НОВЫ ДАМАВIКАМЭРОН
Адам Глёбус
Казкi з новае кнiгi
Анёл
Анёл зьяўляецца з-за паркана.
Можа хто з маiх суседзяў i бачыў: як Анёл выходзiць з пад’езда цi як вылятае са слухавога акенца майстэрнi, што некалi належала савецкаму разьбяру, а цяпер — уласнасьць нацыянальнага музэя. Можа й так. Толькi сапраўдны Анёл уздымаецца з-за жалезабэтоннага паркана, па якiм напiсана чырвонае слова НЕЗАЛЕЖНАСЬЦЬ, з-за таго самага плота, што адгароджвае стары двор ад новабудоўлi. Спачатку паказваецца анёльская галава: кудзеры доўгiх сьветлых валасоў вакол вузкага белага твару з тонкiм доўгiм носам дый круглымi сiнiмi вачыма. Потым зьяўляецца шыя з акуратным кадыком, за ёй выплываюць плечы, за якiмi можна ўбачыць магутныя крылы.
Можа хто з маiх знаёмых i сустракаў Анёла ў залатым плашчы, цi ў блiскавiчным панцыры мадрыдзкага тарэадора. Можа... Але Анёл, якi ўздымаецца з будоўлi, носiць яскрава-чырвоны хiтон. На Анёле доўгi, колеру артэрыяльнае крывi хiтон. I больш нiчога.
Нават зiмою, у лютыя маразы Анёл босы. Зрэшты, Анёл ня ходзiць па грэшнай зямлi. Ён лунае, плянуе, лётае. Анёл уздымаецца, узносiцца, творыць урачыстасьць. Анёл — лётчык ад Бога.
«Мой мiлы таварыш, мой лётчык, — думаецца мне, калi бачу, як над Менскам плыве Анёл, — Вазьмi ты з сабою мяне». Толькi ён не здагадваецца пра мае вершаваныя рэфлексii. Анёл ня ўмее чытаць чужыя думкi. А я не магу пагаварыць з Анёлам, бо ня вывучыў анёльскую мову. Застаецца адно глядзець, як доўгiя лёгкiя пальцы сыплюць з-пад хмараў ружовую яблыневую квецень. У Раi заўсёды ёсьць яблыня ў квеценi. I я не бядую, што Анёл не разумее мяне.
Можа, хто з маiх сяброў мае iншыя думкi пра божага лётчыка. Хай... Толькi даўжыня прамоўленай малiтвы не вызначае шчырасьцi веры ў Анёла.
Людажэр
Ад палаца Мастацтваў мужчына спусьцiўся праспэктам Скарыны на пляц Перамогi, дзе завiтаў у бар-краму «ЗОРКА». Сакаўная прадавачка прывiтальна заўсьмiхалася. Мужчына працёр акуляры й заняўся разгляданьнем палiцы з алькагольнымi напоямi.
— Вiскi любiце? — спытаў чырвонатвары дзядзька, якi, стоячы пры вiтрыне з каўбасамi, пацягваў з плястыкавай шклянкi гарачы глiнтвэйн.
— Люблю, — кiнуў мужчына i папрасiў паўнацелую маладзiцу падаць бутэльку бурбону, каб уважлiва прачытаць этыкетку.
— А я на самагоннае пойла глядзець не магу. Нас, вайскоўцаў, пампавалi iм у Анголе.
— Да вiскi я прывучыўся ў Эгiпце, — ня хочучы таго, мужчына завязаў вузельчык размовы.
— А што рабiлi ў Эгiпце? — чырвонаносы замовiў наступную порцыю духмянага глiнтвэйну.
— Тое, што вы ў Анголе, — выказала здагадку беларукая прадавачка, напаўняючы крывавым напоем мяккую шклянку.
— Э, не... У Анголе я людзей забiваў. Каўтаў вiскi, цаляў у двухногiх. Пiў i страляў. А калi хацелася закусiць, жэр нябожчыкаў. Выбiраў смачных дзяўчат, адкусваў з грудзей смочкi, жаваў, глынаў i запiваў алькаголем. Гнюсны тып, забойца, кат i Людажэр. А ён, — налiтыя глiнтвэйнам вочы блiснулi ў бок аматара бурбонаў, — грамадзянiн сьцiплы, выхаваны, iнтэлiгентны, у акулярах. Такiя чалавечыны не ядуць, людзей не забiваюць i мiравую рэвалюцыю ў Афрыку не экспартуюць. Яны п’юць дарагi вiскi зь лёдам, будуюць надзейныя грэблi i вывучаюць флёру з фаўнай. Ненавiджу самагон. Беларускай гарэлкi магу колькi заўгодна выжлукцiць, а ад кроплi бурбону млею.
