Бээнэфаўская мова
Калі на вуліцы ляжыць гурбамі сьнег і дзьме халодны вецер, найлепей схавацца ад кепскага надвор’я на паштамце. Безумоўна, можна забегчы ў краму, але найбольш прыстойным месцам у горадзе пакуль яшчэ застаецца паштамт. Там можна пахадзіць ля шкляных вітрынаў, паразглядаць каляровыя паштоўкі й маркі. На паштоўках рэдка калі сустрэнеш надпіс “З Калядамі!” ці “З новым годам!” па-беларуску, хіба зрэдку дзе збоку выстаўленая дапатопная паштоўка за тысячу “рублёў”, мо’ яшчэ савецкага часу, непрыглядная й запыленая.
На пошту даводзіцца завітваць і дзеля больш празаічнае справы – нешта адаслаць ці набыць. Тады закручваецца сапраўдны паштовы трылер. Прычынаю непаразуменьняў паміж мною й паштаркамі становіцца… так – мова. Адной не спадабалася, што беларускую назву места Горадня я прадубляваў яшчэ па-польску: Grodno, для тых, каму “непанятна”. Паштарка раззлавалася й стала вучыць мяне роднае мовы, грунтуючы свае філялягічныя развагі на тым, што некалі скончыла беларускую школу. Нейкая ў яе гаворка была падазроная, таму я не паверыў, што “па нармальнай беларускай мове всегда была Гродна, у сваей Варшаве будзеце па-польскі пісаць, а тут…” Каляжанка ейная аднойчы ажно падскочыла на крэсьле, спрабуючы абараніць (на найчысьцейшай расейскай) беларускі савецкі назоў Горадні. Спачатку яна абвінаваціла мяне ў тым, што быццам уводжу ў зман аб’яднаньне “Белпошта”, доблесныя працаўнікі якога не абавязаныя разгадваць “старославянские названия” ды “не понимают на этом вашем языке”. Маўляў, “это как расшифровать – Городея, Гародня, где это, в какой области?” і гэтак далей. Дагэтуль яна чамусьці добра разумела і Горадню, і Берасьце – нічога ня сталася, не памерла, а тут гвалт узьняла. “Это не беларуская мова!” “А якая ж?” — пытаюся. “Бээнэфовская!” Беларуская мова – “это какой-то старорежимный язык… и вообще, вам что, тяжело нормально написать?” — скажа яна мне пазьней.
У Менску паштаркі ня гэткія агрэсіўныя, як часам сустракаюцца ў Гомелі, затое больш непісьменныя, перапісваюць па-расейску з маіх беларускамоўных блянкаў проста з моста ў давальным склоне: “Карниенку… Мялешку… Дашынай”. Але што да Гомеля. Я адмыслова абышоў усе, якія былі па дарозе, паштовыя аддзяленьні, і толькі ў адным месцы сустрэў паштарку, якая зразумела, што такое “паштоўкі”. Астатнія альбо “белорусского языка не изучали”, альбо не разумелі наагул, пра што ў іх пытаюцца. Гандлярка шапіку “Белсаюздруку” на старым гомельскім вакзале спрабавала ледзь ня гвалтам змусіць мяне “говорить нормально – по-русски”. Яе “судьба закинула из России, и язык этот непонятен”. Цікава, што яна дамагалася, каб менавіта я зь ёй загаварыў па-расейску, а на пераклады тых, хто стаяў у чарзе побач з мною, не зважала. “От-кр-ытк-и”. На тое яна ледзь не загаласіла: “А-а! Так умеете по-русски! Надо было здесь притворяться!?”
Такім чынам, беларускамоўныя грамадзяне БНР, не турбуйце сваёю гаворкаю “судьбой занесённых из России” і як мага менш ужывайце “бээнэфовский старославянско-старорежимный язык” як на пісьме, гэтак і ў маўленьні. Калі ж ужо вельмі карціць, калі ласка, штодругі дзень месяца (пажадана шэптам).
Віктар Мухін
