Чысты жанр
Гэтым разам чытачам «Шуфляды» прапануюцца нататкi аднаго савецкага дыплямата, якi працаваў у Польскай Народнай Рэспублiцы ў 1979-1982 г. Гэтыя нататкi насычаныя культурнымi рэалiямi i ўнутранымi дыскусiямi тае эпохi — i яны значна адрозьнiваюцца ад вобразу тае эпохi, якi ствараюць сёньняшнiя «саветызатары» ў Беларусi. Праз iмёны тады забароненых аўтараў i прыхаваныя думкi пра сыстэму мы можам бачыць, як уся сыстэмы паступова пасоўвалася ў нябыт. I гэтыя нататкi створаныя менавiта тады — у канцы 70-х — пачатку 80-х. Яны не перапiсаныя й не падпраўленыя пазьней — таму ўяўляюць сабою жанрава чысты дакумэнт для архiўнае паласы.
Але, апроч усяго, аўтар гэтых нататак — беларускi нацыяналiст. За тры гады да ад’езду ў Польшчу Аляксей Каўка ўжо напiсаў свой «Лiст да расейскага сябра». Як узгадвае сам аўтар, увосенi 1976 году ў адной з чарговых «застольных» гутарак з расейскiм сябрам, колiшнiм калегам па мiжнароднай дзейнасьцi ў ЦК ВЛКСМ («ён зь Пiцера, фiлёляг, балканiст, востры iнтэлектуал, зь лiку радзецеляў i пакутнiкаў за Русь, творца i носьбiт расейскае iдэi ў яе «единонеделимой собирательной» сутнасьцi»), суразмоўца сп. Аляксея ў кантэксьце развагаў пра беларусаў паблажлiва заўважыў, не без блюзьнерства: «Ну, вы не хахлы. Нашыя, крэўныя. На вас можна пакласьцiся. А калi так даражыце сваёй мовай, дык пакiньце сабе сваё «ў».
Вось тады пачалася праца Аляксея Каўкi над «Лiстом да расейскага сябра». Джым Дынглi пераклаў яго на ангельскую мову; тэкст выходзiў па-польску, па-ўкраiнску, натуральна, па-расейску.
I вось пасьля гэтых падзеяў аўтар становiцца савецкiм дыпляматам. Раздвоенасьць нарастае.
Затое наяўнасьць дыпляматычнага пашпарту спрыяе перасылцы на Захад паштовак Яўгена Кулiка да 1000-годзьдзя Беларусi (надрукаваныя там ў 1980), рукапiсу алега Бембеля «Родная мова й маральна-эстэтычны прагрэс» (кнiга выйшла ў Лёндане ў 1985).
Кожны выкарыстоўвае сваю кар’еру па-свойму.
Алег Дзярновiч
