Юры Хадыка:
Лукашэнка можа стаць Ярузэльскім, а Пазьняк — прадстаўніком за мяжой
Апазыцыя рыхтуецца да прапанаванага ўладамі перамоўнага працэсу. Галоўная мэта перамоваў — мірны пераход улады да легітымнага органу, які б прызнаваўся ўласным народам і міжнароднай супольнасьцю. З чым ідзе на перамовы кансалідаваная апазыцыя, у чым яна гатовая саступіць Лукашэнку, а на чым прынцыпова настойваць, якім бачыцца апазыцыі мэханізм перадачы ўлады — адказвае намесьнік старшыні Беларускага Народнага Фронту Юры Хадыка.
«НН»: Апазыцыя ідзе на перамовы з Лукашэнкам. Лукашэнка ня раз заяўляў, што заклікае да дыялёгу. Чым адрозьніваюцца, з Вашага пункту погляду, перамовы і дыялёг?
Юры Хадыка: Мы тут зьбіраліся за «круглым сталом» на запрашэньне Інстытуту палітычных дасьледаваньняў пры прэзыдэнце. Вось гэта тыповы прыклад дыялёгу. Яны паслухалі, што сказалі мы з Валер’ем Карбалевічам, мы, у сваю чаргу, паслухалі, што сказалі некалькі намесьнікаў міністраў. Зразумела, што нават у дыялёгу ёсьць карысьць, але невялікая — гэта проста высьвятленьне пазыцыяў, дзе могуць быць пункты збліжэньня. А перамовы — гэта зусім іншае. Перамовы павінны мець абсалютна ясна вызначаную мэту, і, у першую чаргу, з боку апазыцыі. Мэта перамоваў з нашага боку — якраз і ліквідаваць сытуацыю канфрантацыі, прыйсьці да нейкага варыянту грамадзянскага пагадненьня, якое павінна быць вырашана сувэрэнам краіны — народам. У гэтым ёсьць ясная мэта апазыцыі ў працэсе перамоваў. Гэты працэс будзе жорсткім і дастаткова працяглым.
«НН»: Што можа быць прадметам перамоваў, а ў чым апазыцыя не павінна ісьці на саступкі?
Ю.Х.: Прадмет перамоваў — выбары. На працягу перамоваў павінны быць вырашаныя такія праблемы — у які орган яны адбудуцца, я хачу сказаць, што вялікая саступка апазыцыі ў тым, што гэта можа быць не Вярхоўны Савет. Але гэта ня можа быць і Нацыянальны сход, бо ён наагул фантастычная структура без найменшых прыкметаў легітымнасьці. Таму гаворка будзе ісьці аб нейкім варыянце парлямэнту, які будзе мець больш шырокія паўнамоцтвы, чым цяпер мае Палата прадстаўнікоў. Ня выключана, што трэба спачатку выбраць кароткатэрміновы парлямэнт або канстытуцыйны сход, мэта якога — удакладніць Канстытуцыю, зрабіць зь яе дакумэнт, які б задавальняў і грамадзтва, і міжнародную супольнасьць, бо Лукашэнкава канстытуцыя з дапаўненьнямі не вытрымлівае ніякай крытыкі, яна ня можа быць грунтам нават для мадэрнізацыі. І другое пытаньне — ужо сам працэс правядзеньня выбараў у такі парлямэнт альбо ў такі канстытуцыйны сход. Трэба стварыць умовы для свабодных выбараў. Гэта ня толькі закон аб выбарах, асноўныя парамэтры якога павінны таксама быць абмеркаваныя і ўзгодненыя, але і працэдура падрыхтоўкі і правядзеньня выбараў. Гэта свабодныя сродкі масавай інфармацыі, у тым ліку дзяржаўныя, бо наша грамадзтва — як прыхільнікі сп.Лукашэнкі, так і ягоныя апанэнты — плоцяць падаткі, на якія існуюць СМІ. Гэта спыненьне палітычных рэпрэсіяў, вызваленьне людзей, якія аказаліся за кратамі толькі таму, што яны занялі антыпрэзыдэнцкую палітычную пазыцыю. Яшчэ адна ўмова, якая не знайшла свайго месца ў Мэмарандуме, падпісаным палітычнымі партыямі, але якая будзе абараняцца Беларускім Народным Фронтам, — несумяшчаньне выбараў у заканадаўчы орган зь якімі іншымі рэфэрэндумамі, народнымі галасаваньнямі і г.д. — бо такая працэдура, з чым мы сутыкнуліся ўжо двойчы, стварае несымэтрычную сытуацыю, даючы ў рукі ўлады вялізныя казыры. І таму гэта павінна быць выключана. І нарэшце, стварэньне выбарчых камісіяў, у якіх былі б прадстаўленыя апазыцыйныя сілы.
