэты таленавіты, тэмпераментны, але нестабільны дырыжор зарэкамендаваў сябе ў Беларусі як вельмі супярэчлівая асоба, аднак ягоная праца над «Тоскай» можа лічыцца ўзорнай.
Усе на прэм’еру! Балазе, квіткоў яшчэ трохі засталося.