Мужчына разьлiчыўся з апэтытнай прадавачкай i схаваў бiклагападобную бутэльку ў кiшэню, каля сэрца.
— Чакай, шаноўны, дык што ты ў Эгiпце рабiў? — Людажэр насунуўся на мужчыну.
— Рэстаўраваў старажытныя папiрусы...
— Га-а, што я казаў? — мутнае вока падмiргнула сьпелай маладзiцы.
Пад задаволены рогат Людажэра мужчына пакiнуў бар-краму «ЗОРКА».
Бульварнiк
Шторанiцы ён выглядае ў вакно. Цi ёсьць сонца? Ён працуе выключна ў добрае надвор’е. Ён актор балету. Яму патрэбныя гледачы. А яны бываюць на бульвары толькi ў ясныя днi. Таму дзень пачынаецца з доўгага позiрку ў неба.
Ён ўцёк зь Беларусi ў Барсэлёну. Назьбiраў грошай, перапрадаючы валюту на Камароўскiм кiрмашы. Праз знаёмага мастака знайшоў сквапную гiшпанку, фiктыўна ажанiўся i перабраўся ў Каталёнiю. Атрымаў там вiд на жыхарства i зьняў у рабочым раёне маленечкi пакой з варэльняй i душам. I цяпер на золку выглядвае ў адзiнае вакно. Цi не пайшоў дождж?
Калi на вулiцы суха, Бульварнiк бярэ валiзу з тэатральным строем Дон Кiхота ды йдзе ў цёмны двор, што каля рынку. За скрыняй з-пад гароднiны ён пераапранаецца ў рыцара маркотнага вобразу i з ног да галавы зафарбоўваецца ў срэбны колер.
Цэлы сьветлы дзень ён стаiць на бульвары Рамбла i за кiнутую манэтку робiць узмах драўлянаю дзiдай.
Штовечар Бульварнiк выграбае са скрынi нажабраванае. Дзелiць грошы на тры роўныя долi: на старасьць, на жыцьцё й на задавальненьне. А радасьцi ў яго вельмi простыя. Разам з вулiчным мастаком — сэрбам, якi ўцёк з Босьнii, Бульварнiк iдзе ў бар i напiваецца маскоўскай гарэлкi.
Акопнiк
Невядома ўжо колькi дзён iшоў дождж. Ён цi то iмжыў ледзь заўважным халодным пылам, цi то сыпаўся буйнымi важкiмi кроплямi, але не ацiхаў нi на хвiлiну. Быццам неба сабралася назаўсёды зьлiцца зь зямлёю.
На сподзе глыбокага акопу назьбiралася калюжына, поўная рэдзенькай мулi. Пры самай калюзе на пустых скрынях з-пад снарадаў сядзеў сутулы Акопнiк у доўгiм шынялi з настаўленым каўняром. Ён курыў.
Коўзаючыся на раскiслай глебе, да акопу падыйшоў стрыжаны навабранец.
— Дождж, — натапырыўшы заечыя губы, пачаў ён.
Акопнiк выкiнуў недапалак у брудную ваду.
— Можа, пачастуеце папяроскаю? Да сьмерцi курыць хочацца. Я ўжо й сам ня ведаю, калi апошнi раз тытунь нюхаў, — бледны навабранец прысеў на кукiшкi.
— Знойдзем, — Акопнiк пашкрэб чорнымi пазногцямi няголенае падбародзьдзе, — спускайся ў акоп. А то расьсеўся, як баба.
Навабранец нязграбна саскочыў у ямiну. Акопнiк выцягнуў з нагруднага кiсэта трафэйны партсыгар i дастаў зграбную папяросу. Вастрадзюбае сiняе полымя хуценька зачырвонiла сухi тытунь.
— Салодкi, — навабранец выхукнуў у марозную цямрэчу цнатлiвы клубочак дыму.
— Заўтра зранку немец пачне наступаць, — Акопнiк схаваў рукi ў кiшэнi, — зямля прамерзла, i па ёй добра бегчы. Гэта ж не па мулi коўзацца. А так па халадку, па марозу, пасьля стограмовiка самае тое ў атаку схадзiць.
— Няўжо заўтра пачнецца? — голас навабранца трымцеў.
— А колькi можна ў адных i тых жа акопах сядзець? Самы час бой распачынаць. Паглядзi, якая поўня ясная, якiя зоры. Усё вiдно, як на далонi. Час надыйшоў. Я кайзэраўцаў ведаю. Спачатку яны газ пусьцяць, каб нас прытруцiць i прыдушыць, а потым нацягнуць супрацьгазы i пабягуць штыхамi дабiваць.
