Алег Скрыпка: «Воплі Відаплясава» стварылі моду на ўкраінскую мову
Калі 10 гадоў таму зьявіліся «Воплі Відаплясава», адразу стала зразумела, што гэта ня проста адна з многіх рок-камандаў, гэта — планка ўкраінскага року. Перад канцэртамі ў Менску лідэр групы Алег Скрыпка спаткаўся з журналістамі кіеўскай газэты «Дэнь»
Ёсьць ва Ўкраіне легендарны гурт «ВВ». За 10 гадоў існаваньня ягоныя музыкі сталіся амаль нацыянальнымі героямі (штось на ўзор беларускіх «Песьняроў» канца 60-х). Расейскамоўныя ў побыце, хлопцы сьпяваюць толькі па-ўкраінску — нават у часы некалькігадовага перабываньня ў Францыі, дзе, між іншым, запісалі разам з французамі арыгінальныя апрацоўкі ўкраінскіх народных песьняў.
...Як неспэцыяліст, ня буду засяроджвацца на музычных аспэктах іхнай «Вясны» (хаця выкарыстаньне архаічнага рытму й мэлясу вясьнянак мне па-дылетанцку падалося неймаверна складаным, вышуканым і вынаходлівым). Цудоўны й відэакліп «Вясны» зь нейкай спавітай цямрэчай постмадэрновай клуняй, дзе скамарохі ў лыжных шапачках і чырвоных бліскучых скафандрах круцяць жоран (сонечнае кола альбо, можа, жыцьцё?), распырскваючы зерне (веснавое праменьне, а можа — людзкія долі?).
Але на ўвесь гэты супэр-наіў і «народны прымітыў» паступова, з кожным новым прысьпевам («Весна, весна, весна, весна прийде! Весна, весна,весна, весна де моя!») накладаецца штосьці невясёлае й трывожнае. Сьпярша гэта толькі намёк: «Затанцюю радісний, зрадію до смерті». «Побіжим, покотимся, заведемо беседу» — зьвяртаецца радасны танцор не да каго іншага, як да гора-бяды...
Далей ідзе намер зьнікнуць — о не, не ў Эўропе ці Амэрыцы, — а ў космасе, Сусьвеце, перадаўшы «по радіо» (!) «прощай, рідна батьківщино!» І нарэшце распачынаецца штось агулам гераічнае: «Чі ж мене не вистачить (!) загинути по весні?!» Адразу ж пасьля гэтых словаў да архаічнага мармытаньня абуджаных рэчаняк і крыніц дадаецца проста-ткі злавесны пошчак салаўёў — і гэта, калі не лічыць прысьпеву, апошнія словы песьні.
Так вясна ходаецца зь зімою, так Юры перамагае зьмея.
Наталка Білацэрківец, «Фрагмэнты»
Алег Скрыпка: Тры гады таму мы прыехалі з Францыі ва Ўкраіну зь вераю ў тое, што тут ужо можна і працаваць, і жыць. Менавіта для таго мы й вярнуліся. Але цяпер у нас пэрыяд вялікага расчараваньня. Бо краіна ўсё-такі не гатовая — існуе вялікі разрыў паміж бачным бокам шоў-бізнэсу і тымі працэсамі, якія сапраўды адбываюцца. Як кажуць прадстаўнікі шоў-бізнэсу: шоў ёсьць, а бізнэсу няма. Я ня ведаю, як выжываюць нашы эстрадныя калегі, але рокеры жывуць ня надта добра, бо асноўнага заробку артыстаў — адлічэньняў ад продажу альбомаў — у прынцыпе няма. Калі раней кампаніі абяцалі адсоткі з продажу (як, напрыклад, маскоўская «Gala-Records», зь якой мы супрацоўнічалі), дык тых адсоткаў ніхто нават у вочы ня бачыў, а цяпер кампаніі, што займаюцца распаўсюджаньнем, заяўляюць, што за альбомы зусім нічога ня будуць плаціць, бо альбом — гэта й так рэкляма для гурта. Пра канцэрты іх арганізатары таксама цьвердзяць, што гэта найперш рэкляма для нас і плюс яшчэ радасьць. Калі за мяжой шоў-бізнэс нармальна існуе, значыць, трэба неяк капіяваць іх і выкарыстоўваць у нашых умовах. Я спрабаваў гэта зрабіць. Як вынік — у леташнім лістападзе мы падпісваем кантракт зь фірмай УМПО (Украінскае мастацка-прававое аб’яднаньне), якая абяцала нам стварыць умовы для працы. На словах усё гучала прыгожа. Але цяпер яна не дазваляе нам граць канцэрты, выпусьціць ужо гатовы альбом і ўрэшце падае на нас у суд за тое, што мы адыгралі адзіны за паўгады канцэрт у Кіеве, які нам арганізавала Міністэрства культуры. Фірма лічыць нас сваёй уласнасьцю. У выніку гурту давядзецца змагацца за права выступаць.
