Пралог (маналог, некралог): у гэтым тэксце не будзе прозвішчаў, не будзе назваў вёсак, гарадоў, і нават мянушак сабак ці катоў. Імёны, калі будуць, дык толькі ў двукоссі. І маё прозвішча-імя тут не трэба. Хаця – я па-за тэкстам, таму можна.
«Не трож балалайку! Не ідзі туда, тут нам іграй, слыш?» — рыкалі выпіўшыя вяскоўцы на вядомага барда, які хацеў узяць з падаконня сваю гітару.Звычайна для іх, мясцовых, вясковых, вызначаюць месца на верандзе, ставяць там пляшкі-чаркі-талеркі і нават попельніцу, каб ім там было камфортна, пілі сабе, палілі, ды «людзям» не перашкаджалі. Людзі – гэта вядомыя паэты, пісьменнікі, барды, якія штогод едуць на радзіму паэта-прарока, паэта-расстрыгі, які памёр сем гадоў таму. «Людзям» накрываюць сталы ў хаце, на пачэсных месцах. Штогод, у апошнія дні кастрычніка, тут праходзіць свята паэзіі ў гонар паэта.
А бывае, мясцовым там на верандзе робіцца неяк сумна і не ўтульна, яны, відаць, неяк падсвядома адчуваюць, ці што, што неяк не тое, не так, не там. Не там сядзім. І тады прарываюцца ў хату.Калі не вельмі п'яныя і не менцяць языкамі, то сёстры літасціва дазваляюць дакрануцца да культуры, паслухаць прамовы і песні. Калі ж пачынаюць ярка выказваць свае алкагалічныя схільнасці — лаяцца матам, ці хістацца, ці быць запанібрата з паэтамі, са ўсёй дуры ляпаць літаратараў па плячах, называючы «Эдзікам» ці «Толікам», то іх вокамгненна выправаджваюць назад — за дзверы, на веранду. Сядзіце там. Адзін набраўся, ды хацеў так прарвацца, пачуўшы спевы барда ў хаце. Але сястра паэта злавіла яго за каўнер ля парога, і зашаптала: «Ну куды ты, куды ты? Там жа людзі! Ідзі на веранду!» і ўцягвала яго назад, на веранду, за каршэнь. Ён ледзь не плакаў: «Ну да людзей я хачу, да людзей!» «Ідзі, толькі ціха, не гаўкай там!» — злітасцівілася сястра, бо ён ужо амаль плакаў, як бабёр.
Ён на знак пакоры, штохвілінна кланяючыся, усёй істотай паказваючы, што «ціха, я ціха-ціха», здолеў такі ўцерціся ў давер да сястры, і «пранікнуць да людзей».Бо як толькі яна адышла, недзе завіхаючыся ля стала з талеркамі-відэльцамі-шклянкамі, то той мясцовы адразу ж пачаў хістацца і крычаць, перабіваючы спевы барда: «Эй, ты! Ну-ка сыграй! Пей, давай, пей! Давай, жар, рві душу!». Натуральна, тут жа з'явілася сястра і выцягнула яго з хаты. На веранду.
Бразгацелі шклянкі, шчодра лілася ў шырока разяўленыя раты і на падлогу гарэлка, мясцовыя асалавеўшымі вачыма праводзілі праходзячых вядомых літаратараў, чапляючы іх: «Слыш, ты, хадзі к нам, давай вып'ем!»На верандзе, тым часам, гульба ішла па поўнай.
«Малчы, ***, во кампазітар, ***, нам, ***, будзе січас пець!», — затыкалі яны адзін аднаму рот, калі на канапе ля іх прысеў-такі вядомы бард.«Он не кампазітар, он іспалніцяль!» — з веданнем справы паправіў адзін, аж сам неяк падцягнуўся і падрос пасля тых словаў, важна агледзеўшы аднавяскоўцаў.
На верандзе мяне зачапіў нейкі мясцовы, у зашмальцаванай спартовай куртачцы. Ён ужо добра набраўся з раніцы, і хацеў пагаварыць, душа патрабуе. Ну хоць са мной. «Дай сігарэту!» — папрасіў. І тут жа: «Дай спічку!». На. Хацела пайсці, але была спынена: «Слыш, пайшла, а паабшчацца?». «А вы аткудава прышлі ў ліцературу?» — спытаўся ён у мяне, надаючы пафасу і важнасці свайму голасу. Я адказала, што не прыйшла, у літаратуру, а побач аціраюся. Яго гэта чамусьці вельмі пакрыўдзіла. «А я вот не панімаю! Не панімаю! Вот хто эты паэт? Хто?! Он жа п'яніца был, как і я! Дык пачаму яму празнік і ўсё такое, усякія папрыехалі, і ля-ля-ля, он-то, он-сё, паэты ўсякія, пісацелі! А мне – што? Пачаму мне – нічаво? Он жа такой жа, как і я!», — крычаў ён, і хапаў мяне за гузікі, і лез у вочы бэзавым тварам, прад'яўляў яго, той твар, як доказ, што нічым паэт не лепшы яго, нічым! Сама, маўляў, глянь. Як быццам усё гэта свята адмыслова было арганізавана з адзінай мэтай: абразіць няшчаснага вяскоўца.
«На балалайку, іграй!» — паблажліва тыцнулі ў рукі гітару барду вяскоўцы з веранды.І загучала: «Павуцінка ўверсе, павуцінка ўнізе, павуцінка ў тваіх і маіх валасах». Мясцовыя за сталом адобрылі спевы, гучна чокнуліся, і спрабавалі падцягнуць: «Павуцінкаааааа ўверсееее, павуцінкаааааа ўнізеееее», а пры словах «павуцінка ў тваіх і маіх валасах» са cмехам ляпалі адзін аднаго па галаве.
Штогод на гэтым падворку, я чую, што «прыйдзе час, і свята паэзіі будзе ўсеагульным, народным». Свят, свят, свят! Святыя абразы! Каб ніколі такога не здарылася.Уяўляю – па ўсей вёсцы – самаробныя бабы з ануч, пластыкавых бутэлек і рулонаў саломы, глядзяць на цябе вытарашчанымі вачыма, нехта ў рускіх какошніках спявае са сцэны «здрастуй чужая-мілая», выступае (не, не народны паэт, не бард), а начальнік аддзела культуры райвыканкама, які пляце пафас уперамешку з глупствам, вакол смажаць народныя стравы – шашлыкі, кебабы, дзеці жаруць салодкую вату, дарослыя – гарэлку, седзячы на пластыкавых крэслах пад піўнымі парасонамі. Паэты сядзяць пад паветкай, начальнікі – у хаце. Свят, свят, свят. Не трэба нам такіх свят. Хай не будзе яно народным.
Эпілог. Тры варыянты.
1. У гэтай краіне
Не маю я дому,
Вось воблака —
Сяду і ў свет палячу,
Над гэтай гаморай,
Над гэтым садомам,
Ні грошай, ні славы
— Я волі хачу.
2. Дзе ж вы, мае родныя паэты?
Дзе ж вы, мае гора-чытачы?
Хоць ты свае бедныя санеты
Немым зоркам у вакно крычы.
3. Ды слова не прагняві,
Бо слова належыць Духу,
Кіньце слова гайні—
I паляціць пацяруха.