«НН»: Перамовы яшчэ не пачаліся, а асьвятленьне ўжо ідзе поўным ходам. Як Вы ставіцеся да асьвятленьня падрыхтоўкі да перамоўнага працэсу дзяржаўнымі СМІ, у першую чаргу, тэлебачаньнем?
Ю.Х.: Ёсьць некаторыя зрухі ў лепшы бок, але яны ледзь прыкметныя. Калі я прыняў запрашэньне ад Інстытуту палітычных дасьледаваньняў удзельнічаць у дыскусіі, была небясьпека, што дзяржаўныя СМІ схопяцца за гэтую падзею для таго, каб супрацьпаставіць яе працэсу перамоваў. Я спэцыяльна двойчы прасіў журналістаў гэтага не рабіць. Бо ад іх дакладнасьці залежыць, як пойдуць самі перамовы. Бо толькі добрасумленнае асьвятленьне будзе спрыяць працэсу перамоваў. «Панарама» дала адносна добрасумленную інфармацыю пра мяне — прынамсі, мае словы не перакручваліся, хоць дзевяць дзясятых часу і «забіў» мой апанэнт з каманды Лукашэнкі. Мабыць, ужо і Лукашэнкаў бок разумее, што хлусьня — рэч небясьпечная, што яна можа прывесьці да зрыву перамоваў, у якіх Лукашэнкаў бок відавочна зацікаўлены.
«Н.Н.»: У якім статусе, як Вы лічыце, ідзе на перамовы Лукашэнка і ці ня зьменіцца ягоны статус, калі раптам Сямён Шарэцкі падпіша ўказ аб узяцьці на сябе прэзыдэнцкіх паўнамоцтваў?
Ю.Х.: Важна, што Лукашэнка і сёньня — грамадзянін, які ў лепшым выпадку зьяўляецца в.а. Прэзыдэнта. І тут ня можа быць ніякіх недагаворак, бо паводле Канстытуцыі 1994 году, якая ў нас ёсьць адзіным легітымным законам, ягоныя паўнамоцтвы скончыліся. Ня хочацца нават вяртацца да гэтых сьмешных працэдураў падаўжэньня паўнамоцтваў. Ён проста зьяўляецца першай асобай існага рэжыму, і ад пазыцыі гэтай асобы залежыць посьпех негвалтоўнага, канстытуцыйнага выйсьця з гэтага тупіку. Перамовы ёсьць адзінай магчымасьцю захаваньня хоць якога сацыяльнага міру, і калі Лукашэнка з-за свайго характару сарве іх, гэта толькі падвядзе нас да мяжы сацыяльнага выбуху. Бо зь фінансамі ў нас дрэнна, зь сельскай гаспадаркай — дрэнна, з запускам заводаў — дрэнна. У нас вельмі небясьпечная сытуацыя, і палепшыць яе можна толькі ў адным выпадку — адмовіўшыся ад прымусовага стылю кіраваньня, які вызнае Лукашэнка як адзіна магчымы, пачаць нармальныя дэмакратычныя рэформы — даць волю прадпрымальнікам, сельскай гаспадарцы, наладзіць нармальную фінансава-крэдытную сыстэму, аднавіць дзелавыя сувязі з Захадам, атрымаць адтуль тэрміновую фінансавую дапамогу. Перамовы — і лепшае пэрсанальнае выйсьце для Лукашэнкі, бо толькі шляхам перамоваў ён можа атрымаць сабе статус, аналягічны статусу недатыкальнасьці генэрала Ярузэльскага ў Польшчы. У іншым жа выпадку ён ня выкруціцца ад крымінальнай адказнасьці.
«НН»: Ці будзе ўдзельнічаць у перамовах Лібэральна-дэмакратычная партыя Гайдукевіча? Наколькі можна аднесьці гэтую партыю да апазыцыйных?
