Віктар ШНІП
Ёсьць у нас на вуліцы больніца...
Зіма. Мне чатырнаццаць гадоў. Я першы раз у Валожыне і ў больніцы: праходжу з аднаклясьнікамі мэдыцынскі агляд — становімся на вайсковы ўлік. Асабліва не правяраюць, бо пакуль што галоўнае — завесьці асабовую картку на будучага салдата. Але ўсё роўна ў сяго-таго знаходзяць нейкія слабыя месцы ў здароўі. У мяне — блізарукасьць. Калі ўжо ўсе кабінэты былі пройдзеныя, мяне выклікалі яшчэ раз да акуліста. Зайшоў. Доктар пасадзіў перад сабой на крэсла, паглядзеў праз прыборы ў мае вочы і, загадаўшы, каб я сядзеў ціха, накапаў мне ў іх нейкай халеры. Выйшаўшы на вуліцу, я чуць не скруціў галаву — паляцеў з ганку, бо нічога ня ўбачыў перад сабой. Паклікаў хлопцаў, і яны мяне пад рукі, як сьляпога, завялі на аўтастанцыю, а пасьля і дахаты. Сьляпым я быў амаль два тыдні. Праўда, усё бачыў у цемры. Нават мог чытаць. Мама плакала, а бацька казаў: «Дурня валяе, каб у армію не пайсьці...»
У Менску ёсьць вуліца Герасіменкі. На ёй я пражываў пяць гадоў — кватараваў. Неяк прастыў і, купіўшы бутэлечку пэртусыну, амаль за дзень яе і выпіў. Вельмі ж смачна было! На другі дзень пайшоў у ванну, каб памыцца. Смаркануў — і на табе — з носу пайшла кроў. Але я не спалохаўся. Кроў у мяне і раней часта ішла. Пачаў прыкладаць да пераносіцы мокры ручнік. Не спыняецца. Прайшло пятнаццаць хвілін. Не спыняецца. Дваццаць. Паўгадзіны. Кроў усё ідзе і ідзе. І я ўжо выбег на лесьвічную пляцоўку. Званю суседзям, каб дапамаглі. Ніхто не адчыняе. Выбег на вуліцу. Нікога няма. Пайшоў да суседняга дому. Увесь у крыві, з чырвоным ручніком, нібы толькі што некага зарэзаў. Я да людзей, людзі ад мяне. І ўсё ж мне пашчасьціла. Убачыў далей па вуліцы хуткую дапамогу. Падбег да яе, прашу дапамагчы. Доктарка дастала з кішэні жмут ваты, усунула мне ў ноздры і сказала, каб ішоў у больніцу. І я ішоў па вуліцы акрываўлены, і людзі глядзелі, як на бандыта. І прыйшоў я ў больніцу. І мне кажуць: «Чаго ты сюды прыйшоў?» І сталі дактары мяне пасылаць адзін да аднаго. І хадзіў я зь першага паверху на другі, з другога на першы. І нехта зь людзей ня вытрываў: «Колькі вы ўжо будзеце гэтага хлапчука ганяць туды-сюды!» І прывялі мяне ў кабінэт, забралі чырвоны ручнік, пасадзілі на кушэтку. Прыйшоў нейкі доктар. Я яму расказаў, што са мной здарылася. Доктар выйшаў. Празь некалькі хвілін зайшлі дзьве дзяўчыны ў белых халатах (практыканткі), пачалі пытацца і запісваць, хто я і што. А я ўжо толкам і гаварыць не магу — кроў жа не спынілі. Праўда, гляджу, рыхтуюцца даваць мне ўкол. Спрачаюцца, хто будзе даваць. Старэйшая адважылася. Дала ўкол. Мне стала так дрэнна, што ў вачах пацямнела. Чую: «Давай яшчэ адзін дадзім...» І тут зайшоў нехта: «Што вы гэта робіце?» «Уколы даем!» «Вон адсюль!!!» Дзяўчат як ветрам зьдзьмула. А яшчэ праз паўгадзіны мяне забрала хуткая дапамога...