— У савецкія часы артыстаў ігнаравала ўлада. Няўжо нічога не зьмянілася? Нядаўна памёр Анатоль Салаўяненка, вялікі сьпявак, якому ў апошнія гады толькі ў сьне сьнілася, што ён сьпявае са сцэны...
— Вельмі добра сказаў Жванецкі: вялікае крывадушша разьбілася на вельмі маленькія, нібыта няшкодныя, але яны нагрувашчваюцца. А зь іншага боку, гісторыя шоў-бізнэсу, нават заходняга, сумная. Ня раз было так, што вядомы чалавек, выдатны прафэсіянал, пры канцы жыцьця аказваўся незапатрабаваны. Зусім не таму, што ён страціў прафэсійныя ўменьні ці любоў народу. Але як наступства дзейнасьці тых ці іншых законаў — не людзкіх, а камэрцыйных. А тым больш законаў нашага недаразьвітага шоў-бізнэсу — аднаго артыста «зручна» раскручваць, другога нязручна. У іх нават свой слэнг ёсьць — «пакатаем гэтага артыста», а ў гэтага — «прэтэнзіяў зашмат». Што да нашага гурта, дык мы цяпер у любым выпадку «на гары». А што казаць пра малодшых хлапцоў? Калі раней былі нейкія падвалы, дзе можна было рэпэтаваць, дык дзе цяпер? Час вызначае музыку: 50—70-ыя былі гадамі рамантызму, і гурты ўсе былі незалежнымі, кожны — культурнай зьявай. Цяпер грамадзтва ператварылася ў грамадзтва масавага спажываньня, і культура таксама ўяўляе сабой прадукт масавага спажываньня. Таму законы, што йснуюць у шоў-бізнэсе — гэта законы масавага спажываньня: ідзе тандэта, але зь яскравай этыкеткай. Сьпевакі ў пер’і ды бліскучках, экстравагантныя выбрыкі. На прафэсійным жаргоне сучасныя поп-альбомы называюць «кукламі». Бо там дзьве песьні — зьверху адна й зьнізу адна — раскручаныя на ТВ, а ўсярэдзіне — пуста. Артысты ў гэтым найменш вінаватыя.
— Наколькі часта Вас запрашаюць на ТВ?
— Нашы канцэрты тэлекампаніі здымаюць сыстэматычна. З аднаго боку, гэта рэкляма для гурта, але з другога, каб паказваць канцэрт на ТВ, трэба яго здымаць інакш. Я ня ведаю, як мяне ўспрымае па тэлевізары сярэдні грамадзянін, але калі я сябе бачу, дык разумею, што гэта вельмі пагана, непрафэсійна. Якая розьніца — гэта пагана сьпявалі ці пагана запісалі, калі ў выніку пагана выглядае?
— Вы так лёгка адмаўляецеся ад эфіраў. А іншыя выканаўцы гатовыя плаціць добрыя грошы, каб патрапіць на ТВ.