Ю.Х.: Такая няпэўная лінія паводзінаў характэрная для партыі Гайдукевіча, не зусім стандартнай палітычнай партыі. Адбор партыяў, якія бяруць удзел у перамоўным працэсе, быў зроблены на падставе вельмі канкрэтных прынцыпаў, і галоўным зь іх было публічнае непрызнаньне канстытуцыйнага перавароту 96-га году. Стаўленьне ЛДПБ да гэтага пытаньня супярэчлівае. Яны не далучыліся да байкоту мясцовых выбараў і бралі ў іх удзел, хоць іх там фактычна ўсіх і вычысьцілі. Пасьля гэтага яны занялі больш радыкальную пазыцыю. Я б сказаў, што ЛДПБ сёньня знаходзіцца ў стане пошуку, і таму прэтэндаваць на стопрацэнтовы ўдзел у апазыцыйнай дэлегацыі яны ня маюць права ні фактычна, ні па сумленьні. Я думаю, што яны ўвойдуць у лік тых партыяў, якія будуць уваходзіць у рабочыя камісіі і будуць рыхтаваць гэты перамоўны працэс. А магчыма, будуць у якасьці запасных.
«НН»: Зьвернемся да сытуацыі ўнутры Вашай партыі і руху — Беларускага Народнага Фронту. Што чуваць з-за мяжы ад Зянона Пазьняка, ці згодны ён пайсьці на кампраміс?
Ю.Х.: Апошні ліст Пазьняка, які я чытаў, быў датаваны 8 жніўня. Я ня думаў, што Зянон пойдзе на раскол Фронту. Але яго прапанова ад 8 жніўня — гэта раскол: ён прапануе стварыць замест Фронту кааліцыю БНФ. Безумоўна, можа гэта і рэалізуецца, бо сёньня суадносіны сілаў прыкладна аднолькавыя, а адна палова ня ў стане навязаць сваю думку другой. Пазьбегнуць небясьпекі расколу будзе нялёгка, хаця, наколькі я ведаю пазыцыю той часткі арганізацыі, якая падтрымлівае Вячорку, яна будзе выступаць за захаваньне Фронту. Сёньня нам прапануюць «гарызантальны» падзел — два незалежныя кіраўнікі, неабавязковая сыстэма каардынацыі ў выглядзе таго, што кіраўнікі сустракаюцца і абмяркоўваюць што-небудзь. Фактычна, гэта заклік да расколу і здрада інтарэсам Фронту і інтарэсам Беларусі, таму што Фронт — гэта наша агульная каштоўнасьць, гэта самая галоўная апазыцыйная сіла, і было б вельмі недарэчы яе расколваць. Фронт як арганізацыя дэмакратычная можа суіснаваць зь людзьмі, якія прытрымліваюцца іншых поглядаў на тактыку, мэтады дзейнасьці, але галоўная сіла Фронту ў тым, што ён можа выступаць па шэрагу пытаньняў адзіным арганізмам. І наша слабасьць ня ў тактыцы, не ў стратэгіі, а ў праблемах кіраўніцтва, сыстэма якога склалася абсалютна непрымальна.
«НН»: Улічваючы тое, што каманды Пазьняка і Вячоркі вядуць зараз актыўную агітацыю, як, па-Вашаму, складуцца вынікі галасаваньня на другой сэсіі шостага зьезду БНФ?
Ю.Х.: Я ўжо выказваў сваё задавальненьне наконт таго, што склалася ўнікальная сытуацыя — ніхто не абраны, і людзі маюць магчымасьць паразважаць, падумаць, асэнсаваць сытуацыю. Мы зараз агітуем, гэта робіць і група Папкова. Я перакананы, што мы атрымаем большасьць, бо здаровы сэнс на нашым баку, а ўсе эмоцыі зьмікшыраваныя часам.
«НН»: У выпадку паразы — які палітычны лёс чакае Пазьняка?
Ю.Х.: Я за тое, каб аўтарытэт Пазьняка ў пэўнай часткі грамадзтва выкарыстоўваўся Фронтам і надалей. Пры ягонай згодзе ён можа атрымаць статус паўнамоцнага прадстаўніка Фронту за мяжой, але не кіраўніка Фронту, які гаворыць нешта няўзгодненае, а потым патрабуе ад менскага кіраўніцтва выкананьня гэтых тэзаў. Павінна быць наадварот — тут фармуецца палітыка Фронту, а Пазьняк выкарыстоўвае свае магчымасьці данесьці яе да дзяржаўных структур, зь якімі ён кантактуе за мяжой. Я думаю, што гэта ніякая не зьнявага, не паніжэньне ягонага аўтарытэту, бо аўтарытэт чалавек набывае сабе сам. І губляе яго сам, дарэчы. І таму, я лічу, што паколькі ягоныя цяперашнія дзеяньні якраз падрываюць аўтарытэт, прычым ён гэта робіць сам, сваімі рукамі, сваімі лістамі, то такая прапанова дае яму магчымасьць аднавіць гэты аўтарытэт.
Гутарыла Тацяна Каліноўская
