Андрэй Хадановіч. Галіцкі дывэртысмэнт

Андрэй Хадановіч Галіцкі дывэртысмэнт

І
Nihil utilius sale et sole

Ані золата, срэбра ці нікель,
ані волава, мосенж ці сьпіж –
aut NaCl, aut nihil! –
і нясем свой штодзённы крыж

(што, дарэчы, зроблены з солі
і ніколі ня зьведае ржы),
саляныя волаты волі,
саляныя слупы мяжы.

Соль – салярнае боства ў ісьце,
ўвасабляе радасьць і боль;
па-за сольлю няма карысьці –
нат у сонцы, і ў гэтым соль.

На заходзе, усходзе, дзе-кольвек
шмат сустрэнеш яе імён:
ад паўночнага слова «Сольвэйг»
да паўднёвага «Салямон»;

міжнароднае «салідарнасьць»,
аргэнтынскае «сьмерць і бусоль».
Страйк у страўніку – проста марнасьць,
калі побач ангельская соль.

Соль надзвычай пасуе да кварты,
бо піўны аздабляе шум,
шумавіньне начэй – ня варта
забываць пра салёныя жарты,
бо засталыя словы – тлум.

І – нарэшце ў справунку солі –
вырашальная якасьць яе:
солі шмат не бывае ніколі,
шмата сала заўжды не стае!

Вушкам голкі ня пройдзе кэмэл,
і, вяртаючыся ў юдоль,
патэтычны і ўзьнёслы hejnal
абрываю на ноце «соль».

Вялічка, саляныя капальні, 136 мэтраў пад зямлёй

ІІ

МытНікіфар

Ён ня граў на кіфары, ня плыў на Кіфэру (Цэтэру et caetera),
на пытаньне, ці ён homo sum, без сумневаў і суму наўпрост падсумуе «sum hetаero»;
сьціплы мытнік, службовец мастацтва – страчаюцца й тыя, што служаць амбітней, –
ён працуе ў чаканьні на міт, занураецца ў міт, што падмуркам ягонае мытні;
песьціць міт, што ніколі нічога нікому ні з кім і нідзе,
нейкім чынам штось пэўнае там адмываючы ў мутнай вадзе;
папярэднік прыйдучых памежнікаў Заўтра, якія пакуль – парушальнікі межаў варожага Сёньня
і валодаюць мовай плыньней, зь нематы карыстаюцца плёньней;
вынаходнік сьвятой прастаты, чарнабожнік складанай заганы,
шанаваны паўсюдна, паўсюль плятанічна каханы;
непісьменны стары, які б мог стаць прарокам, але ж не прарок,
бо на гэта ёсьць іншыя, – ён – пераймальнік прыроды, сьпявак кшталту боскага птаства,
не шукае пасілку: мастацтва – насамрэч вялікае княства,
прапануе пажытак, лякуючы лякі, яго пазбаўляе адчаю;
і, прасякнуты ўсім, што наўкола, усім, што яго атачае,
ён займае пачэсны пасад леваруч ад калегі з Парыжу – найдасьвядчонага мытніка, фаміліянта трох дзейных асобаў культуры (раней іх таксама хапала!):
барбізонскага Хведара, правадыра ўсіх асьветнікаў Янкі-Якуба і Янкі-Батыста (па-наскаму будзе Купала)!

Крыніца, музэй мастака Нікіфара

ІІІ

Ноч у мытні пры старым замку

Сам-насам із швэдрам, што кінуты ў кут,
сам-насам із страчаным часам,
сам-насам із собскай прысутнасьцю тут –
із столькім, што ўжо не сам-насам, –

знадворку, бо замак замкнуты стары,
на пекную гледзячы зорку
(знадворку дачынна ўсяго, што ўнутры, –
так блізка, што ўжо не знадворку),

нарэшце стамлюся ад словаў, чужы
у некалі скончанай спрэчцы,
нарэшце спынюся на самай мяжы –
так позна, што ўжо не нарэшце.

Замак Дунаец у Нядзіцах

ІV

Псэўдавэрлен

фіранкі на вокнах
сузор’і на шыбах
апоўначы вонках
астральнасьці выбух

у ноч крок за крокам
губляючы розум
навобмацак вокам
ня надта цьвярозым

сьвятоўнае ўчора
паноўнае сёньня
памкненьнямі ўгору
на небнае ўлоньне