— Я ня ведаю. Але магу сказаць што кліп «Вясна» меў велічэзную колькасьць эфіраў зусім дарам. Проста таму, што ён прыгожы. Зноў жа плюсы й мінусы сытуацыі «Вопляў Відаплясава»: мы намагаемся зрабіць прадукт максымальна якасным — ня толькі творча, але й тэхнічна. Каб кліп «Вясна» выглядаў добра, трэ было запісаць яго ў Парыжы, змантаваць у Маскве.
— Наша рэчаіснасьць не заахвочвае патрабавальнага стаўленьня да сябе ды якасьцяў, пра якія Вы шмат гаворыце. Можа, у Вас проста занадта разьвіты пэдантызм, гіпэрпатрабавальнасьць, «комплекс выдатніка»?
— Хутчэй, унутраная пастка, у якую, мне здаецца, і трапляе шмат людзей. Ты нешта робіш, а табе кажуць: так можна не рабіць, можна рабіць нашмат горш, бо ўсяляк будзе добра. Пачынаеш рабіць горш, а потым глядзіш на вынік сваёй працы й сам сябе не паважаеш. А галоўнае, разумееш: калі зрабіў халтуру-халяву, душу ня ўклаў, значыць — гэта ў цябе проста праца. Я за гэтую халяву атрымаў столькі-столькі грошай, а калі я пайду прадаваць бэнзін або што іншае, я атрымаю нашмат больш. І адразу паўстае пытаньне пра прафарыентацыю. Таму, калі я хачу заставацца музыкам, мне мусова выстаўляць самому сабе ўласны кантроль якасьці. Іншая рэч, што наша краіна яшчэ не засвоіла якасьць як звычайную норму жыцьця. Мы прызвычаіліся да танных прадуктаў, таму мы заваленыя турэцкімі лахманамі. Аналягічна ў музыцы — мы заўважаем тую ж «турэцкую» якасьць. А музыка, па вялікім рахунку — гэта прадукт, які дорага каштуе, стварэньне якога патрабуе ці мала часу, вельмі дарагога абсталяваньня й вельмі дарагіх прафэсіяналаў.
— Як Вы ставіцеся да ўдзелу ў палітычных кампаніях?
— Тэарэтычна я дапускаю сытуацыю, калі гурт можа ўзяць удзел у такім. Калі гэта будзе зроблена якасна, калі ня трэба будзе выкрыкваць імя таго, каго абіраюць, праз кожны куплет і галоўнае — калі гурт паверыць у тыя лёзунгі, што маюць гучаць.
— Вы казалі пра неабходнасьць уплываць на культурную палітыку. Ці гатовыя Вы ў якім-небудзь выглядзе браць удзел у яе фармаваньні?
— Цяжка сказаць. Калі быць ідэалістам і рамантыкам, дык натуральна, так. Дадаць нейкую часьцінку дабра ў палітыку было б вельмі добра. Але бюракратычныя схемы ў культурнай сфэры мне асабіста невядомыя. Я ведаю, як скласьці й запісаць песьню, я ўмею выступаць на сцэне — але той факт, што мая прававая ініцыятыва пайшла прахам, сьведчыць пра тое, што я наўрад ці рызыкну ў будучым задумваць нешта падобнае.
Ёсьць магутныя гэтага сьвету, і ня варта заядацца. У іх свая роля, у мяне свая. Трэба знайсьці нейкае аптымальнае рашэньне. Рашэньне можа быць простым — паехаць з краіны. Адчуваньне, што нас хочуць проста задушыць... Але зьнішчыць нас нельга, бо ў нас вялікая папулярнасьць ня толькі ў Кіеве, а і ў Маскве таксама. Хаця вельмі сумна ўсьведамляць неабходнасьць ехаць і існаваць у гэтым халодным і непрыветным горадзе.
— Ці можаце Вы сказаць, што ўкраінская музыка і «ВВ», у прыватнасьці, канкурэнтаздольныя на сусьветным рынку?