Неяк позна вечарам я вярнуўся на кватэру. У пакоях ціха. Заглянуў да гаспадыні: «А дзе наш дзед?» Бабуля на ложку крыху прыўзьняла галаву: «Раніцай некуды звалокся. Ня ведаю...» Я пайшоў у ванну, каб памыць рукі. А там дзед ляжыць з разьбітай галавой і сапе. Я яго падхапіў пад пахі і вывалак на кухню, паклаў на падлогу. Далей ня змог — цяжкі вельмі. Выклікаў хуткую. Дзед, пачуўшы, што прыйшлі дактары, перад тым, як дазволіць ім агледзець сябе і даць укол, запытаўся: «А вы не яўрэі?»
1981 год. У Аўганістане вайна. У абласным ваенкамаце праходжу апошнюю камісію. Засталіся некалькі кабінэтаў. Дактары аглядаюць ужо амаль што фармальна, і мы, заўтрашнія навабранцы, у большасьці ўжо зьмірыліся са сваім далейшым лёсам. І я ня памятаю цяпер ды і тады не зьвярнуў увагі, у якім кабінэце пачуў пытаньне: «Гэта вы пішаце вершы?» «Я...» «А служыць хочаце?» «Не...» Чарнявы, з барадой, доктар паглядзеў на сваю калегу жанчыну, нешта напісаў у маёй справе, расьпісаўся і даў расьпісацца ёй.
Доктарка не адмовілася. І пасьля ўсяго ён сказаў: «Можаш ісьці пісаць вершы...»
На выходныя з гораду прыехаў у вёску. Брат, яшчэ школьнік, сустрэўшы мяне на вуліцы, абрадаваў пісьмом ад невядомай дзяўчыны. На пісьмо я адразу адказаў, бо было вельмі прыемна, што дзяўчына вычытала ў «Маладосьці» мае вершы, якія ёй спадабаліся, і яна хоча са мною пазнаёміцца. Колькі б цягнулася мая перапіска — ня знаю, калі б не пахваліўся сябру нечаканым знаёмствам. Сябар пацікавіўся: «А на якой яна вуліцы жыве?» «На Прылуцкай...» «Ты што! Дык там жа сыфілітыкі!..» І я перастаў пісаць дзяўчыне, якой падабаліся мае вершы...
Масква. Літінстытуцкі інтэрнат. Прачынаюся ад стуку ў дзьверы. Два расейскія празаікі, мае аднакурсьнікі-вээлкашнікі, просяць зьезьдзіць у больніцу і даведацца, як там паэт Генадзь Суздалеў, зь якім яны гэтай ноччу пілі. Дапіліся, што шарахнулі Генадзю пляшкай з-пад шампанскага па галаве, а пасьля выклікалі хуткую. Цяпер самі баяцца ехаць да сабутэльніка і да ўсяго хочуць высьветліць, ці памятае ён, хто гэта яго пабіў. І я паехаў у больніцу ў разьведку. Ехаў гадзіны паўтары. На вахце ніхто не спыніў, не спытаўся, чаго я тут хачу, да каго. А я ўжо ведаў ад хлопцаў, у якой палаце ляжыць Генадзь. Заходжу. А там цэлая кампанія зь перавязанымі галовамі. Сядзяць і п’юць «чарніла». Убачылі мяне, абрадаваліся: «Пляшку прынёс?» «Не...» «А чаго тады прыйшоў?» «Я да Генадзя Суздалева...» «Гена, гэта да цябе...» І расказаў мне Генадзь, як мінулай ноччу, калі ён выйшаў з бару Цэнтральнага дому літаратара, яго пабілі «западнікі»...
У вёсцы хварэў сусед. На што хварэў — ня ведаю. Але зьвезьлі спачатку ў Ракаў. Там ён нейкі тыдзень паляжаў у больніцы. Затым завезьлі ў Валожын. Адтуль ужо яго прывезьлі мёртвага. А суседу не было і пяцідзесяці...
Ёсьць у нас на вуліцы больніца...