— А нам што рабiць? — навабранец пры ўсiм сваiм страху курыў павольна i вельмi ашчадна.
— Чакаць. Надзець супрацьгаз i сядзець. Курыць у супрацьгазе ня варта. У цябе, дарэчы, супрацьгаз ёсьць?
— Ёсьць! Вядома. Новенькi, пад мой памер, я сам падбiраў, каб сядзеў шчыльна, але й ня цiснуў.
— Ну дык i праблемаў няма. Надзенеш супрацьгаз, пачакаеш, пакуль расейскiя сьвiньнi ў атруце пазахлынаюцца, i, пачуўшы каманду, пабяжыш праз дым i запораш тых, каго не задушыў кашаль. Галоўнае, ня трэба шкадаваць пэдыкулёзных салдатаў яго iмпэратарскай вялiкасьцi, яны горшыя, чым тыя вошы, — Акопнiк плюнуў на тоўсты лёд калюжыны, што iртутна паблiскваў у месяцовым сьвятле квадры. Iскрыстыя, дыямэнтавыя драбочкi сьняжынак плаўна апускалiся на сагнутую, шырокую, шынэльную сьпiну Акопнiка.
— А як вы параiце, заяву ў партыю камунiстаў варта напiсаць зараз цi лепей пасля атакi? — навабранец паспрабаваў зазiрнуць у вочы Акопнiка, але ня змог, той сядзеў, апусьцiўшы доўгiя веi.
— Напiсаць можаж i зараз, — адказаў Акопнiк, не расплюшчваючы вачэй, — толькi падаваць трэба пасьля наступленьня. Спачатку варта пару фашыстоўцаў забiць, каб у партыю пайсьцi з чыстым сумленьнем.
Навабранец зрабiў глыбокi зацяг i ўсьмешка задавальненьня зайграла на загарэлым блакiтнавокiм твары зь пiкантнай ямачкай на падбародзьдзi.
— Сапраўды, лепей напiшу пасьля бою. Прыйду да вас, сяду, закуру i напiшу: залiчыце мяне ў шэрагi сапраўдных сяброў нацыянал-сацыялiстычнай рабочай партыi, — зграбнае колца дыму паляцела ў цёплае чэрвеньскае паветра.
Акопнiк акуратна падкасаў рукавы форменнае кашулi i сказаў:
— Не хачу цябе вучыць, бо я не настаўнiк i ня бацька, каб маралi начытваць, але ведай: перад атакаю ня пi. На хмельную галаву памiраць лягчэй. Толькi нашто памiраць, калi ты ня жыў зусiм? — Акопнiк выцягнуў са срэбнага партсыгару пругкую папяросу.
— Мусульмане вунь зусiм ня пьюць, а ваююць дай Бог, цi дай Алах якi. Хто iх разьбярэ. Адно скажу — ваююць.
Навабранец зьняў панаму й абцёр буйныя кроплi поту, якiя шчыльна абсыпалi бронзавы лоб.
Немаведама колькi дзён стаяла пякельная гарачыня. Людзi зьвярэлi й вар’яцелi ад бясконцай, безнадзейнай i бессэнсоўнай пыльнай задухi. Над шарымi каменнымi гарамi разьлiлося недасяжнае, сiняе, вiльготнае неба.
— Дым лепей пускаць ня колцамi й клубочкамi, а струменьчыкам, пацiху i ў рукаво.
Навабранец затушыў недапалак аб падэшву запыленага чаравiка, закiнуў у рот белы прастакутнiчак жавальнай гумкi й спытаў:
— Як вы думаеце, вайна хутка скончыцца?
— Наiўны...
— Чаму наiўны?
— А таму, што калi недавяркi возьмуць горад, дык мы ў партызаны пойдзем, у горы, у лясы, у пушчы, разгорнем тэрарыстычны рух, — Акопнiк строс попел на пругкi лiсток трыпутнiка.
— Дык вы лiчыце, што вайна ня скончыцца?
— Каму як... А для мяне вайна ня скончыцца нiколi, — дагледжанымi мацiцовымi пазногцямi Акопнiк пяшчотна правёў па сваёй добра выгаленай блакiтнай шчацэ.
У сонным люстэрку ляснога возера адбiвалiся вострыя вершалiны чорных елак, за якiмi павольна згасала сонца.
— А вы самi адкуць будзеце? — навабранец не сыходзiў, ён хацеў хоць неяк выказаць удзячнасьць за падораную папяросу.
— Я? — Акопнiк сьцепануў плячыма й зашпiлiў верхнi гузiк шыняля, — я — тутэйшы.