— Сустрэчны запыт: ці можа на ўкраінскім рынку быць цікавай і канкурэнтаздольнай, скажам, казахская, мангольская ці ірацкая музыка?
— А калі стварыць моду?
— Вось калі стварыць моду — гэта іншая справа. Магу нават пахваліцца. «Воплі Відаплясава» ў Маскве стварылі моду на ўкраінскую мову, украінскую музыку. Пасьля нашых канцэртаў там адбыўся ўсплёск. Украіна — гэта модна, гэта файна, і за намі паваліў натоўп, пачалі прыяжджаць іншыя гурты. За музыкай прыйшоў бізнэс. У Маскве пачынае прадавацца ўкраінскі тавар. Але зь Нью-Ёркам такая штука ня пройдзе — бо Нью-Ёрк ад нас далейшы. Я ня думаю, што ўкраінская музыка можа зьявіцца ў Амэрыцы. Якія для гэтага палітычныя рэзоны? Якія музычныя? У адным Нью-Ёрку 159 тысячаў гуртоў, якія граюць ні трохі ня горш. Зьявіцца хіба што так, як зьявілася расейская музыка: Мадонна зьдзерла дзьве-тры песьні ў Лінды, і ўсё. Хаця колькі гадоў таму ў Францыі і ня толькі ў Францыі была вельмі папулярнай, напрыклад, лацінаамэрыканская музыка. Чаму лацінаамэрыканская, незразумела. Можа, некалі, калі ўсе наядуцца лацінаамэрыканскай, арабскай, афрыканскай, індыйскай, у сьвеце зьявіцца мода й на славянскую музыку.
— Рок-музыкі маюць рэпутацыю хуліганаў. Наколькі гэта справядліва што да Вас?
— Гэта апэрэткавы вобраз музыкантаў — прыехаць у гатэль, выкінуць тэлевізар, падпаліць фіранкі, пасварыцца з пакаёўкай... Хто чым больш любіць займацца. Я больш люблю займацца музыкай. Кожнаму сваё.
Да таго ж у агульнасусьветным маштабе піць лічыцца жлобствам, бо грамадзтва разьвіваецца, наркотыкі разьвіваюцца, і алькаголь — гэта ўжо адзнака культурнай адсталасьці. А траву ў Эўропе й наагул наркотыкам ня лічаць.
— Дык Вы ня п’еце?
— Іншым разам люблю выпіць з татам піва. Тата ў мяне санітарны лекар.
— А што ён думае пра Вашую творчасьць?
— Ён шчасьлівы, што некалі аддаў мяне на баян. Мой тата — вялікі рамантык. Нарадзіўся ён у шыкоўным месцы недалёка ад Дзіканькі (Гогаль проста не пабачыў тых назваў) — у вёсцы Сінякіўшчыне Чарнухінскага раёну. А ўжо мяне яны з мамай заплянавалі ў Таджыкістане. Там, дарэчы, таксама ёсьць наша дыяспара, якая сьвята шануе традыцыі ўкраінскага застольля, пад час якога ўпершыню адбылося маё знаёмства з украінскай музыкай. А потым мы пераехалі ў Мурманскую вобласьць, але кожнае лета я езьдзіў у вёску да дзеда з бабай на Палтаўшчыну. І да таго ж мы прыяжджалі ў Кіеў, і Кіеў мяне зачараваў. Я ясна зразумеў, што хачу жыць толькі ў Кіеве. Таму пасьля школы я прыехаў сюды і паступіў у Кіеўскі палітэх. Толькі нядаўна ў мяне нарэшце зьявіўся ў Кіеве сапраўдны дом. І вось цяпер у мяне гэты дом шоў-бізнэсоўцы адбіраюць (з-за судовае позвы ўсю маю маёмасьць арыштавалі) — у гэтым ёсьць пэўная мэтафізыка. Дый усю гэтую сытуацыю я, шчыра кажучы, успрымаю як сымбалічную.
